Κυβέρνηση, δημόσια διοίκηση και κόμμα
Οι λαϊκές τάξεις, διαπιστώνοντας ότι ηττήθηκε η κυβέρνηση στη σύγκρουση με τους δανειστές, επέλεξαν τον ΣΥΡΙΖΑ δεύτερη φορά για να διαχειριστεί την ήττα, εκτιμά ο αναπληρωτής υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, Χριστόφορος Βερναρδάκης. Όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, οι ίδιες αυτές τάξεις δεν αρκούνται στη διαχείριση. Θέλουν να δουν και τη διαφορά που συνιστά η διακυβέρνηση από ένα κόμμα της Αριστεράς.
Τη συνέντευξη πήραν
ο Παύλος Κλαυδιανός
και ο Πέτρος Κοντές
Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές, διότι δημιούργησε θετικές προσδοκίες στις λαϊκές τάξεις. Μπορούμε σήμερα να κάνουμε έναν πρώτο απολογισμό;Είναι, ασφαλώς, πολύ νωρίς. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές στη λογική, όπως λένε στη Βρετανία για το Εργατικό Κόμμα, της «ραγισμένης ασπίδας». Οι λαϊκές τάξεις - αλλά και οι μεσαίες - οι οποίες έχουν βιώσει μια τεράστια κοινωνική και οικονομική κρίση τα τελευταία πέντε χρόνια με μεγάλη λιτότητα, κινήθηκαν προς τα αριστερά. Αυτό κατέληξε στην πρώτη κυβέρνηση του Ιανουαρίου και στη συνέχεια του Σεπτεμβρίου. Οι λαϊκές τάξεις, βέβαια, γνώριζαν ότι τα περιθώρια είναι πάρα - πάρα πολύ περιορισμένα. Αλλά όπως, επίσης λένε στη Βρετανία, πολλές φορές λειτουργούν με ωμό ρεαλισμό. Ακόμη και αν ξέρουν ότι αυτή η ασπίδα έχει υποστεί μια ρωγμή, παραμένει ασπίδα. Στην πραγματικότητα υποδηλώνει μια βαθύτατη εδραίωση των σχέσεων εκπροσώπησης μεταξύ (κάποιων) κομμάτων και λαϊκών τάξεων σε μια δεδομένη ιστορική συγκυρία. Θεωρώ ότι αυτό ακριβώς το σημείο υποτιμήθηκε από τις συντρόφισσες και τους συντρόφους που αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι. Υποτιμήθηκε, δηλαδή, ότι η σχέση αντιπροσώπευσης αποτελεί ένα ιδεολογικό και ψυχολογικό ολοκλήρωμα, που δεν αλλάζει ή δεν ανατρέπεται εύκολα, καθότι έχει βαθιά ιστορικότητα.
Στην Ελλάδα έτυχε να βιώσουμε αυτή την ανατροπή των σχέσεων εκπροσώπησης των λαϊκών τάξεων, τη στιγμή που αντιστοίχως σε άλλες χώρες, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ιταλία και αλλού δεν προέκυψε. Οι λαϊκές τάξεις, ακόμη και υπό συνθήκες ήττας του αρχικού πολιτικού σχεδίου του ΣΥΡΙΖΑ, έκαναν μια επιλογή την οποίαν επανέλαβαν δύο φορές μετά τον Ιανουάριο. Παρακολουθούμε εν τω γεννάσθαι, δηλαδή, τη διαμόρφωση μιας νέας ιστορικότητας στην αντιπροσώπευσή τους. Αν αγνοήσει κανείς αυτό το χαρακτηριστικό, εύκολα μπορεί να «χαρίσει» την κυβέρνηση και όλη τη «διακυβέρνηση» στον ταξικό αντίπαλο. Από εκεί και πέρα, βέβαια, το αν θα καταφέρει και πόσο να ανταποκριθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στην πολιτική τής «ραγισμένης ασπίδας» είναι άλλο ζήτημα.
