Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια πρωτότυπη και περιπετειώδη διαδρομή. Από αυτή τη διαδρομή, η «Εποχή» σήμερα επιλέγει την περίοδο 2010–2015 και κουβεντιάζει με τρεις από τους πρωταγωνιστές της. Ύστερα από μία κρίση, που χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να γίνει επανεκκίνηση, έως τη νίκη του 2015, μέσω του μεγάλου θριάμβου του 2012. Ποιο ήταν το «μυστικό» αυτής της επιτυχίας; Τι πειθαρχούσε, τελικά, τις «ατίθασες» συνιστώσες του και η συλλογικότητα προχώρησε; Συζητούν ο Δημήτρης Βίτσας, γραμματέας του Συνασπισμού το 2009–2015, ο Τάσος Κορωνάκης, οργανωτικός γραμματέας του Συνασπισμού το κρίσιμο διάστημα και έπειτα γραμματέας του, και ο Κώστας Αθανασίου, μέλος της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ και συντονιστής της το 2010–2012.
.jpg)
Ο ΣΥΡΙΖΑ περνά κρίση και αποφασίζεται η επανεκκίνησή του, το 2010. Αυτή τη φορά, ήταν επιτυχής και ουσιαστική αναζωογόνηση του εγχειρήματος. Ποιες οι αιτίες της κρίσης;
Δημήτρης Βίτσας: Πηγή των τρανταγμών, τότε, ήταν η διαφορετική άποψη ανάμεσα στον Συνασπισμό και τις άλλες συνιστώσες για τον τρόπο που θα χειριστούμε και την πολιτική για τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Η δεύτερη αιτία ήταν η σύγκρουση του Αλέκου Αλαβάνου, που δίχασε πάλι τις συνιστώσες, με το κόμμα του, κατά κύριο λόγο. Πραγματικά, υπήρξε πολύ μεγάλος κίνδυνος όχι απλώς για τη συνοχή του, που είχε διαταραχθεί, αλλά και για την ύπαρξή του. Συγχρόνως, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε καταχωρηθεί ως μια πολύ ισχυρή κινηματική και πολιτική δύναμη. Δηλαδή, διαμορφώναμε έναν πολιτικό χώρο με βάση την παρέμβασή μας στα κοινωνικά κινήματα. Αυτό υπήρχε και πριν το 2010, παρά την κρίση που ακολούθησε. Υπήρχε όσμωση μεταξύ συντρόφων διαφορετικών συνιστωσών, αλληλοεκτίμηση, κοινή προσπάθεια κτλ, και αυτό μας βοήθησε. Από εκείνη την περίοδο κρατάμε αυτό που έλεγε ο πρόωρα χαμένος σύντροφός μας Αλέκος Λύτρας –το έφερε στην Γραμματεία και ο Κώστας– πρέπει να κάνουμε όλοι ένα βήμα πίσω, για να προχωρήσουμε όλοι μαζί ένα βήμα μπροστά. Έτσι μπαίνουμε στο 2011, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ είναι των συνιστωσών, αλλά καταφέρνει δυο πολύ σπουδαία πράγματα. Το ένα, να αντιληφθεί την έκρηξη ενός μεγάλου κινήματος που εκφράστηκε με τις πλατείες, σ’ όλη τη χώρα, ότι είναι μια αυθεντική έκφραση της λαϊκής βούλησης και συμμετείχε. Είναι το πρώτο κόμμα που στήριξε από την πρώτη στιγμή τις πλατείες, όταν άλλες δυνάμεις τις λοιδορούσαν. Πολύ βοήθησε η νεολαία του Συνασπισμού και η νέα γενιά του ΣΥΡΙΖΑ. Το δεύτερο ήταν ότι στην κύρια συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ, τον Συνασπισμό, είχαμε την καλή τύχη να υπάρχει μια ομάδα στελεχών, υπό τον Α. Τσίπρα, που είχε διαμορφώσει την κατεύθυνση, μαζί και με άλλους συντρόφους από τον ΣΥΡΙΖΑ με την ίδια λογική, που έβλεπαν ότι αυτή είναι η έκφραση της Αριστεράς. Μεγάλη ήταν η συμβολή των στελεχών που ήλθαν από τη νεολαία του Συνασπισμού, ο Ανδρέας Καρίτζης, ο Τάσος Κορωνάκης, ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης κ.ά. Όλοι αυτοί έφερναν μια νέα πνοή.
