Από την εκτός Βουλής αριστερά, στην προεδρία της
Η συζήτηση αυτή με τον Νίκο Βούτση δεν έχει τη συνηθισμένη μορφή της πολιτικής συνέντευξης για τη συγκυρία, την κυβέρνηση, το κόμμα. Θελήσαμε να συζητήσουμε για τη δύσκολη διαδρομή του, απ’ όταν εντάχθηκε την περίοδο της δικτατορίας στην Αριστερά, επιλέγοντας την Ανανεωτική Κομμουνιστική από τις πολλές που υπήρχαν τότε, γραμματέας αργότερα της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, στέλεχος του ΚΚΕ Εσωτερικού και του ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά στη συνέχεια, του Συνασπισμού και τέλος του ΣΥΡΙΖΑ. Ένας άνθρωπος που θήτευσε επί μακρόν στην εκτός Βουλής αριστερά, βρίσκεται τώρα στην προεδρία της Βουλής, πράγμα καθόλου συνηθισμένο. Από τους ιδρυτές αυτής εδώ της εφημερίδας μαζί με τον Τάκη Μπενά, τον Γιάννη Μπανιά και τον Άγγελο Ελεφάντη, τον Μπάμπη Κοβάνη και άλλους συντρόφους που δεν θα αναφερθούν, δώσαμε μαζί πολλές μάχες, ιδίως την εποχή της 100% εθελοντικής περιόδου της, για να επιβιώσει οικονομικά η «Εποχή» και να συμβάλει στην ανόρθωση της ηττημένης Αριστεράς ιδεολογικά, θεωρητικά και πολιτικά. Έως και σήμερα.
Τη συνέντευξη πήραν
ο Παύλος Κλαυδιανός
και η Ζωή Γεωργούλα
Όταν ξεκινούσες αυτό το ταξίδι μπορούσες να φανταστείς όλα όσα εν τω μεταξύ συνέβησαν, έως εδώ;Η αφετηρία είναι η ένταξη στη συλλογικότητα της αντιδικτατορικής πάλης. Αυτό σφράγισε όλη τη διαδρομή, καθώς ζήσαμε στιγμές, τη διετία 1972-74, μοναδικά πυκνές, όπως και τώρα, ένας ιστορικά πυκνός χρόνος κατά τον οποίο, όπως και τώρα, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα παράγονταν γεγονότα, εμπειρία, γνώση που μας σφραγίζουν. Για το συνδικαλισμό, τον αντιδικτατορικό αγώνα, το διεθνή περίγυρο και την αντίληψη για τα πράγματα, την ενασχόληση με τα κοινά, για την επιλογή, τέλος, της ανανεωτικής αριστεράς.
Γιατί τότε κάποιος επέλεγε μια πολυδιασπασμένη αριστερά, πάρα πολύ μακριά από την εξουσία; Ποτέ δεν θέσαμε στον εαυτό μας αυτό το ερώτημα. Είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, με το οποίο κάποτε θα ασχοληθούν οι ιστορικοί, ανεξάρτητα από το πώς θα πάει και ποια θα είναι η τελική αποτίμηση στη συλλογική συνείδηση για το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Γιατί η Αριστερά, σε όλες τις εκδοχές της, ακόμη και στη δική μας εκδοχή, την πολύ ανοιχτή, την ευρωκομμουνιστική, με τις συμμαχίες στην αντίληψή της, ποτέ δεν έθεσε ευθέως, σε κανένα ντοκουμέντο, θέμα κυβέρνησης. Ίσως δεν υπήρχε και ενθάρρυνση του λαού για κάτι τέτοιο, για να είμαστε ειλικρινείς. Το λέω αυτό, διότι στον αντιδικτατορικό αγώνα δικαιούμασταν, ουσιαστικά ήμαστε μόνο εμείς, εννοώ το μαζικό κίνημα, να διεκδικήσουμε την ευθύνη της πτώσης της χούντας και επομένως ενεργό ρόλο της Αριστεράς στο νέο μεταδικτατορικό σκηνικό. Δεν το κάναμε ούτε τότε. Γι’ αυτό αφέθηκε και τόσος χώρος για να δημιουργηθεί το ΠΑΣΟΚ, αν και δεν βγήκε με περισσότερες δάφνες από τη δικτατορία. Υπήρξε πράγματι ένα κενό, πέρα από το χώρο που κάλυπτε τότε ως ένα βαθμό ο Κ. Καραμανλής με τις δυνάμεις του αστισμού.
