To Μάλι είναι η 11η πιο φτωχή χώρα του κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι περίπου ο μισός πληθυσμός του των 20 περίπου εκατομμυρίων απειλείται από υποσιτισμό. Την ίδια στιγμή, φανατικοί ισλαμιστές/τχιζαντιστές ελέγχουν ολόκληρες περιοχές, σπέρνοντας τον τρόμο σε φτωχούς και ανίσχυρους αγρότες, πολλοί από τους οποίους αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες, αναζητώντας κάπου αλλού μια στοιχειώδη ασφάλεια.
Το Μάλι είναι όμως και η απόδειξη της αποτυχίας της γαλλικής πολιτικής στο Σαχέλ, του οποίου και αποτελεί μέρος και εξηγεί γιατί ο Εμανουέλ Μακρόν προσπαθεί με νύχια και με δόντια να εμπλέξει και άλλους Ευρωπαίους, ανάμεσά τους και την ελληνική κυβέρνηση, σε μια επιχείρηση που μοιάζει σταδιακά να μετατρέπεται σε «δικό του Αφγανιστάν». Και «απειλεί» να βάλει στο παιχνίδι τον «επικαιροποιημένο» εχθρό της Δύσης. Την Ρωσία.
Αλλά αυτά είναι μπερδεμένα πράγματα, για να ασχοληθούν μαζί τους τα ελληνικά ΜΜΕ, ειδικά όταν έχουν σηκωμένο ψηλά το βλέμμα για να θαυμάσουν τα Rafale (καινούρια ή μεταχειρισμένα δεν έχει σημασία).
To ιστορικό
Η Γαλλία αποφάσισε να παρέμβει στην περιοχή το 2013. Πρόκειται, άλλωστε, για πρώην δική της αποικία (Γαλλικό Σουδάν), για να μην τα ξεχνάμε και αυτά. Στόχος ήταν τότε να αναχαιτιστεί η εξάπλωση της δύναμης των τζιχαντιστών. Το Μάλι έμοιαζε επίκεντρο της αναταραχής που εξαπλωνόταν. Αλλά ήταν μάλλον αργά. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας βρισκόταν ήδη στα χέρια της Τζιχάντ. Πάνω από 10.000 γάλλοι στρατιώτες στην περιοχή στο πλαίσιο της επιχείρησης «Barkhane», αποδείχτηκαν μάλλον ανίκανοι να το επιτύχουν. Οι ντόπιοι μιλούν για άγνοια των γεωγραφικών, καιρικών αλλά και κοινωνικών συνθηκών και περιγράφουν πολλές πολεμικές επιχειρήσεις που έπληξαν περισσότερο τον άμαχο πληθυσμό παρά τους τρομοκράτες.
Ακολούθησε και η εμπλοκή των κυανόκρανων του ΟΗΕ στο πλαίσιο της επιχείρησης MINUSMA και άλλες μικρότερες επιχειρήσεις σε γειτονικές χώρες, όπως η Μαυριτανία και η Μπουρκίνα Φάσο (επίσης μέλη της πεντάδας του Σαχέλ). Εγκαινιάστηκε, ακόμα, το πρόγραμμα εκπαίδευσης του τακτικού στρατού της χώρας EU Training Mission Mali (EUTM) με τη συμμετοχή και 300 Γερμανών. Στο MINUSMA συμμετέχουν άλλοι 1.000 Γερμανοί, οι οποίοι αναζητούν τρόπο να αποχωρήσουν διακριτικά πριν από το Μάιο όταν και λήγει η «εντολή» τους.
Η αδαής και αλαζονική Δύση
Αλλά βεβαίως ένα πρόβλημα δεκαετιών και τις αναπόφευκτες συνέπειές του δεν μπορείς να τα αντιμετωπίσεις με κάποια ωραία δυτικά σχέδια επί χάρτου, και με «κανόνια». Ο γγ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες παραδεχόταν το 2020 ότι «χάσαμε τη μάχη κατά της βίας». Το Σαχέλ βαφτίστηκε τότε ο «τόπος με την ταχύτερη αναπτυσσόμενη εξέγερση κατά της Δύσης». Θεωρείται πλέον μια από τις πιο κατεστραμμένες περιοχές του πλανήτη, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και πάνω από 4 εκατομμύρια εκτοπισμένους. Η ιδιαιτερότητα, που έχει το Μάλι (πλούσιο και σε κοιτάσματα χρυσού) είναι ότι εδώ η Τζιχάντ φαίνεται να έχει συμμαχήσει σε περιοχές, που έτσι κι αλλιώς δεν ελέγχονται από την κεντρική διοίκηση, με την φυλή των Τουαρέγκ. Κάποιοι από αυτούς είχαν πάντως πολεμήσει παλιότερα και στην Λιβύη.