Η δεύτερη φορά και η λαϊκή δυσφορία
Οι λαϊκές τάξεις, όμως, έχουν προβλήματα και εκφράζουν δυσφορία. Έτσι, από τη μια η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη τον απαιτούμενο χρόνο να καλύψει τις προσδοκίες, από την άλλη μέτρα και οξυμένα προβλήματα δημιουργούν αναταραχή. Αυτή η αναντιστοιχία μπορεί να αποδειχθεί μεγάλο πολιτικό πρόβλημα για την κυβέρνηση;Έχεις απόλυτο δίκιο, είμαστε σε φάση όπου όλες αυτές οι διεργασίες που είναι ιδεολογικές, κοινωνικές, ταξικές, είναι πραγματικές και σε εξέλιξη. Και το στοίχημα για την κυβέρνηση είναι να καταφέρει το καλύτερο δυνατό σ’ αυτές τις συνθήκες. Δεν είναι σίγουρο πως θα τα καταφέρει, ας είμαστε αντικειμενικοί. Όμως, η εντολή είναι αυτή. Ξεκινάμε από το γεγονός ότι το πολιτικό σχέδιο και η δομή του ΣΥΡΙΖΑ υπέστη μια πολιτική ήττα, αυτό είναι δεδομένο. Και τώρα πρέπει να βρει «ισοδύναμες πολιτικές», να οικοδομήσει και κυρίως να εφαρμόσει, δηλαδή, αυτό το περίφημο «παράλληλο σχέδιο».
Συχνά, στελέχη της κυβέρνησης ή βουλευτές απομακρύνονται απ’ αυτή την αλήθεια, αν και ο Αλέξης Τσίπρας το επαναφέρει. Υπάρχει διαφωνία;Τα κόμματα δεν είναι ενιαίοι μονολιθικοί οργανισμοί. Στο εσωτερικό τους διαθλώνται ιδέες και προσεγγίσεις, που σε τελική ανάλυση απηχούν κοινωνικές ομάδες και κοινωνικά συμφέροντα. Για να θυμηθούμε και τον Μάο, υπάρχει ταξική πάλη μέσα στο κόμμα.
Η δική μου προσέγγιση εξακολουθεί να είναι ότι τα μνημόνια αποτελούν ένα πρόγραμμα βαθύτατης αναδιάρθρωσης των ταξικών σχέσεων στην ελληνική κοινωνία, το οποίο σε καμιά περίπτωση βεβαίως δεν είναι το πολιτικό μας πρόγραμμα. Ωστόσο, δεν πρέπει να αγνοηθεί η διάσταση ότι μπροστά σε έναν ασφυκτικό συσχετισμό δυνάμεων, κοινωνικό και ταξικό, όχι μόνο στο εσωτερικό τής χώρας αλλά κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς παραγωγικές δυνατότητες ή μεγάλες κοινωνικές συμμαχίες ανατρεπτικές αυτής της κατάστασης, η έκβαση ενός πραγματικού πολέμου έφερε μια προφανή ήττα. Για τις λαϊκές τάξεις παίζει πολύ σημαντικό ρόλο όμως και το ποιος θα διαχειριστεί αυτήν την ήττα. Μην το υποτιμάμε. Διότι είναι πολύ διαφορετικό να υπάρξει κάποιος που, ακόμη και αν είναι αναγκασμένος να το εφαρμόσει σε κάποιο βαθμό, έχει όμως στο μυαλό του έναν οδικό χάρτη απεγκλωβισμού απ’ αυτό το πρόγραμμα και δημιουργίας παράλληλων μορφών και πεδίων άσκησης πολιτικής, από κάποιον που το ενστερνίζεται και το οδηγεί στα ακραία σημεία εφαρμογής του. Η πρώτη λογική κρατά ζωντανή την πιθανότητα αλλαγής των ευρύτερων κοινωνικών και ταξικών συσχετισμών (και το καθήκον αυτό δεν είναι «κυβερνητικό» καθήκον, είναι δουλειά των κοινωνικών κινημάτων), η δεύτερη οδηγεί σε στρατηγική ήττα μακράς πνοής τα λαϊκά συμφέροντα.