Η διαφορά είναι ότι εμάς, τώρα, μας υιοθέτησε ως πολιτικό κόμμα ένα κίνημα, των πλατειών.Μας «υιοθέτησαν» τα κινήματα που προκάλεσε η κρίση, τα οποία συνέτριψαν τον δικομματισμό, τον οδήγησαν σε δραματική ιστορική απαξίωση και επέλεξαν τη δύναμη που μετείχε στο κίνημα (πλατείες, διαδηλώσεις, απεργίες κ.τ.λ.) αλλά και στη Βουλή. Η εποχή Αλαβάνου ήταν συνταρακτική από πλευράς διαμόρφωσης ρωγμών –θυμάστε τότε που λέγαμε ότι είμαστε η μόνη αντιπολίτευση ενώ είμαστε το 5%. Η σύγκρουση Παρασκευή παρά Παρασκευή στη Βουλή ήταν απ’ ευθείας με τον πρωθυπουργό. Αυτό ήταν το πρώτο ερέθισμα στο υποσυνείδητο του χώρου μας ότι θα μπορούσαμε να είμαστε η εναλλακτική λύση. Πολύ πριν ο Τσίπρας πει: πάμε για την κυβέρνηση, στη δεύτερη συγκέντρωση της Ομόνοιας.
Δύσκολη αλλά ενδιαφέρουσα διαδρομή
Ο πολιτικός χώρος, ωστόσο, που επέλεξες, που επιλέξαμε, είχε πολύ δύσκολη διαδρομή.Τρομακτικά δύσκολη, αλλά σε ένα περιβάλλον που επικρατούσε η ηγεμονία της Αριστεράς, ηθική, διανοητική. Αυτό είναι που φοβίζει ακόμη τον κ. Βορίδη και όποιον στη δεξιά δίνει ιδεολογικό τόνο στο λόγο του. Ήταν κάτι που σε κράταγε. Το γεγονός ότι σήμερα το μισό υπουργικό συμβούλιο είναι απ’ αυτή τη μήτρα, κάτι σημαίνει. Τότε μπορεί να μην είχαμε τη λαϊκή επιβράβευση, δεν μας επέλεγαν ως διαμεσολαβητές, όμως ακουμπάγαμε στα ιστορικά διακυβεύματα της κάθε εποχής. Η ευρωκομμουνιστική αντίληψη που μας μπόλιασε, ο δημοκρατικός δρόμος, ήταν ζωτικός και σταθερός οδηγός που μας κράταγε σε ό,τι κι αν κάναμε. Ως ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά πήραμε 0,47%, αλλά παραμέναμε στα πράγματα, παντού μέσα στα κινήματα, ήμαστε διαχρονικά μια δημοκρατικά λειτουργούσα δύναμη της Αριστεράς, με ανοιχτά συνέδρια, διάλογο κ.ά. Με ανοίγματα στον πολιτισμό, τα ευρύτερα κοινωνικά θέματα από το ροκ μέχρι το «Αμφί», με όλα τα ριζοσπαστικά θέματα στις δεκαετίες του ’70 και ’80 στην ατζέντα μας, που τα φέραμε στην επιφάνεια, αναδεικνύοντας νέους διανοούμενους, καλλιτέχνες κ.τ.λ. Το πολιτικό προσωπικό πριν και μετά την κρίση είναι μπολιασμένο μ’ αυτές τις ιδέες.
