Ο ηγέτης του ακροδεξιού Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ
Η ακροδεξιά του Vox αυξάνει τη συναίνεσή της στην Ισπανία και είναι πιθανή η είσοδός της για πρώτη φορά σε μια περιφερειακή κυβέρνηση. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της κάλπης μετά τις εκλογές στην Καστίλλη και Λεόν, μία περιφέρεια με λιγότερους από δύο εκατομμύρια κατοίκους, η έκταση της οποίας είναι ίση με τα δύο τρίτα της ελληνικής επικράτειας. Οι εκλογές προκηρύχθηκαν πρόωρα από τον περιφερειάρχη, το στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος Αλφόνσο Φερνάντεθ Μανιουέκο, επίσημα λόγω των αντιξοοτήτων με τους κυβερνητικούς εταίρους Ciudadanos.
Η προκήρυξη πρόωρων εκλογών
Στην πραγματικότητα, όμως, η απόφαση πάρθηκε από την εθνική διεύθυνση του Λαϊκού Κόμματος (PP), και πρώτα από όλα από τον ηγέτη του, Πάμπλο Κασάδο. Ο στόχος του Κασάδο είναι, πάνω απ’ όλα, να ξεφορτωθεί τους φιλελεύθερους Ciudadanos, που βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση στις δημοσκοπήσεις, και να κυβερνήσει την περιφέρεια μόνος του. Κατά δεύτερο λόγο, να αποδυναμώσει τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ και να δημιουργήσει ένα κλίμα στη δημόσια γνώμη ευνοϊκό για την επιστροφή της δεξιάς στο μέγαρο Μονκλόα. Τέλος, ο Κασάδο ήθελε να κάνει να σιωπήσουν οι εσωτερικές ομάδες που του ασκούν κριτική, εκπροσωπούμενες από την περιφερειάρχη Μαδρίτης, Ιζαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο, η οποία ενισχύθηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές στην πρωτεύουσα την περασμένη άνοιξη. Το παιχνίδι μοιάζει εύκολο, αν ληφθεί υπόψη ότι η Καστίλλη και Λεόν κυβερνάται χωρίς διακοπή από το Λαϊκό Κόμμα από τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα. Όμως, από αυτούς τους τρεις στόχους, ο Κασάδο πέτυχε μόνο μισό.
Στα χέρια του Vox
Οι Ciudadanos εξαφανίστηκαν όντως από το προσκήνιο –περνώντας από 12 σε έναν μόνο περιφερειακό σύμβουλο-, μα το Λαϊκό Κόμμα έχασε 50 χιλιάδες ψήφους, και, μολονότι κέρδισε δύο έδρες (από 29 έχει 31), είναι πολύ μακριά από την απόλυτη πλειοψηφία. Επιπλέον, το Vox μετατράπηκε σε τρίτο κόμμα, περνώντας από 1 σε 13 συμβούλους και έχει το κλειδί της επόμενης διοίκησης. Βέβαια, η αριστερά δεν μπορεί καθόλου να θριαμβολογεί: το PSOE έχασε 7 συμβούλους (από 35 έχει 28) και το Unidas Podemos πρέπει να αρκεστεί μόνο σε έναν εκλεγμένο (είχε δύο). Το νέο στοιχείο σε αυτές τις εκλογές που εξηγεί την οπισθοχώρηση της αριστεράς ήταν η είσοδος τοπικών υποψηφίων της αποκαλούμενης Άδειας Ισπανίας, δηλαδή εκείνων των περιοχών που υποφέρουν εδώ και χρόνια από μια συνεχή διαδικασία πληθυσμιακής συρρίκνωσης. Ήδη στις εθνικές εκλογές του 2019, είχε εκλεγεί στη Βουλή της Μαδρίτης ένας βουλευτής του Teruel Existe, μιας πλατφόρμας που δημιουργήθηκε από την εγκατάλειψη εκ μέρους των θεσμών, αντιληπτή από τον πληθυσμό της μικρής επαρχίας Τερουέλ. Στην Καστίλλη και Λεόν, όπου τα προβλήματα είναι παρόμοια, υπήρξαν διάφορες υποψηφιότητες: στην επαρχία Σόρια, το ψηφοδέλτιο ¡Ya! συγκέντρωσε το 40% των ψήφων, εκλέγοντας 3 περιφερειακούς συμβούλους. Επίσης, η Unión del Pueblo Leonés (UPL), κόμμα που ζητά την απόσχιση του Λεόν από την μακρο-περιφέρεια Καστίλλη και Λεόν, πέρασε από 1 σε 3 έδρες. Με λίγα λόγια, ο κοινοβουλευτικός κατακερματισμός αυξήθηκε περαιτέρω, και, σ’ αυτή την περίπτωση, σε βάρος της αριστεράς.
