«On Wednesdays we wear Pink» (Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου)
Έχοντας ως προμετωπίδα το σύνθημα «Πραγματικότητα, όσο περισσότερη πραγματικότητα» έλαβε χώρα το 9ο Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μεταξύ 11 και 13 Μαρτίου μέσα από έξι νέες δημιουργίες και δύο εγκαταστάσεις που απλώθηκαν σε διαφορετικές σκηνές και χώρους. Σε μια ιστορική συγκυρία που τα κίνητρα για δημιουργικότητα στην ελληνική χορευτική σκηνή σπανίζουν και τα βιοπολιτικοοικονομικά συμφραζόμενα δείχνουν μια κρίση διαρκείας -βλέπε πανδημία, οικονομική δυσπραγία και χρόνια θεσμική ανεπάρκεια-, ο προσανατολισμός ενός ιδιωτικού ιδρύματος στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της σύγχρονης χορευτικής δημιουργίας, ήδη από τη σύστασή του, δεν μπορεί παρά να παίρνει θετικό πρόσημο σε μια πρώτη ανάγνωση. Πώς αποτυπώνονται, όμως, οι εξελίξεις που αφορούν στη σκηνική αναπαράσταση του σώματος από τους νέους καλλιτέχνες του χορού στον φετινό προγραμματισμό της Στέγης; Και ποια αισθητική αντίληψη προτάσσεται στις επιλογές της επιμελητικής ομάδας;
Η βιντεοεγκατάσταση από την όπερα-μπαλέτο «Les Indes Galandes», που μας υποδέχτηκε πριν ξεκινήσει ο εξάωρος μαραθώνιος των παραστάσεων, λειτούργησε σαν προθάλαμος μιας άτυπης γέφυρας μεταξύ Λος Άντζελες και Αθήνας του 2022. Ποια σχέση όμως μπορεί να έχει η γενέτειρα του street dance και του κινήματος hip hop στα γκέτο των μαύρων Αμερικανών -αληθινή κουλτούρα αντίστασης- με ό,τι αναπαράγεται περισσότερο σαν μόδα στα δυτικά προάστια της Αθήνας; Η νόρμα του «πολιτικά ορθού» που πρυτανεύει και θέλει να ενσωματώνει όλο το περιθώριο στο κυρίαρχο ρεύμα, συχνά κατεβάζει τον πήχη των προσδοκιών σε σχέση με το κοινό του χορού που είναι ποικίλο και περιλαμβάνει και τον χειραφετημένο θεατή. Αναγκαία προϋπόθεση είναι, δίχως άλλο, η ποιότητα της χορογραφικής γραφής που μόνο αυτή λειτουργεί νομιμοποιητικά. Παραστάσεις για άτομα με ειδικές ανάγκες συμβαίνουν από τον προηγούμενο αιώνα στην Ευρώπη και δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα αν την συμπεριλάβουμε στον προγραμματισμό. Αναφέρομαι εδώ, στο «A Bounce 4 Men» του Ηλία Χατζηγεωργίου και στο «Έχουν τα ρομπότ συναισθήματα;» του Μανώλη Σαριδάκη.
Η πειραματική διάθεση
Τελικά, πόση δόση «πραγματικής πραγματικότητας» μπορεί να αντέξει η ελληνική χορευτική σκηνή; Ή, όπως το διατύπωσε εύστοχα ο χορογράφος Jonathan Burrows σε μια ιστορική παρέμβαση - μανιφέστο, «Αγωνιζόμαστε να επιβιώσουμε/ την εποχή του θανάτου του auteur/ της ανόδου του επιμελητή (curator)/ κρυμμένοι στα μετόπισθεν». Το γεγονός ότι ο χορός είναι ανοιχτό πεδίο σημαίνει ότι όλα είναι χορός; Ο γάλλος φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού βλέπει τον χορό ως μετωνυμία της σκέψης γιατί δεν υπόκειται στο νόμο της βαρύτητας, επικαλούμενος έξι χαρακτηριστικά της χορευτικής τέχνης, ο χορός όμως θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως αλληγορία της αλήθειας. Το βέβαιο πάντως είναι ότι το σύγχρονο χορευτικό σώμα στην Ελλάδα, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 εφάπτεται και ανταλλάσσει με το διεθνές χορευτικό γίγνεσθαι, για να εμβολιαστεί με τις έννοιες της εξερεύνησης και των σκηνικών πειραματισμών. Τρανή απόδειξη η πρώτη χορογραφική δουλειά της Ιωάννας Παρασκευοπούλου στο MOS, ένα ντουέτο με τον Γιώργο Κοτσυφάκη που ενσαρκώνει στην κυριολεξία τον μύθο του αυτοδημιούργητου και ερμηνεύεται ιδανικά από δυο από τους καλύτερους ίσως περφόρμερ της εγχώριας χορευτικής σκηνής. Με τους καλπασμούς των αλόγων να ηχούν ακόμα στα αυτιά μου -σαφής υπαινιγμός της Άγριας Δύσης- σε μια πρώτη φάση επιδίδονται στην παραγωγή πρωτογενούς ηχητικού υλικού ζωντανά σε διάλογο με την κινούμενη εικόνα που αφηγείται αποσπασματικά ιστορίες από τη φύση με κοπάδια άγριων αλόγων. Μετά την πρωτοκαθεδρία του ήχου, θα ακολουθήσει ένα ρεσιτάλ tap dance με τα παπούτσια τους να παίρνουν φωτιά αγγίζοντας το trans.
Ιωάννα Παρασκευοπούλου ντουέτο με τον Γιώργο Κοτσυφάκη (Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου)
Ο εννοιολογικός χορός και η κατάργηση της κίνησης
Ο Κωνσταντίνος Παπανικολάου, με τη σόλο περφόρμανς, «A user’s manual», επιδόθηκε σε ένα δύσκολο εγχείρημα: να συνθέσει ένα «εγχειρίδιο χρήστη» για τον 21ο αιώνα. Με πρώτο διδάξαντα στη γαλλική χορευτική σκηνή έναν ευφυή Ζερόμ Μπελ ήδη από τη δεκαετία του ’90, η ειρωνεία και το παράλογο της καθημερινότητας είναι στην καρδιά του δρώμενου. Φάνταζε ωστόσο παραφορτωμένο από σημειολογικές πληροφορίες και ευφυολογήματα, ενώ του χρειαζόταν μάλλον αφαίρεση και εμβάθυνση.
Το «Think Pink» και οι αμφισημίες
Οι πέντε γυναικείες υπάρξεις που κατοικούν το «On Wednesdays we wear Pink» (Τις Τετάρτες φοράμε ροζ) του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου κινούνται απολύτως πειστικά στα σύνορα μεταξύ απενοχοποιημένου trash με όλα τα κλισέ που θέλουν τη γυναικεία σεξουαλικότητα να βρίθει από ροζ συμβολισμούς, ντεκολτέ, χρυσόσκονη και σαπουνόφουσκες, ενώ ταυτόχρονα ως άλλες αμαζόνες διεκδικούν την ελευθερία τους.