Ο Τζο Μπάιντεν ήρθε λοιπόν στην Ευρώπη, ακριβώς με τη συμπλήρωση ενός μήνα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, προκειμένου να τονίσει την ενότητα της ΕΕ με τις ΗΠΑ και να ενισχύσει επικοινωνιακά τον πρόεδρο Ζελένσκι, με τον οποίο έτσι κι αλλιώς έχει συχνή επικοινωνία μέσω τηλεδιασκέψεων.
Η επίσκεψη λίγα πράγματα είχε να προσθέσει επί της ουσίας. Κοινές φωτογραφήσεις, χειραψίες, κάποια γελάκια και πολλά λόγια. Ο στόχος της ήταν περισσότερο συμβολικός. Εκτακτη σύνοδος του ΝΑΤΟ, συνάντηση του G7, τακτική σύνοδος της ΕΕ, η πρώτη στην οποία μετέχει ένας αμερικανός πρόεδρος και αργότερα επίσκεψη στην Βαρσοβία. Σημείο και αυτό των καιρών, να φτάνει δηλαδή ένας «πλανητάρχης» στην Ευρώπη και να επισκέπτεται την Πολωνία, τη χώρα που μέχρι πρότινος αποτελούσε το μαύρο πρόβατο στην ΕΕ. Με εξαίρεση λοιπόν την ηγεσία της αυταρχικής Πολωνίας που επισήμως ζητά να «συντρίψει την Ρωσία με κυρώσεις», οι υπόλοιποι «Ευρωπαίοι» δεν πρέπει να ένιωσαν και τόσο μεγάλοι, από την τιμή που τους έκανε ο «μεγάλος θείος από την Αμερική».
Ετοιμοπόλεμη και η Ένωση
Η Σύνοδος του ΝΑΤΟ κυριαρχήθηκε από τις αναμενόμενες καταγγελίες κατά της ρωσικής εισβολής και προειδοποιήσεις προς την Μόσχα να μην κάνει χρήση «απαγορευμένων όπλων», την ώρα που η Συμμαχία έχει αναπτύξει τις μεγαλύτερες δυνάμεις της ιστορίας της στην Ανατολική Ευρώπη, «γεμίζοντας» το τόξο Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία, με «τέσσερις νέες μονάδες μάχης» στο πλαίσιο μιας μόνιμης αποτροπής και ετοιμότητας για παν ενδεχόμενο και με συγκεκριμένους κύκλους να αναπαράγουν διαρκώς σενάρια τρίτου παγκοσμίου πολέμου, με μπόλικη σπέκουλα για χρήση χημικών, βιολογικών ακόμα και πυρηνικών όπλων.
Η ανακοίνωση νέων κυρώσεων από τις ΗΠΑ και οι επίσημες πλέον καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου της ρωσικής πλευράς, ήρθαν ακριβώς τη στιγμή, που οι Ευρωπαίοι αναρωτιόντουσαν μήπως πρέπει να βάλουν ένα φρένο στις κυρώσεις και να κάνουν έναν απολογισμό του τι τελικά έχουν πετύχει με αυτές. Αναγκαίο συμπλήρωμα σε όλα αυτά και οι νέες προειδοποιήσεις προς την Κίνα να μην προσφέρει οικονομική ή στρατιωτική στήριξη στη ρωσική εισβολή.
Είναι πολλά τα ρούβλια Βλαντίμιρ
Αυτός που τους αιφνιδίασε και άλλαξε την ατζέντα ήταν ο πρόεδρος της Ρωσίας. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι η χώρα του θα απαιτεί στο εξής από τις «μη φιλικές χώρες» την πληρωμή φυσικού αερίου και πετρελαίου σε ρούβλια και όχι πλέον σε δολάρια ή ευρώ. Οι συνέπειες αυτής της απόφασης, αλλά και το αν τελικά θα εφαρμοστεί είναι ακόμα ασαφείς. Η ΕΕ πληρώνει στη Ρωσία περίπου 1 δισ. ευρώ την ημέρα για ενέργεια. Επιδιώκεται αυτή η «αλλαγή» για να στηριχτεί το ρωσικό νόμισμα ή θα δώσει τελικά την αφορμή σε μία από τις δύο πλευρές για να διακόψουν την «ενεργειακή τους συνεργασία»; Κάποιες χώρες όπως η Αυστρία, η Ιταλία και η Γερμανία απάντησαν ήδη από το πρώτο βράδυ, ότι θα συνεχίσουν να τηρούν τα συμβόλαιά τους, πληρώνοντας σε ευρώ. Ετσι κι αλλιώς δεν θα είχαν πρόσβαση σε τέτοιες ποσότητες νομίσματος σε ρούβλια, εκτός αν απευθύνονταν για την αγορά τους στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, κάτι που όμως θα σήμαινε ότι υποσκάπτουν οι ίδιες τις δικές τους κυρώσεις. Μένει λοιπόν να φανεί αν η ανακοίνωση Πούτιν μπορεί να είναι ένα πρόσχημα, για να διακόψει την παροχή προς τις χώρες της ΕΕ.
