Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Είναι πολλές οι φορές που η κυβέρνηση έχει ξεπεράσει ακόμα και τον χειρότερο εαυτό της νομοθετώντας φωτογραφικά και με προφανή στόχο να "πνίξει" την εναντίον της κριτική. Η περίπτωση της τροπολογίας του Γιάννη Οικονόμου, η οποία μπήκε σφήνα σε άσχετο νομοσχέδιο το βράδυ της Δευτέρας λίγο πριν το κλείσιμο της συνεδρίασης της ολομέλειας της Βουλής και αφορά πτυχές της λειτουργίας του έντυπου Τύπου, είναι μία από αυτές. Και αυτό γιατί η κυβέρνηση, κρυπτόμενη πίσω από την επιδίωξή της να βάλει, δήθεν, χαλινάρια στα δημοσιογραφικά αίσχη του Στέφανου Χίου και του "Μακελειού", ουσιαστικά περνά το σχοινί γύρω από το λαιμό των εφημερίδων, απειλώντας τες, εμμέσως πλην σαφώς, με λουκέτο εφόσον δεν συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις.
Το συνταγματικό
Οι διατάξεις της τροπολογίας είναι προδήλως αντισυνταγματικές. Όπως τονίζει ο συνταγματολόγος Αλέξανδρος Κεσσόπουλος στην "Εποχή", στο Σύνταγμα υπάρχουν δύο ξεχωριστά άρθρα, το 14 για τον έντυπο Τύπο και το 15 για τη ραδιοτηλεόραση που "έχουν εξ ορισμού διαφορετική φιλοσοφία". Βασικός στόχος του άρθρου 14, όπως μας λέει ο συνομιλητής μας, είναι η διασφάλιση της ελευθερίας του Τύπου "η οποία σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να περιορίζεται". Στο άρθρο 15 περί ραδιοτηλεόρασης δεν κατοχυρώνεται ατομικό δικαίωμα, υπάρχει όμως σαφής πρόβλεψη ότι η ραδιοτηλεόραση υπάγεται στον έλεγχο του κράτους, αφού έτσι και αλλιώς οι συχνότητες είναι κρατικές, και ότι αυτός ασκείται από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.
Σύμφωνα με τον κ. Κεσσόπουλο "είναι σαφώς αντισυνταγματικό το ΕΣΡ να έχει την οποιαδήποτε εμπλοκή στον έντυπο Τύπο”. Και όμως, η τροπολογία προβλέπει ότι το ΕΣΡ μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα ύψους 10.000 ευρώ, συνεχώς μάλιστα, εφόσον διαπιστώνει ότι δεν τηρούνται διατάξεις της τροπολογίας, όπως π.χ. ο διευθυντής και ο διευθυντής σύνταξης του εντύπου να είναι υποχρεωτικά μέλος επαγγελματικής δημοσιογραφικής ένωσης ή να δηλώνεται στο φύλλο ο νόμιμος εκπρόσωπος μαζί με τα δημοσιογραφικά επιτελικά στελέχη. Τα συνεχή μάλιστα πρόστιμα συνιστούν, κατά την οπτική του κ. Κεσσόπουλου, περιορισμό στην ελευθερία του Τύπου κάτι που αντίκειται στη φιλοσοφία του άρθρου 14 του Συντάγματος.
Κατά τις εκτιμήσεις των συνταγματολόγων, οι διατάξεις που αφορούν την εμπλοκή του ΕΣΡ στην εν γένει λειτουργία των εφημερίδων μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν αντισυνταγματικές και να καταπέσουν στα δικαστήρια. Είναι βέβαιο ότι, εφόσον η κυβέρνηση επιμείνει και δεν αποσύρει τις διατάξεις (η τροπολογία πάντως ψηφίστηκε με τις ψήφους της κυβερνητικής πλειοψηφίας), όπως της έχει ζητηθεί, τότε οι δημοσιογραφικές ενώσεις θα προσφύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας για τα περαιτέρω. Οι νομικοί τους δουλεύουν ήδη προς αυτήν την κατεύθυνση, έτσι ώστε οι σχετικές προσφυγές να κατατεθούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Ο μεγάλος κίνδυνος παράλληλα έχει να κάνει και με το γεγονός ότι η εν λόγω τροπολογία ανοίγει τον δρόμο και για άλλες αυθαίρετες παρεμβάσεις στο μέλλον από την οποιαδήποτε κυβέρνηση επιθυμεί να περιορίσει τη λειτουργία του έντυπου τύπου για όποιο σκοπό. Η τροπολογία, κοντολογίς, συνιστά ατράνταχτη απόδειξη ότι η χώρα ορμπανοποιείται με ταχείς ρυθμούς, εξέλιξη την οποία φαίνεται ότι η κυβερνητική πλευρά επιθυμεί για τους δικούς της πολιτικούς λόγους.
