Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φαίνεται ότι δεν τα πηγαίνει και τόσο καλά με την τεχνολογία. Ή μάλλον για να είμαστε πιο ακριβείς δεν τα πηγαίνει και τόσο καλά με την τεχνολογία εκείνη που μπορεί να φέρει περισσότερη διαφάνεια στις αποφάσεις της ως πολιτικού.
Πριν παραιτηθεί από τη θέση της υπουργού Αμυνας της Γερμανίας, προκειμένου να μετακινηθεί στην Κομισιόν, είχε φροντίσει να διαγράψει από το υπηρεσιακό της κινητό τα πάντα, αν και η σχετική επιτροπή της γερμανικής Βουλής είχε ζητήσει πρόσβαση στις σχετικές επικοινωνίες της. Εκείνη την περίοδο υπήρχαν καταγγελίες για τις σχέσεις της τότε υπουργού με «μυστήριες» εταιρίες συμβούλων (πολυτελείας), που είχαν προκαλέσει τις αντίστοιχες υπερβολικές δαπάνες. Το θέμα έχει φτάσει να απασχολήσει και τη Δικαιοσύνη της Γερμανίας.
Η διαπραγμάτευση των SMS
Tον Απρίλιο του 2021 οι «Νew York Times» είχαν δημοσιεύσει ένα ρεπορτάζ, σύμφωνα με το οποίο η πρόεδρος της Κομισιόν «διαπραγματεύτηκε» με τον επικεφαλής της Pfizer Αλμπερτ Μπουρλά μέσω SMS την αγορά των επόμενων 1,8 δισεκατομμυρίου δόσεων του εμβολίου της εταιρίας. Το ζήτημα απασχόλησε στη συνέχεια και τους «Financial Times», που αποφάνθηκαν ότι «ο τρόπος με τον οποίο η εταιρία αξιοποιεί τη νεοαποκτηθείσα εξουσία της και πώς σκέφτεται να την εκμεταλλευτεί στο μέλλον παραμένει άκρως απόρρητος».
Το ζήτημα είχε απασχολήσει αρκετές ευρωπαϊκές εφημερίδες, αν και στην Ελλάδα είχε περάσει μάλλον στα ψιλά. Εκείνη την εποχή είχαμε ήδη αρχίσει να «καμαρώνουμε» για την ελληνική καταγωγή του κ. Μπουρλά, οπότε τέτοια ζητήματα δεν προσφέρονταν για δημοσιοποίηση. Το θέμα, πάντως, των συμβάσεων της Κομισιόν με τις φαρμακευτικές για την προμήθεια των εμβολίων είχε ακουστεί πάντως. Αρκετές μη κυβερνητικές οργανώσεις ζήτησαν τότε να ενημερωθούν για το περιεχόμενο αυτών των συμφωνιών μέσω γραπτών μηνυμάτων. Η απάντηση της Επιτροπής ήταν ότι δεν κρατούνται σχετικά αρχεία. Για τη συγκεκριμένη συμφωνία με την πολυεθνική φαρμακοβιομηχανία, το μόνο που δημοσιοποίησε η Επιτροπή κατόπιν ισχυρών πιέσεων από ΜΜΕ και ΜΚΟ ήταν κάποια προσύμφωνα, όμως πολλά σημεία τους, που αφορούσαν οικονομικές και άλλες λεπτομέρειες ήταν «μαυρισμένα».
Η παρέμβαση της Εμιλυ Ο'Ράιλυ
Το ζήτημα έφτασε μέχρι την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Εμιλυ Ο΄Ράιλυ, η οποία ζήτησε και αυτή από την πλευρά της περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση. Ακολούθησε μια ψηφιακή συνάντηση επτά εκπροσώπων της Κομισιόν με πέντε συνεργάτες της Ο'Ράιλυ, όπου το επιχείρημα των πρώτων ήταν ότι τέτοιου είδους επικοινωνίες μέσω SMS ή WhatsApp δεν έχουν επίσημο χαρακτήρα, είναι πολύ σύντομες και «λακωνικές» και τέλος πάντων δεν υπάρχει λόγος να αρχειοθετούνται. Επιπλέον, επικαλέστηκαν τεχνικές δυσκολίες για κάτι τέτοιο. (Ίσως αυτό σας θυμίζει την σχετική επιχειρηματολογία του πρώην Ευρωπαίου Επιτρόπου και σήμερα υπουργού Πολιτικής Προστασίας Χρήστου Στυλιανίδη το περασμένο Σάββατο στη Βουλή).
