«…μια από τις μεγαλύτερες οικοκτονίες που έχουν προκληθεί στις ακτές μας και στη θάλασσα. Δεν θα αφήσομε να ποδοπατούνται ατιμώρητα τα οικοσυστήματά μας και η υπόληψη του λαού μας».
Πέδρο Καστίγιο, πρόεδρος Περού
Στις 15 του περασμένου Γενάρη, η διαρροή αργού πετρελαίου από τα διυλιστήρια της ισπανικής πετροχημικής εταιρείας Repsol (πολυεθνική) προκάλεσε μεγάλη οικολογική καταστροφή, σε περιοχή 30 χλμ. βόρεια της Λίμα, με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες: μόλυνση μεγάλης θαλάσσιας έκτασης, 21 τουριστικών παραλιών έκτασης 50 χλμ., μικρών νησιών και δύο προστατευόμενων περιοχών. Εν τούτοις, η εταιρεία, αφού απέκρυψε αρχικά το μέγεθος της καταστροφής και στη συνέχεια καθυστερεί να εκπληρώσει την υποχρέωσή της για πλήρη και σωστό καθαρισμό, αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες της. Ενοχοποιεί την «αφύσικη διαρροή» που προκλήθηκε από την έκρηξη στο ηφαίστειο της Τόγκα και το περουβιάνικο κράτος που δεν την ενημέρωσε έγκαιρα για τις έκτακτες καιρικές συνθήκες (σας θυμίζει κάτι;). Με αυτή την επιχειρηματολογία –συνήθης πρακτική των πολυεθνικών σε ανάλογες περιπτώσεις– αρνείται να πληρώσει αποζημιώσεις για την οικοκτονία που διέπραξε και την ανεργία που προξένησε.
Η κυβέρνηση, αυτήν τη φορά2, είναι αποφασισμένη να προσφύγει και στη διεθνή Δικαιοσύνη και καλεί όλα τα κόμματα να στηρίξουν την προσφυγή. Άμεσα αντέδρασαν οι 3.000 άνεργοι πλέον ψαράδες της περιοχής έξω από τα διυλιστήρια. Τις επόμενες ημέρες ξεσηκώθηκε, καταρχάς, η νεολαία και ιδιαίτερα ακτιβιστές και ακτιβίστριες οικολογικών κινημάτων και στη συνέχεια μπορούμε να πούμε ότι οι Περουβιάνοι-ες βγήκαν στον δρόμο καταγγέλλοντας τη Repsol και απαιτώντας να πληρώσει αποζημιώσεις.
Οι πολυεθνικές μολύνουν, η κοινωνία καθαρίζει
Εννέα μέρες μετά τη διαρροή και ένα στρώμα αργού πετρελαίου σκέπαζε τη θάλασσα και τις ακτές της πληγείσας περιοχής,, ενώ οι καταστροφές στις δύο προστατευόμενες περιοχές είναι ανεπανόρθωτες (οικοκτονία).
Οι 3.000 άνεργοι πλέον ψαράδες και πολλοί–πολλές εθελοντές-τριες που ανταποκρίθηκαν σε καλέσματα από τα ΜΚΔ, λόγω της ολιγωρίας της εταιρείας, δουλεύουν εντατικά να καθαρίσουν όσο μπορούν τη θάλασσα και τις ακτές, να σώσουν τυχόν ζωντανά έμβια όντα και να απομακρύνουν τα νεκρά. Οι φωτογραφίες της καταστροφής, για μια φορά ακόμα, συγκλονίζουν και εκείνες των ψαράδων και των εθελοντών-τριών συγκινούν.