Ακούγοντας αυτά, γεννιέται το ερώτημα γιατί τόσα ελλείμματα στον ιδεολογικό εξοπλισμό της σημερινής νεολαίας;Τα σύγχρονα ζητήματα που τίθενται είναι απίστευτα πιο ενδιαφέροντα από την εποχή τη δική μας. Το ότι δεν τα θέτει η δική μας νεολαία, δεν διαλέγεται μ’ αυτά, δεν αντιπαρατίθεται μ’ αυτά, δεν τα απορρίπτει, δεν ασκεί κριτική κυρίως μέσα στους χώρους που ζει, είναι πάρα πολύ αρνητικό. Οι ροές οι προσφυγικές και μεταναστευτικές, π.χ., που είναι ένα θέμα που έρχεται από το μέλλον και πιθανόν σφραγίζει το πρώτο, τουλάχιστον, μισό αυτού του αιώνα, όπου διαλύονται με πόλεμο πέντε χώρες αυτή τη στιγμή στην περιοχή, που αλλάζουν πολλά και πρώτα απ’ όλα την ευρωπαϊκή προοπτική, δεν έχουν μπει στο μικροσκόπιο, οι αιτίες και η προοπτική του φαινομένου. Ακόμη και η TΤIP, με την οποία εδώ και δύο χρόνια ασχολείται ένας κόσμος ολόκληρος, δεν έχει απασχολήσει το πανεπιστήμιο, άλλους νεολαιΐστικους χώρους, το κίνημα της νεολαίας, εν τέλει. Πόλεμοι που γίνονται σήμερα, στα χρόνια μας δεν υπήρχαν τόσες εστίες, τώρα είναι πολύ σύνηθες γεγονός. Πίσω απ’ αυτούς τους πολέμους είναι βεβαίως ο καπιταλισμός του καιρού μας και ένα κίνημα εναντίον τους θα είναι αντικαπιταλιστικό και ανθρωπιστικό.
Υπάρχουν πάρα πολλά με τα οποία θα μπορούσε να ασχοληθεί η νεολαία σήμερα, να τα θίξει, να τα θέσει, να κάνει ένα κίνημα για την ανατροπή τους. Όπως και το ζήτημα της δημοκρατίας, η οποία, είναι σαφές πια, δοκιμάζεται. Το θέμα είναι σοβαρό. Το ζήσαμε, π.χ., αυτή την εβδομάδα με τους δανειστές να εμποδίζουν να έρθει στη Βουλή το νομοσχέδιο για την ανακεφαλαιοποίηση, με αποτέλεσμα να μπαίνει ως κατεπείγον, ενώ μπορούσε να είναι έτοιμο από την Τρίτη. Πρόκειται για εχθρική στάση προς τη χώρα, αντίληψη τιμωρητική όχι ορθολογική. Ενώ, βεβαίως, είναι πολύ θετικό και οφείλεται στη στάση του Μ. Ντράγκι, ότι απεξαρτήθηκε η ανακεφαλαιοποίηση από την πρώτη αξιολόγηση. Ακόμα, πώς να ερμηνεύσει κανείς την εμμονή των θεσμών να ανατραπεί η διάταξη Στρατούλη, που έδινε το δικαίωμα στους νέους μηχανικούς, γιατρούς, δικηγόρους να μπουν στα ταμεία με 1.200 ευρώ το χρόνο αντί 3.500, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να εισπράξει το ταμείο τους 9,5 εκατ. ευρώ μέσα σε δύο μήνες, ενώ στο ασφαλιστικό σύστημα είχαν γραφτεί 22.000 νέοι επιστήμονες που βρίσκονταν ως τότε εκτός! Αυτό σε τι βοηθάει την ελληνική οικονομία; Ακόμη και για τα σπίτια που επιμένουν τόσο πολύ, αυτό έχει ιδεολογική διάσταση: την υποβάθμιση της ζωής μιας τάξης πολιτών, για να πάρει επάνω της η οικονομία, όπως πιστεύουν! Είναι κάτι αποδεκτό γι’ αυτούς.
Πώς απαντά, λοιπόν, κάποιος σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα;Δύο είναι, κατά τη γνώμη μου, οι απαντήσεις που τρέφουν την ελπίδα. Η μία είναι ο διεθνής συσχετισμός, οι ευρωπαϊκοί λαοί συνειδητοποιούνται ολοένα και περισσότερο, στην Πορτογαλία και αλλού. Υπάρχει μια μικρή έστω στροφή του Ολάντ, ίσως και του Ρέντσι, άρα και στο κέντρο σχεδιασμού της ευρωπαϊκής πολιτικής. Έτσι δημιουργείται η προοπτική για την υποχώρηση της ασφυκτικής πολιτικής της λιτότητας. Η άλλη απάντηση βρίσκεται στη δυνατότητα να βάλουμε έσοδα στο δημόσιο ταμείο, ώστε να μπορέσουμε να αυτονομηθούμε. Το πρόγραμμα, μόνο του, δεν βγαίνει. Το προηγούμενο οκτάμηνο μας αφαίρεσε πολλές αυταπάτες.