Όμως η νίκη του Λαϊκού Κόμματος είναι πύρρεια, γιατί τώρα, αντί να εξαρτάται από τους φιλελεύθερους Ciudadanos, με τους οποίους οι προγραμματικές διαφορές ήταν σχετικές, έπεσε στα χέρια του Vox, κόμματος συμμάχου στην Ευρώπη με τον Ορμπάν και τη Μελόνι. Η ακροδεξιά του Αμπασκάλ δεν ικανοποιείται πλέον με την εξωτερική στήριξη μιας συντηρητικής κυβέρνησης: θέλει να μπει στο κέντρο επιχειρήσεων μιας σημαντικής περιφέρειας και να επιβάλλει τις πολιτικές της, αρχίζοντας από την ακύρωση του νόμου για την έμφυλη βία. Θα ήταν η πρώτη φορά στην Ισπανία. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία τρία χρόνια το Λαϊκό Κόμμα κυβέρνησε με την εξωτερική στήριξη του Vox σε διάφορους δήμους και περιφέρειες, όπως η Ανδαλουσία, η Μούρσια ή η Μαδρίτη, αλλά απέφυγε με κάθε τρόπο να συμφωνήσει σε μια κυβέρνηση συνασπισμού. Οι αμφιβολίες είναι σαν του Άμλετ αυτόν τον καιρό στα κεντρικά γραφεία του Λαϊκού Κόμματος: τι πρέπει να κάνουν; Η Αγιούσο δεν έχει αμφιβολίες: να κυβερνήσουν με το Vox. Ο Κασάδο, αποδυναμωμένος σε αυτές τις εκλογές, αμφιταλαντεύεται ακόμη, γιατί έχει επίγνωση ότι στις Βρυξέλλες είναι πιθανό να υπάρξει κατακραυγή αν ένα κόμμα μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος σχηματίσει κυβέρνηση με τους κυριαρχιστές.
Η Ακροδεξιά ως παράγοντας της ισπανικής πολιτικής
Ο Φερνάντεθ Μανιουέκο προς το παρόν λέει ότι θέλει να κυβερνήσει με μειοψηφία. Όμως οι αριθμοί δεν τον βοηθούν. Η στήριξη όλων των εθνικιστικών δυνάμεων δεν θα ήταν αρκετή. Η μοναδική πιθανότητα είναι η αποχή του PSOE: ο σοσιαλιστής δήμαρχος του Βαγιαδολίδ το πρότεινε ως τον μοναδικό τρόπο για να αποφευχθεί να γίνει το Vox κυβερνητική δύναμη. Όμως η επιλογή ενός «υγειονομικού κλοιού» δεν συναντά την αποδοχή της ηγεσίας του κόμματος. Ο Σάντσεθ ζητά πρώτα ένα θετικό βήμα από την πλευρά του Λαϊκού Κόμματος: να σταματήσει να ζητά την εξωτερική στήριξη του Αμπασκάλ και να διαλύσει τις υφιστάμενες συμμαχίες σε πολλούς δήμους.
Ό,τι και να συμβεί, πάντως, το Vox, όπως η ακροδεξιά σε όλη την Ευρώπη, έχει πλέον γίνει ένας παράγοντας στο προσκήνιο της ισπανικής πολιτικής. Και στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου του 2023 –αυτοδιοικητικές τον Μάιο και βουλευτικές στο τέλος του χρόνου- θα επιτύχει παρόμοια αποτελέσματα σε ολόκληρη την ιβηρική χώρα. Τι θα κάνει τότε το Λαϊκό Κόμμα; Θα αγκαλιάσει τους κυριαρχιστές, όπως έκανε ο Μπερλουσκόνι πριν από τριάντα χρόνια, ή θα υπερασπιστεί τη φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως η Μέρκελ; Η παραδοσιακή δεξιά είναι ο πραγματικός αδύναμος κρίκος των δημοκρατιών μας. Στην Ισπανία και σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Η απόφαση που θα ληφθεί για την περιφέρεια της Καστίλλης και Λεόν είναι πιθανό να σημαδέψει το προσεχές μέλλον. Προφανώς, όχι μόνο στη Βαγιαδολίδ.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς