Ίσως το πιο αποκαλυπτικό στοιχείο του προσυνεδριακού διαλόγου του ΣΥΡΙΖΑ, στην οργάνωση όπου είχα την ευκαιρία να τον παρακολουθήσω, ήταν η διαπίστωση ότι η παραγωγή πολιτικής μεταφέρεται από τα χαμηλότερα στα υψηλότερα επίπεδα και αντίστροφα με ασυνέχειες. Δεν έχει πάντοτε την ίδια αντίληψη η κορυφή και η βάση του κόμματος για τα θέματα. Ένα κραυγαλέο παράδειγμα, ήταν η αντιεπιστημονική εναντίωση στο 5g στα χαμηλότερα επίπεδα του κόμματος την ώρα που στα ανώτερα κλιμάκια διασφαλίζονταν η τεκμηριωμένη άποψη για το θέμα.
Το πρόβλημα είναι παλιό: Αν καταλαβαίνουμε τη δημοκρατία σαν το άθροισμα των εμπειριών και των απόψεων που κατατίθενται σε όλο το εύρος του κόμματος μεταξύ των συμμετεχόντων και την επεξεργασία στην κορυφή, τότε ως συλλογικός φορέας παραγωγής πολιτικής, νοείται ο μηχανισμός εξομάλυνσης διαφορετικών συμβολών με στόχο την αυθεντική έκφραση του υποκειμένου που εκπροσωπείται στο πεδίο της πολιτικής. Αυτή η διαδικασία δεν μπορεί παρά να χαρακτηρίζεται από χάσματα και διορθωτικές παρεμβάσεις καθώς είναι μονοδιάστατη. Προσδίδει υπερβολικά πολλές υποχρεώσεις στα μέλη του κόμματος, τα οποία όμως προσέρχονται με ατζέντες ενίοτε χωρίς να διασφαλίζει μια πολιτική ροή ενδυνάμωσης τους στο πεδίο όπου δραστηριοποιούνται. Τοποθετεί το κέντρο της πολιτικής στα ψηλότερα κλιμάκια και την παραγωγή της περισσότερο στο πεδίο της ηθικής εκπροσώπησης και λιγότερο της επιστημονικής επεξεργασίας και της δράσης. Όμως η αριστερή πολιτική πρέπει να είναι ενημερωμένη επιστημονικά, εντοπισμένη στο πεδίο δράσης, είτε αυτό είναι το κεντρικό πολιτικό ή το συνδικαλιστικό ή άλλο, να αφορά την κοινωνία συνολικά και να παράγει μια ανταγωνιστική κουλτούρα. Ιδιαίτερα μετά την πανδημία, με τη συνεχή άνοδο της ακροδεξιάς και στο ψυχροπολεμικό κλίμα των ημερών, η ανάγκη για γνήσια πολιτική εκπροσώπηση έναντι ενός ανεπίκαιρου φραξιονισμού που αποφεύγει να ασχοληθεί με την εφαρμοσμένη πολιτική, μοιάζει επείγουσα.
Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, αλλά ακόμα περισσότερο η συγκράτηση της δύναμης του στις βουλευτικές εκλογές του 2019 έδωσαν τη δυνατότητα στο κόμμα να αναδιοργανωθεί προκειμένου να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες. Ωστόσο, στην ιδέα της διεύρυνσης που επικράτησε την προηγούμενη περίοδο ανταποκρίθηκαν οργανωμένες ομάδες και μηχανισμοί άσκησης πολιτικής αντί για κοινωνικές ομάδες με πραγματική ανάγκη πολιτικής εκπροσώπησης, όπως οι νέες και οι νέοι, οι γυναίκες που υφίστανται διακρίσεις, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς. Η επιστημονικότητα δε, που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει τις πολιτικές επεξεργασίες του ΣΥΡΙΖΑ, έπεσε ορισμένες φορές θύμα μικροπολιτικών αντεγκλήσεων για το πολιτικό στίγμα του φορέα και τις εσωτερικές του ισορροπίες (παράδειγμα η πανδημία). Η κουλτούρα των ανταγωνισμών και του φραξιονισμού σε συνδυασμό με την αποτρεπτική γραφειοκρατία, άφησαν πολλούς και πολλές που κοιτούν προς τον ΣΥΡΙΖΑ εκτός των τειχών.
Η εσωστρεφής αυτή διαδικασία καταγράφηκε στην κοινή γνώμη ως παραίτηση και την εκμεταλλεύθηκαν μια σειρά από θεσμοί, όπως τα πολιτιστικά ιδρύματα τα οποία συστηματικά αποπολιτικοποιούν τον πολιτισμό, κλείνοντας μια πύλη εισόδου για τους νέους προς την πολιτική. Ωστόσο, αν πιστέψει κανείς τις τελευταίες μελέτες των ερευνητικών ιδρυμάτων της Αριστεράς (Eteron, Πουλαντζάς), οι νέοι ενδιαφέρονται για την πολιτική, απλώς όχι για την κομματική πολιτική.