Τι χρειάζεται σήμερα η Βουλή
Ποιο είναι το έργο του προέδρου της Βουλής σε αυτή τη συγκυρία;Δύο πράγματα, τα οποία επί της ουσίας προβλέπονται και από το Σύνταγμα αλλά τα έχει ανάγκη και η χώρα. Αφενός, να πυκνώσουν οι διαβουλεύσεις με τους φορείς, ώστε το νομοθετικό έργο να είναι κοντά στην κοινωνία. Αφετέρου, η Βουλή να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα δυναμώσουν την ανασύσταση της ιστορικής συλλογικής μνήμης, το άνοιγμα μεγάλων σύγχρονων θεμάτων, την επαφή με τις νεότερες γενιές. Υπάρχει απίστευτος πλούτος, όπως στη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη, που παραμένει άγνωστος στον πολύ κόσμο.
Πώς θα αξιοποιηθεί η δουλειά που είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη πρόεδρο της Βουλής;Υπάρχουν μια σειρά επιτροπές, τις οποίες η Βουλή είχε ορίσει από την προηγούμενη σύνθεσή της. Επειδή κάθε κοινοβουλευτική περίοδο ανανεώνονται οι επιτροπές, χρειάζεται να τις προωθήσουμε, όπως η επιτροπή για τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, την επιμέρους αναψηλάφηση υποθέσεων, όπως η Siemens και η λίστα Λαγκάρντ. Επίσης, είμαι θετικός, αλλά χρειάζεται να σκεφτούμε, την ανασύσταση της επιτροπής για το πώς η χώρα έφτασε στα μνημόνια, το οποίο είναι πάρα πολύ κρίσιμο ζήτημα. Αυτή η επιτροπή που δεν πρόκειται να ανασυστήσουμε, διότι ότι ήταν να προκύψει από αυτή τη δουλειά έχει προκύψει και είναι ζήτημα της κυβέρνησης να το αξιοποιήσει, είναι η επιτροπή για το χρέος. Η οποία δεν είχε, όμως, εγκριθεί με απόφαση της Βουλής. Χρειάζεται, βέβαια, να συσταθούν και καινούργιες επιτροπές για καινούργια ζητήματα, στα οποία η Βουλή θα βάλει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων.
Υπάρχει ζήτημα συνταγματικών εμποδίων για κάποια ζητήματα της Βουλής;Πραγματικό εξωγενές εμπόδιο στη Βουλή δεν υπάρχει. Ακόμα και υποθέσεις στις οποίες ο πρώτος λόγος ανήκει στη δικαστική εξουσία, η Βουλή έχει τον τρόπο να τις προωθήσει. Βεβαίως, υπάρχουν κάποιες ρήτρες σε αυτόν τον περίφημο νόμο περί ευθύνης υπουργών, που αφορούν στις βουλευτικές περιόδους όπου υπάρχουν παραγραφές. Ωστόσο, αυτές οι παραγραφές δεν μπορούν να αφορούν συγκεκριμένες πράξεις, οι οποίες μπορούν και με άλλο τρόπο να διατηρηθούν ενεργές. Είναι ένα από τα κρίσιμα ζητήματα, τα οποία θα πρέπει με την αναθεώρηση του Συντάγματος, για την οποία δεσμεύθηκε ο πρωθυπουργός ότι θα ξεκινήσει από αυτή τη Βουλή, να προχωρήσουν. Ένα σύνολο ζητημάτων τα οποία έχει φέρει στο προσκήνιο επιτακτικά και η κρίση, όπως η διενέργεια δημοψηφισμάτων, η σχέση κράτους – εκκλησίας, η δημόσια παιδεία, το προσφυγικό και τα θέματα ιθαγένειας – υπηκοότητας, χρειάζεται να πάρουν και συνταγματική διάσταση. Επίσης, χρειάζεται να πάψει η πρόσδεσή μας στο πρωθυπουργοκεντρικό μοντέλο.
