Ο εκμαυλισμός των πλουσίων μάς έχει φέρει σ’αυτό το χάλι. Η συσχέτιση πλούτου και δημιουργίας ρύπανσης δεν θα μπορούσε να είναι πιο σαφής. Οι περισσότερες από τις δυσλειτουργίες μας προκαλούνται από τον εκμαυλισμό των πλούσιων. Ο τρόπος που οι κυβερνήσεις επιτρέπουν να διαβρώνεται η δημοκρατία από λομπίστες (συμπεριλαμβανομένων πολιτικών με επικερδή ιδιωτικά συμφέροντα), η απορρύθμιση που αφήνει εταιρείες, ολιγάρχες και ιδιοκτήτες ακινήτων να στίβουν τους εργαζόμενους και τους ενοικιαστές τους και μετά να ξεφορτώνουν το κόστος τους στην κοινωνία, το χαλαρό περιβάλλον που επιτρέπει ανεξέλεγκτη κερδοφορία στη διάρκεια της πανδημίας, η υποβάθμιση της υγείας, της εκπαίδευσης και άλλων δημόσιων υπηρεσιών από τη συνεχή ώθηση προς την ιδιωτικοποίηση: όλα αυτά είναι συμπτώματα της ίδιας κατάστασης.
Το ίδιο ισχύει και στα χειρότερα χάλια μας: την καταστροφή των συστημάτων μας παροχής οξυγόνου. Οι πολύ πλούσιοι απονέμουν στον εαυτό τους τη μερίδα του λέοντος του πλανητικού χώρου από τον οποίο όλοι εξαρτόμαστε. Είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό το γιατί ανεχόμαστε αυτή την επίθεση στα κοινά μας συμφέροντα.
Το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (αυτοί που κερδίζουν περισσότερο από 172.000 δολ. τον χρόνο) παράγουν το 15% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα: δύο φορές τη συνδυαστική επίδραση του φτωχότερου 50%. Κατά μέσο όρο, εκπέμπουν πάνω από 70 τόνους διοξείδιου του άνθρακα ανά άτομο κάθε χρόνο, 30 φορές περισσότερο απ’ ό,τι έχουμε τη δυνατότητα να απελευθερώσουμε αν είναι να μην υπερβούμε τον 1.5 βαθμό Κελσίου παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Ενώ οι εκπομπές των παγκόσμιων μεσαίων τάξεων αναμένεται να πέσουν απότομα την επόμενη δεκαετία, χάρη στη γενική απεξάρτηση από τον άνθρακα των οικονομιών μας, η ποσότητα που παράγεται από τους πιο πλούσιους μετά βίας θα μειωθεί καθόλου: μ’ άλλα λόγια, θα είναι υπεύθυνοι για ένα ακόμα μεγαλύτερο μερίδιο του συνολικού CO2. Το να γίνουν καλοί παγκόσμιοι πολίτες, θα σήμαινε να περιορίσουν την κατανάλωσή τους άνθρακα κατά έναν μέσο όρο του 97%.
Η μόλυνση των πλουσίων
Ακόμα κι αν το 90% του πληθυσμού δεν παρήγαγε καθόλου άνθρακα, οι αναμενόμενες εκπομπές του πλουσιότερου 10% (αυτών που κερδίζουν πάνω από 55.000 δολ.) μέσα στα επόμενα εννέα χρόνια θα χρησιμοποιούσαν ολόκληρο σχεδόν τον παγκόσμιο προϋπολογισμό. Η ανομοιότητα στην περιβαλλοντική επίπτωση αντικατοπτρίζει την ανισότητα μιας χώρας. Δεν είναι ν’αναρωτιέται κανείς που οι ευημερούντες των εύπορων κρατών ενδιαφέρονται τόσο πολύ να προσπαθήσουν να μεταβιβάσουν το φταίξιμο στην Κίνα ή στα ποσοστά γεννήσεων άλλων χωρών: μερικές φορές φαίνεται ότι θα δοκιμάσουν οτιδήποτε πριν ασχοληθούν με τη δική τους επίπτωση.
Μια πρόσφατη ανάλυση του τρόπου ζωής 20 δισεκατομμυριούχων βρήκε ότι ο καθένας παρήγαγε ένα μέσο όρο άνω των 8.000 τόνων διοξείδιου του άνθρακα: 3.500 φορές το μερίδιό τους σ’έναν κόσμο δεσμευμένο σε λιγότερο από 1.5 βαθμό Κελσίου άνοδου της θερμοκρασίας. Οι κύριες αιτίες είναι τα τζετ και τα γιώτ τους. Ένα και μόνο σούπερ γιοτ, που φυλάσσεται σε μόνιμη αναμονή, όπως είναι τα σκάφη ορισμένων δισεκατομμυριούχων, παράγει περίπου 7.000 τόνους CO2 τον χρόνο.
Ο Μπιλ Γκέιτς, που έχει πλασάρει τον εαυτό του σαν πρωταθλητή του κλίματος, δεν έχει γιοτ. Ακόμα κι έτσι, έχει ένα εκτιμώμενο αποτύπωμα 3.000 φορές μεγαλύτερο από του καλού παγκόσμιου πολίτη, σε μεγάλο βαθμό σαν αποτέλεσμα της συλλογής του τζετ και ελικοπτέρων. Ισχυρίζεται ότι «αγοράζει πράσινα αεροπορικά καύσιμα», αλλά κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Τα βιοκαύσιμα για τζετ, αν χρησιμοποιούνταν ευρέως, θα πυροδοτούσαν μια περιβαλλοντική καταστροφή, καθώς απαιτείται τόσο πολύ φυτικό υλικό για να τροφοδοτηθεί μία και μόνο πτήση. Αυτό σημαίνει ότι οι καλλιέργειες ή οι φυτείες πρέπει να αντικαταστήσουν ή την παραγωγή τροφίμων ή τα οικοσυστήματα άγριας ζωής. Προς το παρόν δεν είναι διαθέσιμα άλλα «πράσινα» αεροπορικά καύσιμα.