Δυνατότητες και περιορισμοί του ΣΥΡΙΖΑ
Ωστόσο, αν σήμερα σε ένα καφενείο ρωτήσει κάποιος, ακόμη και ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, αν είδαν ακόμη κάποιο φρένο στις συνέπειες της συμφωνίας, θα απαντήσουν όχι. Αυτό δεν είναι το ζήτημα; Σε γενικές γραμμές δεν διαφωνώ, αν και υποτιμάται έτσι ένα μέρος του κυβερνητικού έργου. Είναι αλήθεια, όμως, ότι βάρος είναι μεγάλο, καθώς το μνημονιακό πρόγραμμα που είμαστε υποχρεωμένοι να υλοποιήσουμε, είναι εμπροσθοβαρές, οι δύο – τρεις επόμενοι μήνες θα είναι πάρα πολύ σκληροί. Μετά τον Γενάρη θα μπορούμε να δούμε την εξέλιξη ενός παράλληλου προγράμματος, το οποίο θα έλθει πια να αντιρροπεί πράγματα. Βεβαίως, θα πρέπει να προσπαθήσουμε από τώρα να εμφανίζουμε δομές παράλληλου προγράμματος, να υπάρχουν έστω μικρές αντίρροπες τάσεις. Διαφορετικά, ναι, υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί η κυβέρνηση να ελέγξει την κατάσταση. Το ασφαλιστικό είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Στην εφαρμογή του θα αποκτήσει αίσθηση η κοινωνία αν μπορείς ή δεν μπορείς να αμβλύνεις ορισμένες πλευρές. Εδώ πρέπει να αποδείξουμε ότι μπορούμε να παίζουμε το ρόλο της «ραγισμένης ασπίδας», κρατώντας ορισμένα βασικά δικαιώματα, ώστε ύστερα από ένα χρονικό διάστημα, να καταφέρουμε να ξαναστήσουμε ένα δίκαιο κοινωνικά ασφαλιστικό σύστημα.
Υπάρχει το κόμμα που θα σχεδιάσει και υλοποιήσει όλα αυτά;Το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ, όταν βρέθηκε ενώπιος ενωπίω με τη σύγκρουση, αποδείχθηκε ότι δεν επαρκούσε, δεν ήταν ο συλλογικός διανοούμενος, ο οποίος πράγματι σχεδιάζει και διευρύνει τα περιθώρια άσκησης πολιτικής. Όλες του οι τάσεις και τα ρεύματα διακρίνονταν από σοβαρές ιδεοληψίες. Μια μεγάλη μερίδα, π.χ., πίστευε ότι αλλάζοντας η κυβέρνηση στην Ελλάδα θα άλλαζε, γραμμικά σχεδόν, και η ευρωπαϊκή πολιτική. Μια άλλη μερίδα επέμενε στο θέμα του νομίσματος και ουσιαστικά «διάβαζε» όχι ταξικές αλλά γεωπολιτικές αντιθέσεις, πιστεύοντας ότι μια άλλη διεθνοπολιτική συμμαχία μαζί με το εθνικό νόμισμα θα αποτελούσε διέξοδο. Επίσης, το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάλαβε ποτέ - και ίσως δεν έχει καταλάβει ακόμη - το πώς πρέπει να εντάξει στη λογική του την εμπειρία της διακυβέρνησης χωρίς να υποταχθεί σ’ αυτήν. Το κόμμα στο σημείο αυτό είναι απόν. Δεν είναι εύκολη άσκηση, είναι όμως απαραίτητη αν θέλουμε να έχουμε κόμμα σοβαρό, πολιτικό συλλογικό διανοούμενο. Άρα, εδώ πρέπει να ρίξουμε βάρος, να φτιάξουμε ένα κόμμα το οποίο δεν το είχαμε. Ήταν μια ομοσπονδία εσωτερικών ομαδοποιήσεων. Ούτε πραγματική κυβέρνηση μπορεί να παραχθεί έτσι, ούτε αλλαγές κοινωνικών ταξικών συσχετισμών μπορείς να επιβάλεις ή να επηρεάσεις. Στη σχέση κόμματος – κυβέρνησης, το κόμμα οφείλει να διευρύνει τα όρια των κοινωνικών συμμαχιών, έτσι ώστε η κυβέρνηση να μπορεί να κινηθεί σε πολύ πιο διευρυμένο κοινωνικό πεδίο. Αυτή όμως η συζήτηση για τη διαλεκτική κόμματος, κυβέρνησης και διακυβέρνησης, για να μη γίνεις διαχειριστής, δεν έχει γίνει, είναι λίγο εκτός εποχής.