Το θέμα αυτό, έτσι κι αλλιώς βασανίζει εδώ και ημέρες τους «27». Υπάρχουν χώρες που επιμένουν, ότι αν χρειαστεί θα πρέπει να «παγώσουμε για την ελευθερία». Κάτι που ζητά άλλωστε και ο Ζελένσκι. Οι πιο ψύχραιμοι επιμένουν ότι η λογική των κυρώσεων είναι να πληγεί η Ρωσία και «όχι να κάνουμε κακό στον εαυτό μας» και έχουν αποτρέψει μια τέτοια ακραία απόφαση. Κάτι που αφοπλιστικά εξήγησε την Τετάρτη στο Μπούντεσταγκ ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς. Πάντως και σε άλλες χώρες ακούστηκαν φωνές, που επεσήμαναν τις οδυνηρές συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης.
Η προμήθεια των εμβολίων ως πρότυπο
Πριν την «έκπληξη» Πούτιν η ατζέντα της ΕΕ περιείχε το ζήτημα των αποθεματικών της ενέργειας κάθε χώρας μέλους με την Κομισιόν, να προτείνει στη κάθε μια τους να έχει γεμίσει κατά τουλάχιστον 80% τους αποταμιευτήρες της μέχρι τον Οκτώβριο, αλλά και η κοινή προμήθεια φυσικού αερίου από τα κράτη-μέλη στα πρότυπα της προμήθειας εμβολίων. Εδώ η κυρία φον ντερ Λάιεν είχε κάνει την απαραίτητη προεργασία, συνομιλώντας συστηματικά με την Ουάσιγκτον πριν ακόμα αρχίσει ο πόλεμος, βασική υποψήφια για την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου, αλλά και με κορυφαία στελέχη όλων των μεγάλων εταιριών ενέργειας στην Ευρώπη. Προφανώς η εμπειρία της από τις εμπιστευτικές συνομιλίες με τον κύριο Μπουρλά της Pfizer την έχει αναγάγει σε ειδικό για συμφωνίες «εκτάκτου ανάγκης».
Στην ατζέντα φυσικά και η ανάγκη «κατανομής των βαρών» από το προσφυγικό κύμα των Ουκρανών, που εγκαταλείπουν την κατεστραμμένη χώρα τους, καθώς τα πρώτα προβλήματα έχουν αρχίσει να εμφανίζονται στις χώρες υποδοχής και το κύμα συνεχίζεται αγγίζοντας πλέον τα 4 εκατομμύρια ανθρώπους.
Αλλά το κλίμα ήταν πρωτίστως πολεμικό. Η Ευρώπη έχει πλέον εγκαταλείψει κάθε ιδέα ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας διαμεσολαβητής, που θα έδινε τέλος στον πόλεμο, αν εξαιρέσει κανείς κάποιες απεγνωσμένες προσπάθειες του Εμανουέλ Μακρόν, οι οποίες πάντως δεν είναι άσχετες από το γεγονός ότι σε δυο εβδομάδες έχει εκλογές. Και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο ρόλος του Ευρωπαίου, «σταυροφόρου για την ειρήνη» τελικά τον βοηθά να βελτιώσει τα ποσοστά του.
Ένα υπάκουο συμπλήρωμα του ΝΑΤΟ
Ενδεικτική του νέου «πολεμικού προσανατολισμού» της ΕΕ και η νέα «βελτιωμένη» ποσοτικά «Στρατηγική πυξίδα», ένα κείμενο 41 σελίδων, το οποίο προβλέπει την ενίσχυση της ασφάλειας και της άμυνας της Ένωσης έως το 2030. Το σχέδιο αυτό αμυντικής συνεργασίας, που παρουσίασε ο Ζοζέπ Μπορέλ δεν ταυτίζεται με τη «στρατηγική αυτονομία» της ΕΕ, για την οποία έχει βραχνιάσει να μιλά ο Μακρόν.
Στην πραγματικότητα είναι ένα κείμενο, που κατοχυρώνει την ΕΕ ως μια δύναμη υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ, συμπληρωματική σε αυτό. «Δεν πρόκειται για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού», διευκρίνισε ο Μπορέλ στους δημοσιογράφους, μιλώντας για κοινές ασκήσεις, αλλά δεν θα αποτελεί ισοδύναμο με την υποχρέωση του ΝΑΤΟ να παρέχει βοήθεια.
Ηταν κυρίως τα κράτη μέλη της Ανατολικής Ευρώπης, που σθεναρά επέμειναν να προστεθεί στην αρχή του εγγράφου μια αναφορά ότι «το ΝΑΤΟ παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας των μελών του», θέτοντας ένα όριο στις περαιτέρω φιλοδοξίες της Ένωσης. Για την ΕΕ αυτό σημαίνει ότι θα περιοριστεί σε ενδεχόμενες επιχειρήσεις μέσω της νεοσύστατης μόνιμης δύναμης ταχείας ανάπτυξης 5.000 ατόμων, που θα μπορούσε να αναπτυχθεί αν χρειαστεί μέσα σε λίγες ημέρες. Η δημιουργική ασάφεια δεν θα μπορούσε ποτέ να λείπει από ένα κοινοτικό κείμενο.
Αυτό βεβαίως έχει να κάνει με το δεδομένο, ότι η ΕΕ δεν γνωρίζει τι ακριβώς επιδιώκει και απλώς για μια ακόμα φορά προσπαθεί να παρουσιάσει μια καθυστερημένη της αντίδραση σε ένα απρόβλεπτο γεγονός, ως δήθεν προϊόν μακράς μελέτης με ευδιάκριτη στόχευση.