Ο Γκέιτς προσπαθεί να επιλύσει τέτοιες αντιπαραθέσεις αγοράζοντας αντισταθμιστικά άνθρακα. Όμως τώρα απαιτούνται όλες οι διαθέσιμες ευκαιρίες για να ελαττωθεί διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, ώστε να μειωθεί ο αντίκτυπος στην ανθρωπότητα συνολικά. Γιατί πρέπει να καταληφθούν απ’αυτούς που θέλουν να συνεχίσουν να ζουν σαν αυτοκράτορες;
Συχνά λέγεται απ’ όσους πετάνε συχνά ότι πρέπει να παραβλέψουμε τις κλιματικές συνέπειες της αεροπλοϊας, καθώς ανέρχονται σε «λίγο μόνο επί τοις εκατό». Αλλά ο μόνος λόγος που παραμένουν σχετικά χαμηλές, είναι επειδή υπάρχει υψηλή συγκέντρωση πτήσεων. Οι πτήσεις ευθύνονται για τις περισσότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου των υπερ-πλούσιων, γι’αυτό το πλουσιότερο 1% παράγει χοντρικά τις μισές παγκόσμιες εκπομπές αεροπλοϊας. Αν ζούσαν όλοι όπως αυτοί, η αεροπλοϊα θα ήταν η μεγαλύτερη απ’όλες τις αιτίες της κλιματικής κατάρρευσης.
Αλλά η απληστία τους για άνθρακα δεν γνωρίζει όρια: κάποιοι από τους υπερπλούσιους ελπίζουν τώρα να ταξιδέψουν στο διάστημα, το οποίο σημαίνει ότι ο καθένας τους θα παρήγαγε τόσο διοξείδιο του άνθρακα σε 10 λεπτά, όσο εκπέμπουν κατά μέσο όρο 30 άνθρωποι σ’ έναν χρόνο. Οι πάμπλουτοι ισχυρίζονται ότι δημιουργούν πλούτο. Αλλά με οικολογικούς όρους, δεν παράγουν πλούτο. Τον παίρνουν απ’όλους τους άλλους.
Αποκλεισμός των φτωχών από τις συζητήσεις
Το πολύ χρήμα τώρα αγοράζει τα πάντα: ακόμα και την πρόσβαση στις συναντήσεις που θα έπρεπε να ασχολούνται μ’ αυτές τις δυσλειτουργίες. Για κάποιους λόγους, το Cop26 είναι η πιο αποκλειστική απ’ όλες τις συνόδους κορυφής για το κλίμα. Οι αποστολές των φτωχών χωρών αποκλείστηκαν λόγω ενός σκληρού συνδυασμού βυζαντινών απαιτήσεων βίζας, παράβασης υποσχέσεων να γίνουν διαθέσιμα τα εμβόλια COVID–19, και από τα τρελά κόστη διαμονής, χάρη στην αποτυχία των κυβερνήσεων να ορίσουν ανώτατες τοπικές τιμές ή να καταστήσουν τα δωμάτια διαθέσιμα. Ακόμα κι όταν αποστολές από φτωχότερες χώρες υπερβαίνουν αυτά τα τείχη, συχνά ανακαλύπτουν ότι βρίσκονται αποκλεισμένοι από τους χώρους διαπραγματεύσεων και κατά συνέπεια δεν μπορούν να επηρεάσουν τις συνομιλίες.
Αντίθετα, παραχωρήθηκε πρόσβαση σε περισσότερους από 500 λομπίστες ορυκτών καυσίμων, περισσότερους από τις συνολικές αποστολές οχτώ χωρών που ήδη έχουν καταστραφεί από την κατάρρευση του κλίματος: το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, τις Φιλιππίνες, τη Μοζαμβίκη, τη Μυανμάρ, την Αϊτή, το Πουέρτο Ρίκο και τις Μπαχάμες. Οι δράστες εισακούονται, τα θύματα αποκλείονται.
Υπάρχει ένα συχνά αναφερόμενο αξίωμα, του οποίου ο δημιουργός είναι άγνωστος: είναι ευκολότερο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου, παρά το τέλος του καπιταλισμού. Εν μέρει, ο λόγος είναι ότι τον καπιταλισμό αυτόν καθαυτόν είναι δύσκολο να τον φανταστούμε. Οι περισσότεροι καταβάλλουν προσπάθειες να τον ορίσουν και οι υπέρμαχοί του γενικά πέτυχαν να μεταμφιέσουν την πραγματική του φύση. Έτσι ας αρχίσουμε να φανταζόμαστε κάτι που είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε: το τέλος του συγκεντρωμένου πλούτου. Απ’αυτό εξαρτάται η επιβίωσή μας.
Έχω καταλήξει να πιστεύω ότι το πιο σημαντικό απ’ όλα τα περιβαλλοντικά μέτρα είναι η φορολόγηση του πλούτου. Η πρόληψη της συστημικής περιβαλλοντικής κατάρρευσης σημαίνει την ώθηση του ακραίου πλούτου σε εξαφάνιση. Δεν είναι η ανθρωπότητα ως σύνολο που δεν έχει τη δυνατότητα να συντηρήσει ο πλανήτης. Είναι οι υπερπλούσιοι.
αναδημοσίευση από The Guardian