Κάποιοι δημοσιογράφοι επέμειναν. Τα ερωτήματά τους ήταν απλά: Τι συζητούσαν με μηνύματα οι δύο πλευρές; Και από πού προκύπτει η άνεση και η οικειότητα στην επικοινωνία τους;
Ενας από αυτούς ο Αλεξάντερ Φάντα ζήτησε από την κα Ο΄Ράιλυ να επιμείνει, κάτι που η Ευρωπαία Συνήγορος, πρώην δημοσιογράφος άλλωστε και η ίδια, έκανε πράγματι. Η εκτίμηση της ήταν ότι ακόμα και τα μηνύματα υπαλλήλων της Κομισιόν μέσω SMS ή WhatsApp αποτελούν επίσημα ντοκουμέντα, τα οποία υπόκεινται σε υποχρέωση αχειοθέτησης. Η σχετική οδηγία της ΕΕ μιλάει άλλωστε για «έγγραφα» κάθε είδους, δηλαδή και ψηφιακής μορφής, ανεξαρτήτως του μέσου. Η Ο'Ράιλυ υποστήριξε ότι εφόσον τα όποια μηνύματα αφορούν επαγγελματικές δραστηριότητες στελεχών της Επιτροπής θα πρέπει να θεωρούνται «δημόσιου ενδιαφέροντος» και να υπόκεινται στις αρχές διαφάνειας, που ισχύουν στην ΕΕ.
Μισόλογα από την Κομισιόν
Η αρμόδια Επίτροπος και αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βέρα Γιούροβα, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι θα πρέπει να υπάρξει μια νέα συνολική ρύθμιση από την πλευρά της Κομισιόν για αυτά τα ζητήματα. Υποστήριξε πάντως ότι εξ' όσων γνωρίζει δεν λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις μέσω κινητών. Ισως να ανταλλάσσονται κάποιες φορές «πρόσθετες πληροφορίες» και διευκρινίσεις μεταξύ των επικοινωνούντων. Και η Κομισιόν συνέχισε να σφυρίζει αδιάφορα.
Την περασμένη Παρασκευή, η Εμιλυ Ο΄Ράιλυ επανήλθε στο ζήτημα. Σε ανακοίνωσή της αδειάζει την πρόεδρο της Κομισιόν λέγοντας ότι «δεν πείστηκε από τις επίσημες εξηγήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», γιατί τα μηνύματα που ανταλλάχτηκαν ανάμεσα στη Φον ντερ Λάιεν και τον Αλμπερτ Μπουρλά δεν αρχειοθετήθηκαν και η ίδια η Επιτροπή δεν ζήτησε να εντοπιστούν από το γραφείο της προέδρου, προκειμένου να ικανοποιηθεί το αίτημα δημόσιας πρόσβασης σε σημαντικά έγγραφα». Η ευρωπαία διαμεσολαβήτρια μιλά για κακοδιοίκηση και επικρίνει το γεγονός ότι «το προσωπικό γραφείο της προέδρου της Κομισιόν δεν προσπάθησε να εντοπίσει τα μηνύματα».
«H πρόσβαση στα έγγραφα της ΕΕ είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Αν και αυτό είναι ένα περίπλοκο ζήτημα για πολλούς λόγους, οι διοικητικές πρακτικές της ΕΕ θα πρέπει να εξελίσσονται και να αναπτύσσονται στην εποχή που ζούμε και με τις σύγχρονες μεθόδους που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε», αναφέρει η διαμεσολαβήτρια. Και συνεχίζει να επιμένει για εξηγήσεις: «Η Επιτροπή πρέπει να ζητήσει από το γραφείο της προέδρου να αναζητήσει ξανά τα σχετικά μηνύματα του κειμένου, καθιστώντας σαφές ότι η αναζήτηση δεν πρέπει να περιορίζεται σε καταχωρισμένα έγγραφα ή έγγραφα που πληρούν τα κριτήρια καταγραφής». Το ερώτημα είναι αν θα υπάρξει πράγματι κάποια αντίδραση από τη μεριά της κας φον ντερ Λάιεν σε όλα αυτά.
Πρωτοβουλίες εκτός ελέγχου;
Η πρόεδρος της Κομισιόν έχει επιδείξει κατ΄επανάληψη μια μάλλον... φεουδαρχική συμπεριφορά, παίρνοντας πρωτοβουλίες, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως υπέρβαση καθηκόντων. Δεν μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωση να κλείνει συμφωνίες πολλών δισεκατομμυρίων, βασισμένες στην σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας που έχει αναπτύξει η διορισμένη πρώτη τη τάξει υπάλληλος της με τον διευθύνοντα σύμβουλο μιας πολυεθνικής του φαρμάκου.
Δεν είναι πάντως μόνο η ιδιόμορφη οικειότητα με τον κ. Μπουρλά. Την εβδομάδα που μας πέρασε η κα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι «συμφωνεί» με τον αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, για αύξηση των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου μέσω τάνκερ από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη, όταν μάλιστα αυτό προέρχεται από την αμφιλεγόμενη διαδικασία του fracking (σχιστολιθικό αέριο). Με αυτό τον τρόπο θέλει να προλάβει ένα κλείσιμο της στρόφιγγας του φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Μίλησε μάλιστα συχνά το τελευταίο διάστημα λες και έχει ήδη ξεκινήσει ο πόλεμος για την Ουκρανία, προκαλώντας ερωτηματικά όχι τόσο για τις εκτιμήσεις της, όσο για τις προθέσεις της.
Η ΕΕ θεωρείτο παραδοσιακά «θεματοφύλακας» και εγγυήτρια της διαφάνειας για την αντιμετώπιση προβλημάτων διαπλοκής και διαφθοράς σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων. Αποδεικνύεται τα τελευταία χρόνια ότι αυτή η προσέγγιση δεν ήταν παρά μια συλλογική φαντασίωση.