Tα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τα κινήματα δίνουν τον πολιτικό τόνο εξίσου με τα κόμματα. Κινήματα αμφισβήτησης του κατεστημένου λόγου, εξεγερσιακά ρεύματα και κινήματα δικαιωμάτων διαμορφώνουν δεδομένα και αμφισβητούν ατζέντες ενώ κοιτώντας από τη σκοπιά των κινημάτων, πέτυχαν στη χώρα μας και την ιστορική αλλαγή του 2015. Η συζήτηση για τη διαμόρφωση του σύγχρονου κόμματος της Αριστεράς που γίνεται στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ που μόλις ξεκίνησε αναγνωρίζει επιτέλους αυτή τη δομική αλλαγή, αναθεωρώντας έναν «νεολουδισμό» που χαρακτήρισε ένα μεγάλο μέρος της κατά την προηγούμενη δεκαετία, απωθώντας τη νεολαία, βασικό κοινωνικό τροφοδότη της.
Το πραγματικό ερώτημα πίσω από την άρνηση αυτή είναι βεβαίως αν και με ποιους όρους η αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ θα οργανώσει την κοινωνία για την αλλαγή που επιδιώκει στον βαθμό που θέλει να κυβερνήσει ξανά. Η ως εδώ εμπειρία έδειξε ότι όποια αλλαγή πρέπει να γίνεται σε ωφέλιμο χρόνο και με στήριξη των κοινωνικών υποκειμένων που την χρειάζονται και δεν αρκούν οι θεσμοί του κράτους για να επιτευχθεί. Δεν αρκεί η κριτική, η συμπόρευση με τα κινήματα που αναδύονται στην κοινωνία, αλλά πρέπει να υπερβούμε τη διάκριση μεταξύ προγραμματικών και κινηματικών δυνάμεων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κίνημα στην κοινωνία και προγραμματική δύναμη που εκπροσωπεί τα χαμηλά στρώματα στην πολιτική. Οι υβριδικές πολιτικές διαδικασίες που προτείνονται τώρα δίπλα στις φυσικές, μπορεί να αποτελέσουν εφαλτήριο να συναντήσει ξανά το κόμμα το κοινωνικό και πολιτιστικό του αποτύπωμα στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, θέτοντας στην πραγματικότητα σε λειτουργία μια κίνηση προς τα κάτω, προς την κοινωνία.
Tα εγχειρήματα που έχουν πετύχει να συνδέσουν ζωντανές πολιτικές διαδικασίες με την ψηφιακή τεχνολογία και τα κινήματα, είτε είναι οι Ποδέμος, είτε οι Πράσινοι, ή καμπάνιες της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας όπως εκείνη του Κόρμπιν το έχουνε κάνει πρωτίστως πάνω στον ακτιβισμό.
Το υβριδικό κόμμα δεν είναι έρμαιο των διαθέσεων της εποχής, αλλά ένα πολιτικό υποκείμενο εν κινήσει σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την επιτάχυνση και εμβάθυνση της καπιταλιστικής επίθεσης στην εργασία.
Προεκτείνει το αδρανές μαζικό κόμμα που στηρίζει το πολιτικό προσωπικό μέσα στο ψηφιακό πεδίο, ενεργοποιεί πολιτικά αντανακλαστικά και μεταβολίζει το επικοινωνιακό κεφάλαιο που πυκνώνει σήμερα στα δίκτυα σε πολιτικό, συνδέοντας το οργανικά με τους θεσμούς του κόμματος.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να φανταστεί και οφείλει να πρωτοστατήσει στους απαραίτητους μετασχηματισμούς που θα οδηγήσουν στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού φορέα, πολιτικού οργάνου της νεολαίας, των επισφαλώς εργαζομένων και των ανέργων απέναντι στην εταιρική αλλά και στην κρατική γραφειοκρατία, την επισφάλεια και τους αποκλεισμούς.
Ένα κόμμα συντονιστής δράσεων στην κοινωνία με σκοπό τη διεύρυνση του πολιτικού ορίζοντα και του πολιτικού παρόντος δια της οικολογίας του. Αξιοποιώντας το γνωσιακό κεφάλαιο που μπορεί να ενεργοποιεί η ψηφιακή τεχνολογία με την απαραίτητη πολιτική στήριξη για την αναγέννηση και την εδραίωση ανταγωνιστικών σχηματισμών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, από το φοιτητικό κίνημα ως την κοινωνική οικονομία, τα νέα συνδικαλιστικά ρεύματα, τα κινήματα στέγης και την ενεργειακή επάρκεια, τη στήριξη της οικογένειας και τα ατομικά δικαιώματα.
Σχηματισμοί που θα επιτρέψουν την αλλαγή παραδείγματος σε περισσότερους κοινωνικούς χώρους και την πολιτική κεφαλαιοποίηση μέσω της συμπόρευσης και της στράτευσης. Το υβριδικό κόμμα όχι σαν παθητικός φορέας συμπόρευσης με τα κινήματα, αλλά σαν ενεργητικός παράγοντας διαμόρφωσης όρων στην κοινωνία.