Ο ρόλος της δημόσιας διοίκησης
Έχεις υποστηρίξει ότι η δημόσια διοίκηση είναι από τους βασικούς τομείς ούτως ή άλλως, αλλά επιπλέον ο κόσμος εδώ περιμένει έργο αριστερό, που να αντιρροπεί και την πολιτική τού μνημονίου.Το κομμάτι του κράτους και της δημόσιας διοίκησης αφορά μεγάλο ποσοστό των μισθωτών της χώρας. Η λογική μας ως Αριστερά είναι ότι το κράτος, χωρίς να εξαντλείς όλες σου τις παρεμβάσεις σ’ αυτό, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις, ειδικά αυτή την εποχή της μεγάλης κρίσης, ως ένα μοχλό εξισορρόπησης της δύσκολης πραγματικότητας. Μπορεί, π.χ., να απαλλάξει από μεγάλο οικονομικό φορτίο τις λαϊκές τάξεις. Να κάνει τις διαδικασίες του πιο ευέλικτες, χωρίς κόστος, να περιορίσει τη γραφειοκρατία με τεράστιο διοικητικό και οικονομικό κόστος για τις λαϊκές τάξεις. Το κράτος, επίσης, και επειδή είναι τρομακτικά υπό-στελεχωμένο λόγω της μνημονιακής πενταετίας, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές θέσεις εργασίας προς όφελος των κοινωνικών αναγκών. Η δουλειά, π.χ., της Θεανώς Φωτίου αυτή τη στιγμή έχει ανάγκη από 450 άτομα, ώστε να λειτουργήσει το σχέδιο αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, και αυτό πρέπει να γίνει άμεσα.
Έχουν προϋπολογισθεί αυτά, έχουν συμφωνηθεί;Βεβαίως, και είμαστε έτοιμοι να το κάνουμε. Η υπόστελέχωση του κράτους, κυρίως στις κοινωνικές του δομές, είναι τεράστια, όταν έχει χάσει 370.000 υπάλληλους την τελευταία πενταετία και έχουν μειωθεί και κατά 35% οι μισθοί. Σκοπεύουμε, επίσης, και ζήτησα ήδη γι’αυτό και τη βοήθεια του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, με τις προσλήψεις να υπάρχει και άμεση ανταποδοτικότητα για τα δημόσια ταμεία.
Ο δημόσιος τομέας, επίσης, θα λειτουργήσει σε ένα πλαίσιο θεσμικού εκδημοκρατισμού, ο οποίος προωθείται αυτή τη στιγμή και έχει στοιχεία αξιολόγησης, που δεν θεμελιώνεται στη διαθεσιμότητα και στις απολύσεις.
Θεσμοθετείται επίσης η στελέχωση των πολιτικών θέσεων οργανισμών και Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, με διαφάνεια μέσω της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού που υπάρχει στη δημόσια διοίκηση, με το Μητρώο Δημοσίων Υπαλλήλων αυξημένων προσόντων, ουσιαστικών και τυπικών. Έτσι, όλες οι πολιτικές θέσεις ευθύνης στο Δημόσιο - με προφανές δημοσιονομικό όφελος - θα στελεχώνονται, καταρχήν, μέσα από το ίδιο το Δημόσιο, το οποίο διαθέτει τεράστιο και ανεκμετάλλευτο δυναμικό και ως τώρα δεν έχει δυνατότητες εξέλιξης, ασφυκτιά μέσα σε ένα ιεραρχικό περιβάλλον που οδηγεί στην υποβάθμιση, την απαξίωση εν μέσω κατηγοριών ότι είναι άχρηστοι κ.τ.λ. Μπορούμε, εντέλει, να δημιουργήσουμε μεγάλες οικονομίες κλίμακας μέσα από το Δημόσιο, που εν τέλει να ωφελήσουν και τον ιδιωτικό τομέα. Πέντε χρόνια τώρα οι δημόσιοι υπάλληλοι ζουν με το φόβο της απόλυσης, της τιμωρίας, γι’ αυτό και αποχωρούν μαζικά.
