Ελιάς Χούρι «Η Πύλη του Ήλιου», μετάφραση: Ελένη Καπετανάκη, εκδόσεις Καστανιώτη, 2021
Η ιστορία ενός ανθρώπου, η ιστορία ενός τόπου: της Παλαιστίνης. Ο Παλαιστίνιος αγωνιστής Γιούνις είναι σε κώμα, σε ένα αυτοσχέδιο νοσοκομείο στον προσφυγικό καταυλισμό της Σατίλα, στη Βηρυτό. Δίπλα του, ο Χαλίλ, νοσηλευτής και πνευματικό τέκνο του Γιούνις, του μιλάει διαρκώς ταξιδεύοντας νοερά με τις αναμνήσεις και τις αφηγήσεις του. Οι σελίδες του βιβλίου ξεχειλίζουν από διαφορετικά πρόσωπα, κάθε πρόσωπο και οι ιστορίες του. Κάθε ιστορία και κάθε σκέψη, κάθε στιγμή και γεγονός, κάθε πρόσωπο που μπαίνει στην αφήγηση, βάζει και μια ψηφίδα παραπάνω, συνθέτοντας τελικά τη μεγάλη ιστορία της Παλαιστίνης από τη δεκαετία του 1930 μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα, με κυρίαρχες στιγμές τη Νάκμπα, την «Καταστροφή» (την εκδίωξη δηλαδή χιλιάδων Παλαιστινίων από τον τόπο τους με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948), και τη σφαγή στη Σάμπρα και τη Σατίλα, το 1982.
«Η Νάκμπα κόντυνε τις ζωές μας», όμως συνάμα η Νάκμπα δεν έχει τελειώσει, λέει συχνά ο Χούρι και μας θυμίζει στο πολύ κατατοπιστικό επίμετρό της η μεταφράστρια. Όλη αυτή την ιστορία της απειλής, της προσφυγιάς, της οδύνης, της ταπείνωσης, αλλά και του αγώνα και της αντίστασης, σκιαγραφεί στο βιβλίο του ο λιβανέζος συγγραφέας, διατηρώντας πάντα μια ματιά «από τα μέσα», με αποχρώσεις, προσπαθώντας να αποφύγει τα στερεότυπα, να θέσει ερωτήματα, να καταλάβει.
Ο Χούρι, άλλοτε σκληρός και άλλοτε τρυφερός και λυρικός («αυτό δεν είναι για να το φας, αυτό είναι η Παλαιστίνη», λέει η Ουμ Χάσαν για το πορτοκάλι από εκεί, πυροδοτώντας τελικά μια συζήτηση περί πατρίδας), γράφει με «λέξεις κοφτερές σαν το μαχαίρι», συνθέτοντας τις προσωπικές ιστορίες των χαρακτήρων του με την ιστορία του τόπου. Το έργο του έχει εγκωμιαστεί από πολλούς κριτικούς, μεταξύ των οποίων ο Έντουαρντ Σαΐντ, που τον κάλεσε να διδάξει στις ΗΠΑ και έγραψε τον πρόλογο σε άλλο βιβλίο του.
(Σε πολλά σημεία του βιβλίου γίνεται λόγος για τον Ζαν Ζενέ και τα βιβλία του που αναφέρονται στους Παλαιστίνιους, Αιχμάλωτος του έρωτα και Τέσσερις ώρες στη Σατίλα. Από εκεί είναι κλεμμένη και η «γελαστή αναίδεια» του τίτλου.)