Σε κάθε περίπτωση η ευρύτερη περιοχή αποτελεί μια «αχίλλειο πτέρνα» της υπερήφανης γαλλικής εξωτερικής πολιτικής και όπως λένε κάποιοι γάλλοι διπλωμάτες «ό,τι γίνεται στο Σαχέλ δε μένει απαραίτητο στο Σαχέλ». Αυτό το γνωρίζει φυσικά και ο Εμανουέλ Μακρόν, που λίγες εβδομάδες πριν τις προεδρικές εκλογές, βλέπει να εκτροχιάζεται εντελώς η κατάσταση στο Μάλι και οι γαλλικές δυνάμεις να ετοιμάζονται για μια πιθανή απόσυρση «με την ουρά στα σκέλια». Ήδη έχουν εκκενώσει στρατόπεδα στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Τιμπουκτού την «πόλη των 333 αγίων» όπως την αποκαλούν οι Ισλαμιστές.
Οι τελευταίες εξελίξεις
Βεβαίως για να αποχωρήσεις με ένα επιχείρημα του τύπου «αφού δεν θέλετε να σωθείτε, τότε κι εγώ δεν σας σώζω άλλο» χρειάζεται κάποια αφορμή. Και αυτή φαίνεται να τη δίνει τώρα το στρατιωτικό καθεστώς του Ασσίμι Γκοϊτά, ο οποίος το Μάιο του 2020 ανέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα, αποκαθηλώνοντας τον πρόεδρο Ιμπράημι Μπουμπακάρ Κεϊτά, ο οποίος είχε κυβερνήσει τη χώρα από το 2013 έως το 2020, όχι χωρίς προβλήματα και εκείνος. Αυτό για τον οποίο τον «κάκιζαν» πολλοί ήταν ότι δεν έδειξε ιδιαίτερο πάθος στην αντιμετώπιση ένοπλων τρομοκρατικών ομάδων, που συνεργάζονταν με το Ισλαμικό Κράτος ή την Αλ Κάιντα. Για αυτό και οι δυτικοί δεν πολυδιαμαρτυρήθηκαν όταν εκδιώχθηκε.
Ο Γκοϊτά είχε στο μεταξύ υποσχεθεί ότι θα κάνει ελεύθερες εκλογές στις αρχές του 2022. Όμως την Πρωτοχρονιά ανακοίνωσε ότι οι εκλογές δεν μπορούν να γίνουν αυτή τη στιγμή με ασφαλή και αδιάβλητο τρόπο και θα πρέπει να αναβληθούν ως το 2025. Αυτό παραδόξως έδειξε να προκαλεί περισσότερες αντιδράσεις στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό από την μάλλον αδύναμη αντιπολίτευση. Η Γαλλία και άλλες δυτικές χώρες αντέδρασαν και η Οικονομική Κοινότητα των 15 χωρών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) έκλεισε τα σύνορα και αποφάσισε οικονομικό και εμπορικό εμπάργκο του Μάλι, παγώνοντας και τα περιουσιακά του στοιχεία στην τράπεζα της Κεντρικής Αφρικής. Κάτι που θα έχει βεβαίως πολύ πιο οδυνηρές επιπτώσεις για τον πληθυσμό της χώρας, παρά για την ηγεσία της στρατιωτικής χούντας.
Αυτό έδωσε την αφορμή στο καθεστώς να καλέσει στον δρόμο τους πολίτες της χώρας, που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα, σε βαθμό που προξένησε τρόμο στη Δύση, αφού της θύμισε πόσο έντονα είναι ακόμα τα εχθρικά συναισθήματα απέναντι στους πρώην αποικιοκράτες. Εκατοντάδες χιλιάδες συγκεντρώθηκαν την περασμένη Παρασκευή (14 Ιανουαρίου) στην πρωτεύουσα Μπαμακό και σε άλλες πόλεις της χώρας κρατώντας σημαίες του Μάλι, αλλά και της Ρωσίας και φωνάζοντας συνθήματα κατά των Γάλλων.
Η ρωσική παρέμβαση
Οι σημαίες της Ρωσίας έχουν να κάνουν και με την άφιξη της περιβόητης ομάδας μισθοφόρων Wagner, που έχει κάνει αισθητή την παρουσία της και σε άλλες περιοχές όπως η Συρία και η Λιβύη. Το καθεστώς του Γκοϊτά τους έχει καλέσει επίσημα ως εκπαιδευτές για το στρατό, αλλά όπως περιγράφουν ξένοι ανταποκριτές παίρνουν μέρος και σε επιχειρήσεις. Ήταν και αυτό ένα ακόμα επιχείρημα για να εκφράσει η γαλλική πλευρά τη δυσαρέσκειά της δια στόματος της υπουργού Άμυνας Φλοράνς Παρλύ. Η Μόσχα βεβαίως δεν γνωρίζει τίποτα και δηλώνει άσχετη με τις δραστηριότητες μιας ιδιωτικής επιχείρησης. Είναι μάλλον απίθανο να μπορέσει ένας μικρός ιδιωτικός στρατός να επιτύχει αυτό, που δε μπόρεσαν οι χιλιάδες Γάλλοι στρατιώτες. Αλλά η ρωσική παρέμβαση ενοχλεί τους Δυτικούς, όπως φυσικά και η εκτεταμένη παρουσία της Κίνας σε ολόκληρη την Αφρική. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν και τρόπο να την αντιμετωπίσουν.