Οι «παράλληλοι» κανονισμοί της Βουλής
Εμπλέκεται εδώ και ο κανονισμός της Βουλής;Ο κανονισμός της Βουλής είναι ένα θέμα ιδιαίτερο και τώρα ξεκινάμε την αναμόρφωσή του. Υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία χρειάζεται όχι απλώς να βελτιωθούν, αλλά να αλλάξουν. Υπάρχει ένα καθεστώς στα όρια του σκανδάλου. Υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί, ενδεχομένως να είναι και δέκα, με βάση τους οποίους λειτουργούν επιμέρους υπηρεσίες και διευθύνσεις της Βουλής, που δεν συμπεριλαμβάνονται στο γενικό κανονισμό που έχει ψηφιστεί στη Βουλή. Είναι περισσότερο προϊόν προεδρικών παρεμβάσεων. Τέτοιοι κανονισμοί αποτελούν το κέλυφος για πιθανές αυθαίρετες ενέργειες του προέδρου της Βουλής και των υπηρεσιών, σε μια σειρά από θέματα, όπως διορισμοί, μισθοί, κατευθύνσεις, αποθεματικά.
Αυτή η λογική της αυθεντίας θεμελιώθηκε πριν ακόμα τη δικτατορία και συνεχίσθηκε και αργότερα. Στη μεταπολίτευση, η θεωρητική αυθεντία προσέλαβε και διαδικαστική ευχέρεια μέσω των ειδικών κανονισμών για τη διαμόρφωση πελατειακού συστήματος, τεράστιων μισθολογικών διαφορών, βουλευτικών προνομίων κ.ά. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Βουλή είναι αυτόνομος οργανισμός και δεν υπάγεται στο υπουργείο Οικονομικών. Αυτό έχει θετικές και αρνητικές πτυχές. Ένα παράδειγμα για αυτό που συζητάμε είναι το γεγονός ότι έχουν γίνει μεγάλες μειώσεις στις αποδοχές και τα προνόμια των βουλευτών, αλλά καμία μείωση στο βασικό μισθό, για να μη συμπαρασύρει τις συντάξεις. Επίσης, να σημειώσουμε ότι τώρα η παρακολούθηση των επιτροπών αντιστοιχεί σε αποζημίωση 75 ευρώ, όσο και η αντίστοιχη για το περιφερειακό συμβούλιο, ενώ προ κρίση, ήταν 292 ευρώ η κάθε επιτροπή. Ακόμη, να αναφέρουμε ότι πρόκειται να εξομοιώσουμε το φορολογικό στάτους των βουλευτών με αυτό των άλλων πολιτών. Επίσης, υπάρχουν σοβαρά ζητήματα με τα μισθώματα πολλών κτιρίων που νοικιάζει η Βουλή, τα οποία είναι σκανδαλωδώς υψηλά.
