Το ζήτημα της σύγχρονης και περιβαλλοντικά αποτελεσματικής διαχείρισης των αποβλήτων στη χώρα μας, αντιμετωπίστηκε διαχρονικά με παρωχημένο τρόπο (παράνομοι ΧΑΔΑ, χαμηλής τεχνολογίας εφαρμογές στη διαχείριση, έλλειψη απτών κινήτρων κ.α.), συγκεντρωτικά (ΟΕΔΑ Φυλής στο Λεκανοπέδιο Αττικής ενδεικτικά), παρασιτικά (εκατομμύρια ευρώ για μεταφορές απορριμμάτων από περιοχή σε περιοχή) και χωρίς όραμα. Δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ από την Πολιτεία ένα κίνημα Αυτοδιοίκησης, αλλά και των τοπικών κοινωνιών, με στόχο την πρόληψη-διαλογή-ανακύκλωση και κομποστοποίηση, γιατί δεν εξυπηρετούσε τους κυρίαρχους του παιχνιδιού στη σφαίρα της οικονομικής εκμετάλλευσης των αποβλήτων, αλλά και επιμέρους τοπικά οικονομικά συμφέροντα. Η υγεία, το περιβάλλον και οι δημόσιοι πόροι βρίσκονται σε διαρκή κίνδυνο από αυτές τις πρακτικές
Την περίοδο 2015-2019 έγιναν προσπάθειες για να λυθούν ακραίες καταστάσεις, στις οποίες είχε οδηγήσει η προαναφερθείσα κατάσταση – ενδεικτική η κατάσταση στην Ηλεία όπου οι σακούλες των απορριμμάτων έφταναν μέχρι τα μπαλκόνια του α΄ ορόφου κατοικιών, στην Αττική όπου σταμάτησαν τα προβλεπόμενα εργοστάσια καύσης, το κλείσιμο και η αποκατάσταση πολλών ΧΑΔΑ κλπ - ενώ θεσπίστηκε για πρώτη φορά στη χώρα οργανωμένος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων.
Όμως, ένα ολιστικό σχέδιο απαιτεί ισχυρή και σύγχρονη δημόσια παρέμβαση, ρεαλιστικούς στόχους και ενεργοποίηση όλων των δυνάμεων της Αυτοδιοίκησης με την κατάλληλη στήριξη. Αντί αυτής της στρατηγικής, προωθείται η περαιτέρω οικονομική πίεση της αυτοδιοίκησης, η πλήρης ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης αποβλήτων και η δημιουργία εργοστασίων καύσης.
Οι ρυθμίσεις, που προωθούνται έξω και πέρα από τις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες, λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες για να επιβληθεί «νομοτελειακά» ο παραπάνω σχεδιασμός.
Ειδικότερα, με το άρθρο 38 του Ν. 4819/2021, από την 1η Ιανουαρίου 2022 επιβάλλεται τέλος ταφής για τις ποσότητες αστικών αποβλήτων, καθώς και τις ποσότητες αποβλήτων που προκύπτουν από τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, τις Μονάδες Επεξεργασίας Βιολογικών Αποβλήτων […], που διατίθενται σε χώρους Υγειονομικής Ταφής. […] Το τέλος ταφής ορίζεται σε είκοσι ευρώ ανά τόνο αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά πέντε ευρώ ανά τόνο και έως την τιμή των τριάντα πέντε ευρώ ανά τόνο. Από την 1/1/2026, το τέλος ταφής ορίζεται σε σαράντα πέντε ευρώ ανά τόνο αποβλήτων, και αυξάνεται στην τιμή των πενήντα πέντε ευρώ ανά τόνο από 1/1/2027, παραμένοντας σταθερή για τα επόμενη έτη. […]Το τέλος ταφής αποδίδεται από τους υπόχρεους σε ειδικό λογαριασμό […] και διατίθεται με βάση ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα με τα οποία μπορεί να χρηματοδοτούνται δράσεις των ΟΤΑ Α΄βαθμού και των ΦΟΔΣΑ με σκοπό την ενίσχυση δράσεων πρόληψης, χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων […] καθώς και την εν γένει αναβάθμιση του περιβάλλοντος […].
Οι ετήσιες ποσότητες αστικών αποβλήτων για το Δήμους είναι τεράστιες. Ακόμη και από την εφαρμογή πολιτικών ανακύκλωσης, ένα αξιοσημείωτο ποσοστό αποβλήτων οδηγείται σε ταφή καθώς λείπουν υποδομές και εργαλεία για την πρόληψη και τη διαλογή στην πηγή. Με την εφαρμογή της οδηγίας για την επιβολή του τέλους ταφής, το ήδη υψηλό κόστος διαχείρισης των αστικών αποβλήτων θα αυξηθεί δραματικά.
Η επιβάρυνση των Δήμων -και κατά συνέπεια των δημοτών- από των εφαρμογή του τέλους ταφής, αλλά και η υποχρέωση προσαρμογής στις επιταγές της Εθνικής και Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων, καθιστά επιτακτική την ανάγκη στήριξης των Δήμων μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την προμήθεια εξοπλισμού (απορριμματοφόρα για τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων, κάδοι, κομποστοποιητές κ.λπ.) αλλά και για την υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών και των επιχειρήσεων (καταστήματα εστίασης, ξενοδοχεία κ.λπ.) που αφορούν στην ανάπτυξη συστήματος χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων με σκοπό τη μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με μελέτες του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων, τα βιοαπόβλητα αποτελούν το 40% περίπου των συνολικών αποβλήτων. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνουμε πως οι όποιες ενέργειες προσαρμογής από πλευράς Δήμων, η υλοποίηση προγραμμάτων χωριστής συλλογής και επεξεργασίας βιοαποβλήτων, απαιτεί την λειτουργία τελικών αποδεκτών, ήτοι Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, η οποία εξάλλου αποτελεί προϋπόθεση και για την εφαρμογή του συστήματος «πληρώνω όσο πετάω», το οποίο υποχρεούνται να εφαρμόσουν οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού με πληθυσμό άνω των είκοσι χιλιάδων κατοίκων - σύμφωνα με το άρθρο 37 του Ν. 4819/21 για τα βιολογικά απόβλητα που παράγονται από τους φορείς των επιχειρήσεων μαζικής εστίασης.
Είναι προφανές ότι αυτό που απαιτείται πλέον, είναι η ορθή διαχείριση των απορριμμάτων και αυτό απαιτεί συνέργειες. Οι δημότες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ενεργή συμμετοχή τους στην προσπάθεια χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης αποβλήτων ωφελεί πρώτα τους ίδιους τόσο διά της προστασίας του περιβάλλοντος όσο και διά του άμεσου οικονομικού οφέλους, αφού η μη στήριξη πολιτικών ορθής διαχείρισης αποβλήτων θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αύξηση δημοτικών τελών για την αντιμετώπιση του κόστους της Υπηρεσίας καθαριότητας.