Δεν θα μπορούσε το Δημόσιο να προχωρήσει ενοποιώντας τα διάσπαρτα πληροφοριακά κομμάτια του, παράγοντας και το ίδιο λογισμικό αξιοποιώντας νέους άνεργους επιστήμονες και τα πανεπιστήμια, γλυτώνοντας δαπάνες;Προφανώς. Το μεγάλο πρόβλημα, εδώ και είκοσι χρόνια περίπου, είναι ότι η δημόσια διοίκηση έχει απολύτως κατακερματισμένη δομή ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, γύρω στα εξήντα μεγάλα πληροφοριακά συστήματα που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Έχουν πληρωθεί πεντακόσιες φορές τα ίδια πράγματα, διότι κάθε υπουργείο έφτιαχνε δική του δομή. Αυτό τώρα πρέπει να το συμμαζέψουμε. Τέλος του Νοέμβρη με αρχές Δεκέμβρη σχεδιάζουμε να βγάλουμε το ηλεκτρονικό ΚΕΠ έτσι που από την οθόνη του σπιτιού σου να κάνεις μια σειρά εργασίες, να κινούνται τα έγγραφα αυτόματα, να εξουσιοδοτείς το δημόσιο να αναζητήσει το ίδιο τα έγγραφα που σου ζητάει. Θα ξεκινήσουμε από 150 διοικητικά έγγραφα και από εκεί και πέρα πια να περνούν στο σύστημα και άλλα. Το όφελος θα είναι τεράστιο, διοικητικό, οικονομικό, μετακινήσεων κτλ.
Δημόσια διοίκηση και ανασυγκρότηση
Πώς θα μπορέσει το Δημόσιο να οργανώσει τη συμμετοχή και συμβολή του στην παραγωγική και θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας;Ένας δομικός εξορθολογισμός πρέπει να απλοποιήσει απόλυτα όλες τις εσωτερικές διαδικασίες. Δύο υπουργοί υπογράφουν σήμερα μια απλή μετάταξη υπαλλήλου! Απλοποίηση, λοιπόν, λειτουργική. Δεύτερον, οργανογράμματα και περιγράμματα εργασίας, πολύ σημαντικό αυτό για να αποδίδει ένας υπάλληλος. Διαφορετικά δεν μπορεί να γίνει αξιόπιστη κινητικότητα, με βάση τα προσόντα και τις επιθυμίες του. Ετσι ώστε να μπορούμε να κάνουμε στοχευμένες προσλήψεις ειδικοτήτων. Τρίτον, με βάση και τις διεθνείς μας υποχρεώσεις, τον ΟΗΕ και άλλους οργανισμούς διαφάνειας, θα προχωρήσουμε στη θέσπιση μιας Χάρτας Υποχρεώσεων της Διοίκησης προς τους πολίτες και αυτοδέσμευσης για μια καλή και χρηστή διοίκηση. Τέταρτον, ετοιμαζόμαστε να αλλάξουμε – το έχει ήδη επεξεργαστεί το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης – το γλωσσικό ιδίωμα των δημοσίων εγγράφων, που σε μεγάλο βαθμό αναπαράγουν εκ παραδόσεως σεξιστικά ή και ρατσιστικά στερεότυπα.
