Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ
Μετά το θερινό σοκ των αλλεπάλληλων καταγραφών του ανθρώπινου δράματος που έσυρε τις περισσότερες κυβερνήσεις της Δύσης σε εναρμονισμένη ομοβροντία ουμανιστικών διατυπώσεων, ο χειμώνας παγιώνει την αλλαγή της εικόνας (η συνεχής επανάληψη χαλαρώνει τα κοινωνικά αντανακλαστικά αφού και η μεγαλύτερη φρικαλεότητα συνηθίζεται) και οδηγεί σε μια νέα συναντίληψη: οι πρόσφυγες αποτελούν μείζον πρόβλημα για τις πάσης φύσεως ισορροπίες του νεοφιλελεύθερου οικοδομήματος και ως τέτοιοι πρέπει να αντιμετωπιστούν. Και μάλιστα, χωρίς καμία παραδοχή των βαρύτατων ευθυνών των κυρίαρχων δυτικών δυνάμεων ως προς την πολλαπλή τροφοδότηση των συγκρούσεων και επομένως την ειλικρινή ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών για την ειρήνευση με ελευθερία και δημοκρατική συνύπαρξη. Αντ’ αυτού, επιδιώκεται μια νέα ισορροπία στην πολύπαθη αυτή περιοχή.
Ετσι, Ευρωπαϊκή Ενωση, ΗΠΑ και Ρωσία, αφού αντάλλαξαν επικοινωνιακούς λεονταρισμούς, υιοθέτησαν εκ νέου τη λογική της στρατιωτικής επέμβασης και συμφώνησαν να αποφύγουν τις συγκρούσεις των βομβαρδιστικών τους στον ουρανό της Συρίας, διαγκωνίζονται τώρα για τον έλεγχο της διάδοχης κατάστασης επιλέγοντας αντιστοίχως βολικούς συνομιλητές , είτε πρόκειται για τον Άσαντ, είτε για το μωσαϊκό των παραστρατιωτικών πολέμαρχων.
Την ίδια στιγμή, ο πολλαπλασιασμός όσων φτάνουν ζωντανοί στην Ευρώπη εκλαμβάνεται ως θρυαλλίδα στα θεμέλια μιας εικονικής συνοχής που στηρίζεται στην έλλειψη ανοχής για το διαφορετικό και στη δαιμονοποίηση των μουσουλμάνων ως εχθρών της δημόσιας ασφάλειας. Γι’ αυτό, ο κοινός τόπος πίσω από τις προσεγμένες διατυπώσεις («Ολα βαίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση», δήλωσαν οι ευρωπαίοι ηγέτες μετά την ανεπίσημη σύνοδο κορυφής) είναι η ανάγκη αναχαίτισης τους, δηλαδή η απαγόρευση εισόδου και η αναγκαστική επιστροφή τους στις εμπόλεμες περιοχές.
Νέα ευρωπαϊκή πραγματικότηταΠάνω στον ενιαίο αυτό καμβά, εξυφαίνεται όχι μόνο το μέλλον των προσφύγων αλλά και η νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Γιατί μπορεί οι φασίζουσες και ρατσιστικές πολιτικές του ούγγρου πρωθυπουργού, με τους πυροβολισμούς των συνοριοφυλάκων και το κλείσιμο των συνόρων) να σόκαρε στην αρχή την κοινή γνώμη, η πρόσφατη όμως νίκη της άκρας δεξιάς στην Πολωνία με αιχμή της ρητορικής της την άρνηση υποδοχής προσφύγων, ο νέος νόμος για την ενίσχυση της δράσης του στρατού στα σύνορα της Σλοβενίας, οι επίσημες καταγγελίες της Αρμοστείας του ΟΗΕ κατά της Τσεχίας για ισλαμοφοβία και εκμετάλλευση προσφύγων, η απόφαση της Κροατίας να διατηρεί τα σύνορα της ανοιχτά μόνο εφόσον το ίδιο κάνουν η Αυστρία και η Γερμανία είναι μόνο μερικά δείγματα της χρησιμοποίησης της προσφυγικής έκρηξης για την ανάδειξη εθνικιστικών, ακροδεξιών και φασιστικών δυνάμεων, που είχαν ήδη εμφανιστεί δυναμικά λόγω της οικονομικής κρίσης. Η ισχνή προσπάθεια της γερμανίδας πρωθυπουργού προς ένα περισσότερο ευέλικτο τρόπο διαχείρισης των προσφυγικών ροών δυσαρέστησε τμήμα του εκλογικού της ακροατηρίου και έτσι έσπευσε να αναδιπλωθεί, ώστε να κατευναστούν οι υποστηρικτές των οικονομικών και πολιτικών επιλογών της.
Ανταποδοτικά αιτήματα από την ΤουρκίαΟ κίνδυνος της αποσταθεροποίησης της Ευρώπης προς εθνικιστικές και φασιστικές κατευθύνσεις έφερε στο προσκήνιο την Τουρκία, ως την τελευταία δυνατότητα συγκράτησης των προσφυγικών ροών. Μόνο που ο κατάλογος των ανταποδοτικών αιτημάτων του Ταγίπ Ερντογάν δεν περιορίστηκε στη χρηματοδότηση της δημιουργίας στρατοπέδων - μαμούθ με ευρωπαϊκά κεφάλαια και το ειδικό καθεστώς εμπορικών συναλλαγών. Απαίτησε την εκ νέου δρομολόγηση της ένταξης της χώρας στην ΕΕ παρότι τίποτα από όσα ανέστειλαν τη διαδικασία δεν έχει αλλάξει, όπως οι συνεχείς παραβιάσεις των δημοκρατικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή το θέμα της Κύπρου. Αξιοποιώντας πλήρως την ευκαιρία επίδειξης ισχύος προς την Ευρώπη, τις γειτονικές χώρες και την αντιπολίτευση, ο τούρκος πρωθυπουργός ζήτησε συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στο Αιγαίο, επανέφερε το θέμα της ΑΟΖ, ενώ παράλληλα επιδίωξε τη νομιμοποίηση των επιθέσεων στις κουρδικές περιοχές, με πρόσχημα τη μάχη κατά των δυνάμεων του ISIS και ενστερνίστηκε απολύτως την πρόταση κοινών ελληνοτουρκικών περιπολιών στα ελληνικά ύδατα, πιθανό προοίμιο νέων αμφισβητήσεων...
Μπορεί η διαπραγματευτική της επιθετικότητα να απέκλεισε την Τουρκία από την άτυπη συνάντηση κορυφής, η ελληνική όμως στάση σε αυτήν υπολειπόταν της πάγιας και ξεκάθαρης στάσης του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν εξαντλείται στη διαπίστωση του διεθνούς χαρακτήρα της προσφυγικής κρίσης ούτε στην επιδότηση ενοικίου και την έκκληση για «κατανομή των βαρών», ακόμη κι αν το βάρος ισοσκελιζόταν με ελάφρυνση των προαπαιτούμενων. Αμφιλεγόμενη συναλλαγή, αφού ούτε ο γέρο Σάιλοκ δεν έμαθε πόσο κοστίζει μια λίβρα ανθρώπινο κρέας...
Ολγα Αθανίτη