Αυτή η χρονιά είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τις πολιτικές εξελίξεις στην Λατινική Αμερική (Εποχή, 15-1-22) και ειδικότερα στην Χιλή όπου οι λαοί της επέλεξαν τα τέκνα της ματαίωσης των προσδοκιών από τη μετάβαση στη δημοκρατία (1990) να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της χώρας σε μια ιδιαίτερα δύσκολη συγκυρία: συνύπαρξη της διεύρυνσης των ήδη μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων, με οικονομική και υγειονομική κρίση, εκρηκτική κατάσταση σε περιοχές των ιθαγενών μαπούτσε που βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (στρατο-αστυνομοκρατούμενες) από τον περασμένο Οκτώβρη. Ταυτόχρονα, ωστόσο, συνυπάρχει και η εκλεγμένη με καθολική ψηφοφορία Συντακτική Επιτροπή όπου η πλειοψηφούσα αριστερά των κομμάτων, κοινωνικών κινημάτων και ιθαγενών λαών έχει ήδη ολοκληρώσει την πρώτη φάση εργασιών της (προτάσεις) και στοχεύει στην ολοκλήρωσή τους εντός του 2022. Η υπερψήφιση του νέου συντάγματος είναι καθοριστική για αριστερόστροφες εξελίξεις, αφού διευκολύνει το μεταρρυθμιστικό υπέρ των λαϊκών στρωμάτων πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης. Η επιλογή του Μπόριτς να «επισκεφτεί» την Επιτροπή την επόμενη κιόλας μέρα της εκλογής του και να δηλώσει την αμέριστη στήριξή του δεν ήταν μόνο συμβολική. Να μη μας διαφεύγει, εν τούτοις, ότι τόσο στη Βουλή όσο και στη Γερουσία η κυβερνώσα πλέον αριστερά – κεντροαριστερά δεν διαθέτει πλειοψηφία, ομοίως και η δεξιά - ακροδεξιά. Είναι προφανές ότι απαιτούνται οι ευρύτερες δυνατές συμμαχίες και συναινέσεις, αλλά και οριοθετήσεις.
Πρώτα δείγματα γραφής
Την περασμένη Παρασκευή (21/1) ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο νέος πρόεδρος της Χιλής που αναλαμβάνει τα καθήκοντά του στις 11 Μαρτίου, παρουσίασε τις/τους 24 υπουργίνες/ούς της νέας κυβέρνησης (μέση ηλικία τα 49 χρόνια) και στην ομιλία του διέγραψε το πλαίσιο της πολιτικής της.
Μια κυβέρνηση με πολλά πρωτόγνωρα -όχι μόνο για τη Χιλή- χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα: α) Η πλειονότητα του υπουργικού επιτελείου είναι γυναίκες (14) διαφόρων ηλικιών που αναλαμβάνουν σημαντικά υπουργεία, όπως Εσωτερικών και Εξωτερικών, Άμυνας, Γενική Γραμματεία της κυβέρνησης - εκπροσώπου Τύπου, ενώ αναβαθμίζεται το υπουργείο για την Γυναίκα που το αναλαμβάνει η νεότερη υπουργίνα (34 χρονών), πρώην ακτιβίστρια του φεμινιστικού κινήματος. β) εκπροσωπείται η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα με έναν γκέι και μια λεσβία (υπουργείο Παιδείας και Αθλητισμού αντίστοιχα) γ) το 1/3 των υπουργών-ίνων είναι ανένταχτοι αριστερές-οί (π.χ. υπουργείο Εσωτερικών δ) εκπροσωπούνται όχι μόνο τα κόμματα που συμμετείχαν στο ψηφοδέλτιο «Επιλέγω Αξιοπρέπεια», αλλά και αυτά που μετεκλογικά συμφώνησαν με το πρόγραμμά του.
Ανησυχίες δημιούργησε η επιλογή στο κρίσιμο υπουργείο Οικονομικών του διεθνούς κύρους διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Μαρσέλ και υπουργού (κρατικοί προϋπολογισμοί) στη κυβέρνηση Λάγος των σοσιαλιστών (2000-2006), ο οποίος προεκλογικά άσκησε αυστηρή κριτική στον Γ. Μπόριτς. Η επιλογή αυτή έγινε δεκτή με ανακούφιση από τον επιχειρηματικό κόσμο και γενικότερα τις «αγορές» και είχε άμεση θετική επίπτωση στο χρηματιστήριο (+3%), ενώ είχε αντιδράσει αρνητικά στη νίκη του Μπόριτς (-7%).