Εκτός από τους ψαράδες που έχασαν τη δουλειά τους, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της πληγείσας τουριστικής περιοχής χάνουν την αποκλειστική ή κύρια πηγή του εισοδήματός τους. Ο υπουργός Τουρισμού επισήμανε ότι η απώλεια μόνο από τον τουρισμό της πληγείσας περιοχής εκτιμάται σε 52 εκατ. δολάρια (5 εκατ. τουρίστες το καλοκαίρι). Μένουν πολλές απώλειες να εκτιμηθούν προκειμένου να εκτιμηθεί το ποσό που θα διεκδικηθεί από την εταιρεία. Μεταξύ αυτών είναι και τα έσοδα από τις προστατευόμενες περιοχές όπου χάθηκαν και σπάνια είδη της πανίδας και της χλωρίδας.
Ο νομικοτεχνικός δαίδαλος απαλλαγής των πολυεθνικών
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που επιχειρείται να τεθούν σαφείς διεθνείς κανόνες για να δικάζονται και να πληρώνουν οι πολυεθνικές ουσιαστικές αποζημιώσεις για τις εγκληματικού καταστροφές που διαπράττουν, όπως οικοκτονία, μόλυνση γης και νερών, αναγκαστικές μετακινήσεις κοινοτήτων, κυρίως ιθαγενών. Έχουν γίνει βήματα, αλλά τα νομοτεχνικά εμπόδια που τίθενται δεν επιτρέπουν πληρωμή ουσιαστικών αποζημιώσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, αναζητείται η καλύτερη δυνατή λύση για την κατάθεση της προσφυγής. Εκτιμάται, ωστόσο, ότι βασικό εμπόδιο είναι η πολιτική βούληση του κοινοβουλίου του ισπανικού κράτους.
Διεθνείς αντιδράσεις
Ενδεικτικά, ο ισπανός πρέσβης το Περού εξέφρασε τη θλίψη του για τα αποτελέσματα της διαρροής από μία ισπανική εταιρεία. Η κοινοβουλευτική ομάδα του «Ενωμένες Μπορούμε» (Ποδέμος, Ενωμένη Αριστερά+ μικρότερα αριστερά κόμματα) απέστειλε επιστολή στον πρόεδρο της Repsol (Μαδρίτη), στην οποία εκφράζεται η «διαμαρτυρία και σοβαρή ανησυχία (τους) για αυτά τα γεγονότα» και του ζητούν να πάρει προσωπικά όλα τα μέτρα για να επιταχυνθεί ο καθορισμός της περιοχής αλλά και για να αποφευχθεί η επανάληψη τέτοιων γεγονότων σε οποιαδήποτε εγκατάσταση της τη Repsol».
Σημειώσεις:
1. Η Repsol ιδρύθηκε με έδρα τη Μαδρίτη το 1987 ως θυγατρική της δημόσιας εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου και συγκέντρωσε τις εταιρείες στις οποίες η ισπανική κυβέρνηση είχε την πλειοψηφία των μετοχών στους τομείς της εξερεύνησης, παραγωγής και διύλισης χημικών ουσιών, υγροποιημένου φυσικού αερίου και βουτανίου. Το 1989 αρχίζει η ιδιωτικοποίησή της, που ολοκληρώνεται το 1997. Σταθμός στη μετέπειτα εξέλιξή της είναι η εξαγορά (97,81%) της αργεντίνικης δημόσιας τότε επιχείρησης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το 2001 ήλθε η σειρά της Βενεζουέλας και στη συνέχεια οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Σήμερα έχει επεκταθεί σε πολλές χώρες και ηπείρους.
2. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Repsol μολύνει τη θάλασσα του Περού από διαρροή πετρελαίου. Το 2013 συνέβη μια παρόμοια κατάσταση. Ο Οργανισμός Αξιολόγησης και Περιβάλλοντος αποφάσισε να τιμωρήσει (;) την εταιρεία τόσο για τη μη έγκαιρη ανακοίνωση της έκτασης του συμβάντος, όσο και για τη μη σωστή επανόρθωση των βλαβών που προέκυψαν. Άλλωστε, η εταιρεία έχει καταγγελθεί από διεθνές δικαστήριο το 2006, 2008 και 2010 για μια σειρά από καταστροφές που προκάλεσε σε διάφορες χώρες της Λατινικής Αμερικής.