Για τη συμμετοχή τού προσωπικού δεν αναφέρθηκες.Σχεδιάζουμε την Ολομέλεια της Διεύθυνσης για την αξιολόγηση, όπου όλοι συζητάμε για την εργασία μας. Θα γίνεται τέσσερις φορές το χρόνο, θα κάνει έκθεση αξιολόγησης με επισημάνσεις για την εργασία που έχει το τμήμα, τις συνθήκες στις οποίες εργάζονται. Γίνεται αξιολόγηση και του προσωπικού και της δομής. Η αξιολόγηση, που έχει δυσφημισθεί, δεν είναι ο συνοδός μιας πιθανής απόλυσης. Είναι ο απαραίτητος θεσμός για τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης.
ΝΔ: Προς επιλογή διαχείρισης στασιμότητας
Ποιος νομίζεις ότι μπορεί να είναι ο ρόλος της ΝΔ σήμερα; Μπορεί να επηρεάσει το ρευστό κοινωνικό και πολιτικό σκηνικό, την ίδια στιγμή που η κυβερνητική πολιτική συναντά αντιδράσεις;Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια «τύχη», υπό την έννοια ότι πράγματι η ΝΔ ως κομματικός οργανισμός, όπως και όλοι οι κομματικοί οργανισμοί – εξαιρώντας τη Χρυσή Αυγή, που υπόκειται σε άλλη συζήτηση – είναι σε βαθύτατη κρίση. Υπάρχει, προφανώς, ένα τεράστιο πρόβλημα αντιπροσώπευσης των κοινωνικών δομών. Υπάρχει ζήτημα αντιπροσώπευσης των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων, διότι αυτή την περίοδο βρίσκονται σε μια μεταβατική εποχή, αλλάζουν όλα. Υπ’ αυτή την έννοια όλα τα κόμματα βρίσκονται σε βαθύτατη κρίση όχι ηγεσίας ή προγράμματος, αλλά κρίση αντιπροσώπευσης. Θα εκφρασθεί, προφανώς, και στο επίπεδο της ηγεσίας, στο πώς θα το επιλύσουν αυτό. Ειδικά στη ΝΔ βρίσκονται σε μια πολύ αμυντική κατάσταση, αν δει κανείς την ανθρωπογεωγραφία των τεσσάρων υποψηφίων. Εάν αληθεύουν οι εκτιμήσεις ότι θα κερδίσει ο κ. Ε. Μεϊμαράκης, αυτό σημαίνει ότι η ΝΔ θα κάνει μια επιλογή διαχείρισης στασιμότητας, δηλαδή μιας συντηρητικής διαχείρισης.
Με ευστάθεια, όμως.Με ευστάθεια ναι, αλλά χωρίς δυναμική. Θα επιχειρήσει, με κάθε τρόπο, να διατηρήσει τη ΝΔ στο επίπεδο του 25%. Είναι εκ των πραγμάτων μεταβατική λύση. Δεν θα έχουμε, όπως φαίνεται, εκπλήξεις, π.χ., επιλογή είτε προς την άκρα δεξιά είτε προς μια νεοφιλελεύθερη λογική, είτε σε μια λογική ηγεσίας τύπου Τζιτζικώστα. Τα βαριά όπλα της ΝΔ είναι, νομίζω, σε εφεδρεία αυτή τη στιγμή. Ο πραγματικός ηγέτης της άκρας δεξιάς είναι ο κ. Βορίδης ή της νεοφιλελεύθερης ο κ. Δένδιας ή ο κ. Μπακογιάννης ή κάποιος άλλος πιο δυναμικός. Εντέλει, δεν βλέπω σήμερα στη ΝΔ τη δυνατότητα ανασύνθεσης μιας μεγάλης κοινωνικής συμμαχίας, ευρύτερης. Υπό την έννοια αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάποιο πολιτικό χρόνο, όχι όμως και κοινωνικό. Άρα, θεωρητικά πάντα, διότι όλα αυτά μένει να αποδειχθούν, έχει τη δυνατότητα να εκτυλίξει, μετά τον Γενάρη πιο κανονικά, το πολιτικό του σχέδιο, δηλαδή το παράλληλο πρόγραμμα.