Η εκπρόσωπος τύπου Καμίλα Βαγιέχο, βουλευτίνα του ΚΚ και γνωστή από τις φοιτητικές κινητοποιήσεις του 2011-12, προκειμένου να κατευναστούν οι ανησυχίες που εκφράστηκαν δήλωσε: «..όλη η κυβέρνηση γνωρίζει καλά το πρόγραμμα του «Επιλέγω Αξιοπρέπεια» με βάση το οποίο κερδήθηκαν οι εκλογές». Ο γ. γραμματέας του ΚΚ, εξάλλου, τόνισε ότι το ουσιαστικό είναι η τήρηση του προεκλογικού προγράμματος.
Να επισημάνουμε τη σημαντική παρέμβαση στο πολύχρονο και αιματηρό εθνοτικό ζήτημα των Μαπούτσε του Γ. Μπόριτς, της υπουργίνας Εσωτερικών Ίσκια Σίτσες και της κυβερνητικής εκπροσώπου Κ. Βαγιέχο που δήλωσε ότι «ως κυβέρνηση δε θα συνεχίσουμε το καθεστώς έκτακτης ανάγκης και θα καλέσουμε όλους όσοι είναι διατεθειμένοι να συμμετέχουν σ’ ένα διάλογο που δεν μπορεί να έχει συμβολικό χαρακτήρα αλλά να οδηγήσει κάπου». Ο πρόεδρος Πινέιρα αντέδρασε έντονα στην άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και υπερασπίστηκε την αποτελεσματικότητα της κατασταλτικής του πολιτικής. Ο Μπόριτς, εππρόσθετα, έκανε ένα θαρραλέο βήμα στην ομιλία παρουσίασης της κυβέρνησης, αποκαλώντας Wallmapu τις περιοχές μαπούτσε, όπως δηλαδή τις ονομάζουν αρκετά κινήματα ιθαγενών.
Σταδιακή εφαρμογή των δομικών μεταρρυθμίσεων
Καταρχάς να επισημάνουμε ότι το οικονομικό επιτελείο του Μπόριτς από την προεκλογική περίοδο δούλευε συστηματικά και εντατικά, ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί συγκεκριμένα και αξιόπιστα και για τις τρείς μεγάλες μεταρρυθμίσεις στα συστήματα του ασφαλιστικού, υγείας και φορολογικό. Στις αρχές Δεκεμβρίου, πριν τη διεξαγωγή του β’ γύρου των εκλογών, δημοσιοποιήθηκαν οι προβλέψεις για την εξέλιξη του ΑΕΠ, τα έσοδα, τις απαιτούμενες δαπάνες για κάθε μεταρρύθμιση ως ποσοστό του ΑΕΠ, με δεδομένο το δημόσιο χρέος να μην ξεπερνά το 45% την επόμενη τετραετία. Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο σταδιακός χαρακτήρας υλοποίησης των πιο πάνω διατυπώθηκε καθαρά.
Εν τούτοις, μια και μόνο φράση από την ομιλία του Γ. Μπόριτς στην ετήσια πανεθνική συνάντηση του χιλιάνικου ΣΕΒ (17/1/21) σχετική με την υλοποίηση των δομικών μεταρρυθμίσεων «σταδιακά και με δημοσιονομική υπευθυνότητα» έγινε αντικείμενο κριτικής και συνολικής απαξιωτικής εκτίμησης για τις εξελίξεις. Η Βαγιέχο απάντησε αν και αυτή η κριτική έχει περιορισμένη διάσταση. Αξίζει όμως να διαβαστεί ένα ευρύτερο απόσπασμα αυτής της ομιλίας. Ο Μπόριτς αφού έθεσε το μέγα ζήτημα των κοινωνικών ανισοτήτων και τις αναγκαίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις προς όφελος του λαού για να μειωθούν, συνέχισε «μου είναι απολύτως καθαρό ότι οι βαθιές δομικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουμε να πραγματοποιήσουμε δεν υλοποιούνται σε μια νύχτα, αλλά απαιτείται ευρύς διάλογος χωρίς αποκλεισμούς και όπως επαναλαμβάνω ξανά και ξανά σταδιακά και με δημοσιονομική υπευθυνότητα»
Η διαδρομή θα είναι δύσκολη και αυτό έχει φανεί ότι το ξέρει η -σύντομα- κυβερνώσα αριστερά, αλλά και μεγάλο τμήμα της εξέγερσης και κυρίως των λαϊκών στρωμάτων. Είναι πολύ νωρίς για εκτιμήσεις. Οι εξελίξεις στη Χιλή, παρά τις διαφορές, μας αφορούν.