Το ζήτημα του πόθεν έσχες
Υπάρχει κάποιο ζήτημα με τον έλεγχο του πόθεν έσχες από τη Βουλή;Η στοχοποίηση που επιχειρείται εναντίον του Α. Φλαμπουράρη και του Γ. Σταθάκη είναι βασικά πολιτική, σε ό,τι αφορά τη Βουλή. Όσον αφορά το πόθεν έσχες, δηλαδή την κατάθεση των στοιχείων στη Βουλή, δεν πάσχει. Από εκεί και πέρα είναι αρμοδιότητα άλλων υπηρεσιών. Ωστόσο, υπάρχει γενικότερο ζήτημα με τη νομοθεσία εν συνόλω για το πόθεν έσχες, η οποία θωρακίζει το πολιτικό σύστημα, διότι δεν κατευθύνεται στο πόθεν, αλλά στο έσχες. Η διάσταση του πόθεν, όμως, ξεκλειδώνει τις υποθέσεις διαπλοκής. Επίσης, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, αλλά και με την πίεση που ασκούν οι θεσμοί, υπόλογοι για δήλωση πόθεν έσχες είναι μερικές δεκάδες χιλιάδες πολίτες, όπως δημοσιογράφοι, δικηγόροι αλλά και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμμετέχουν σε επιτροπές προμηθειών. Οι δημοσιογράφοι και οι δικαστικοί διαμαρτύρονται, διότι δεν θέλουν να αναρτώνται οι δηλώσεις πόθεν έσχες. Προηγουμένως, η επιτροπή που έλεγχε τα πόθεν έσχες των βουλευτών ήταν διακομματική, ενώ τώρα, με νομοθεσία που επέβαλε η τρόικα, στην επιτροπή συμμετέχουν τρεις πολιτικοί εκπρόσωποι και τέσσερις δικαστικοί ή ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι. Τώρα, οι θεσμοί θέλουν όλον αυτό τον έλεγχο να τον βγάλουν εκτός Βουλής. Είναι κάτι που προσπαθούμε να μη γίνει. Ωστόσο, χρειάζεται να γίνει τομή, ώστε να αγγίζει, από τη μία, το πόθεν και, από την άλλη, και τις άλλες κατηγορίες ελεγχόμενων.
Πώς μπορούμε να θωρακίσουμε τη λειτουργία της Βουλής από ακροδεξιές παρεκτροπές;Η Χρυσή Αυγή, εν όσω διεξάγεται η δίκη, λειτουργεί με μια σχετική κανονικότητα. Οι προκλήσεις έχουν περιοριστεί σε ορισμένες λεκτικές από τους αγορητές της. Έχει μεγάλη σημασία, όμως, να διατηρείται ζωντανό όλο το περίγραμμα των πράξεων βίας για τις οποίες έχει φθάσει να εγκαλείται ενώπιον της Δικαιοσύνης, ως εγκληματική οργάνωση. Λειτούργησαν βίαια και εγκληματικά, στη βάση μιας εθνικιστικής ατζέντας την οποία προώθησε ο Α. Σαμαράς, και αυτό δεν πρέπει να λησμονείται. Χρειάζεται να συντηρήσουμε τα αντανακλαστικά αποτροπής τέτοιων φαινομένων στην κοινωνία. Είναι πρωτόγνωρο ένα κόμμα, το οποίο μάλιστα έχει ψηφιστεί πέντε φορές, να είναι υπόλογο με την κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης. Πρόκειται για ένα απόστημα που χρειάζεται να εξυγιανθεί.
Κλείνοντας, θα ήθελες να επισημάνεις κάτι για την πορεία των πραγμάτων στο πολιτικό πεδίο;Η δοκιμασία του οδικού χάρτη, έτσι όπως έχει διατυπωθεί και από τον πρωθυπουργό και από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, μέχρι τον Μάρτιο, είναι κομβικής σημασίας. Χρειάζεται να κάνουμε το παν, ώστε ο λαός να μη χάσει την ελπίδα, την προσδοκία, την εμπιστοσύνη του, μέχρι τον Μάρτιο. Διότι όταν απολεσθεί, είναι πάρα πολύ δύσκολο να την ανακτήσει. Όταν λέω το παν, εννοώ σε όλα τα επίπεδα να παρθούν πρωτοβουλίες που να λειτουργούν ως αντίβαρο στις οικονομικές επιπτώσεις. Εκ των πραγμάτων, τρεφόμαστε από την αδυναμία της αντιπολίτευσης, δηλαδή ο λαός μας επιλέγει ως τους καλύτερους από τους χειρότερους. Αυτό ως αίσθηση όλο και διευρύνεται και, αν συνεχισθεί, με τα σημερινά δεδομένα, θα αποτελέσει το λίπασμα της ανάδυσης μιας αντιπολίτευσης από την άλλη πλευρά, την ακροδεξιά. Μια πολύ καλή δυνατότητα δίνεται εν όψει του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και του αναπτυξιακού προγράμματος, που θα παρουσιαστεί τον Φλεβάρη, ώστε κατά περιφέρεια και κατά νομό να αναπτυχθεί διάλογος, επιμέρους σχεδιασμός και να υπάρξουν προτάγματα.