To δημοσιογραφικό
Η αλήθεια είναι ότι το σύστημα Μητσοτάκη ελέγχει σχεδόν απόλυτα το μιντιακό τοπίο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες εφημερίδες, λιγοστές ιστοσελίδες και ελάχιστα κανάλια, όχι πανελλήνιας εμβέλειας. Με την εν λόγω τροπολογία, η κυβέρνηση επιχειρεί να ελέγξει κυρίως τις εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας που την αντιπολιτεύονται σθεναρά, άσχετα από ποιο ιδεολογικό και πολιτικό μετερίζι εκκινεί η κάθε μία από αυτές. Για να είμαστε πιο ακριβείς, επιχειρεί να περάσει το μήνυμα ότι εφόσον η κριτική συνεχιστεί, οι συνέπειες θα έχουν άμεση σχέση με την τσέπη του ιδιοκτήτη, ο οποίος θα κληθεί να πληρώσει τα πρόστιμα ως φυσικό πρόσωπο πλέον. Μπορεί, μέχρι στιγμής, να μην υπάρχουν διατάξεις σχετικές με το περιεχόμενο και τα ρεπορτάζ, από τη στιγμή όμως που στο παιχνίδι μπαίνει το ΕΣΡ, των συνήθως πολύ αντιδραστικών αντανακλαστικών, μπορεί όλα να τα περιμένει κανείς. Όπως και μπορεί να περιμένει ότι μία νέα τροπολογία θα "προστατεύει" άμεσα και όχι έμμεσα την κυβέρνηση από τη δημοσιογραφική κριτική. Με τον ίδιο, ακριβώς, τρόπο η κυβερνητική πλειοψηφία νομοθέτησε και στο θέμα των fake news. Κρυπτόμενη πίσω από την ανάγκη να καταπολεμηθεί το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων, όρισε ως τέτοιο κάθε είδος κριτικής που μπορεί να διατυπωθεί στην εκάστοτε κυβέρνηση σε σοβαρά θέματα.
Η κυβέρνηση, επίσης, βρίσκει σύμμαχο στην προσπάθειά της την Ένωση Ιδιοκτητών Τύπου, όσο και αν αυτό ακούγεται αρχικά παράδοξο. Είναι κοινό μυστικό ότι η αγορά του έντυπου Τύπου συρρικνώνεται διαρκώς, οπότε οι μεγάλοι παίκτες δράττουν της ευκαιρίας να συμβάλλουν στο “ξεκαθάρισμα” του τοπίου και στον περιορισμό του ανταγωνισμού. Υπενθυμίζεται εδώ, ότι ο ένας από τους παίκτες, ο επιχειρηματίας Βαγγέλης Μαρινάκης, εκτός από ιδιοκτήτης εφημερίδων (Τα Νέα, Βήμα) είναι και ο κάτοχος του μοναδικού, πια, πρακτορείου τύπου. Κανένας καπιταλιστής, πουθενά στον κόσμο, δεν μπορεί να αντισταθεί στην ιδέα του μονοπωλίου και ο έλληνας εφοπλιστής, με την...πολυσχιδή δραστηριότητα, φυσικά δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Εννοείται, δε, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που τα κυβερνητικά συμφέροντα συμπίπτουν με αυτά των βαρόνων του ελληνικού Τύπου.
Έχει, τέλος, αξία να αναφέρουμε και το εξής. Η ΕΣΗΕΑ είχε πολύ πρόσφατα επαφή με τον Γιάννη Οικονόμου κατά την οποία υποτίθεται ότι συζητήθηκαν όλα τα θέματα που αφορούν τον κλάδο συνολικά. Ουδέποτε, όμως, ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό αποκάλυψε τις προθέσεις του. Ήταν φανερό ότι ήθελε να αιφνιδιάσει και να πιάσει τις δημοσιογραφικές ενώσεις στον ύπνο.
Το πολιτικό
Κακά τα ψέματα, το Μαξίμου δουλεύει για τις επόμενες εκλογές. Στο πλαίσιο αυτό ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα φορέσει το κοστούμι του θεσμικού προσπαθώντας να πείσει ότι βάζει τάξη στον έντυπο Τύπο για να περιορίσει τα πράγματι χυδαία φαινόμενα τύπου “Μακελειού”. Όψιμο, πάντως, το ενδιαφέρον του Πρωθυπουργού. Χρειάστηκε ο λιβελογράφος να συμπεριλάβει στα εμετικά ρεπορτάζ του και τον ίδιο για να υπάρξει αντίδραση, αν υποθέσουμε φυσικά ότι η αντίδραση έρχεται για αυτόν τον σκοπό.
Ο πραγματικός λόγος είναι άλλος και έχει να κάνει με την κριτική. Όσο πλησιάζουμε στις κάλπες, οποτεδήποτε διεξαχθούν οι εκλογές, η κριτική καλό θα είναι να ακούγεται ολοένα και λιγότερο. Αν είναι δυνατόν και καθόλου, τουλάχιστον στα "παραδοσιακά" μέσα μαζικής ενημέρωσης που μπορούν να ελεγχθούν. Το ότι η χώρα, όπως τονίστηκε και παραπάνω, ορμπανοποιείται, φαίνεται ότι αποτελεί πλέον συνειδητό στόχο, γιατί κορυφαία επιδίωξη παραμένει σε κάθε περίπτωση η διατήρηση στην εξουσία. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης χρειάζεται να περιορίσει τις διαρροές των ψηφοφόρων του, κυρίως προς τα δεξιά, και να πείσει ότι όλα βαίνουν καλώς, παρά τις μεγάλες αναταράξεις. Η κυβέρνηση, με τον βίο και την πολιτεία της, σχεδόν τρία χρόνια τώρα, έχει αποδείξει ότι δεν ορρωδεί προ ουδενός. Αντιθέτως, ο σκοπός για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ του Μαξίμου αγιάζει τα μέσα. Όταν ο σκοπός περιλαμβάνει μάλιστα "προκλήσεις", όπως η διαχείριση των χρημάτων του ταμείου ανάκαμψης, μπορεί να "αγιαστεί" υπό οποιονδήποτε τρόπο. Όρεξη για νυχτερινές τροπολογίες να υπάρχει…