Κώστας Αθανασίου: Έχω την άποψη ότι η κρίση του 2010 δεν είχε προηγούμενο. Ουσιαστικά, κορυφώθηκε μια κρίση που σοβούσε πολύ καιρό. Συνέβησαν όσα ανέφερε ο Δημήτρης, όπως και ότι έγινε ενωρίτερα η διάσπαση της Ανανεωτικής Πτέρυγας (ΑΠ), αλλά κάποιοι που προέρχονταν απ’ αυτή, αλλά παρέμειναν στον ΣΥΝ, ήταν επιφυλακτικοί για τη συνέχιση του εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ. Πραγματικά, η Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ είχε αναστείλει τη λειτουργία της, επίσημα σχεδόν. Ιανουάριο 2011 ξανασυνεδρίασε και συμφώνησε, με γραπτό κείμενο, στην επαναλειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά έως το τέλος της Άνοιξης υπολειτουργούσε. Το μεγάλο βήμα γίνεται την Άνοιξη του 2011, όταν αποφασίζεται η 4η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, υλοποιείται Ιούλιο, που δίνει «εντολή» για επανεκκίνηση. Να σημειώσουμε δύο πράγματα. Πρώτο, τη λειτουργία του. Φτιάχτηκε ως η δύναμη στην οποία συνέκλιναν πολλές δυνάμεις της Αριστεράς, πολύ ισχυρό σήμα αυτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαμόρφωνε μια πολύ ισχυρή ταυτότητα αριστερή στον χώρο της Αριστεράς, που λειτουργούσε σαν μαγνήτης και παρά τις κρίσεις που υπήρξαν, προσέλκυε δυνάμεις. Γι’ αυτό εξαρχής, στην 4η Συνδιάσκεψη, μπήκε το θέμα της πορείας προς την ενιαιοποίηση. Δύσκολη πορεία, που κατέληξε, όμως, στο ενιαίο κόμμα. Δεύτερο, υπήρχε ισχυρό αίτημα, που πήγαζε από τις κοινωνικές συνθήκες. Έχουμε μπει ήδη στο μνημόνιο. Άρα, υπήρχε ανάγκη για μια τέτοια πολιτική δύναμη. Πραγματικά, όταν το 2010, σε βαρύ κλίμα, έμοιαζε να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ τελειώσει, με την επανεκκίνηση του 2011 ξεκινά η πορεία που έφτασε στο 2015. Συνοψίζω λοιπόν, αφενός ήταν η αριστερή ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ που λειτουργεί σαν μαγνήτης, αλλά και η ανάγκη της κοινωνίας να υπάρξει μια τέτοια δύναμη.
Τάσος Κορωνάκης: Περίπου, η εικόνα φτιάχτηκε με όσα είπαν Δημήτρης και Κώστας. Ένα πράγμα που θέλω να πω είναι, έχοντας πια απόσταση χρόνων, είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε φτιαχτεί και υπήρχε ανεξαρτήτως της Γραμματείας του. Υπήρχε ως συνείδηση, κοινή κουλτούρα, τρόπος δράσης. Προερχόταν από τα πρώτα χρόνια, τα κινηματικά, του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, από την πρώτη του παρουσία μετά το 2004. Κυρίως μετά τον Δεκέμβρη 2008, όπου συμμετέχει σε κάτι που ήταν αδιανόητο για το πολιτικό σύστημα. Αυτό του φτιάχνει ήταν ένα συμπαγές έρμα, ότι είναι απ’ αυτή την πλευρά. Το 2010, θυμίζω, πριν τις πλατείες είναι οι μεγάλες διαδηλώσεις που σταματούν, κάπως, με τη Marfin, και ξαναέρχονται οι πλατείες για να ξαναβγεί ο κόσμος στους δρόμους. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κορμός του κινήματος, μετέχει παντού, αν και χωρίς τη σημαία του στις πλατείες. Στις ανοιχτές διαβουλεύσεις, μαζί με άλλους, μετέχει ο Δουζίνας, ο Κατρούγκαλος, ο Μηλιός, ο Τσακαλώτος, πολλοί. Μιλούν ως πανεπιστημιακοί βέβαια, αλλά με αναφορά σ’ αυτό τον χώρο. Ως απάντηση στην κρίση αρχίζει να εμφανίζεται, τότε, η «εποποιία» της αλληλεγγύης, όπου συμμετείχαν οι δυνάμεις μας με πολλές μορφές. Για πρώτη φορά οι δυνάμεις μας απλώνονται τόσο πολύ σε επίπεδο γειτονιάς. Όχι με στόχο την προπαγάνδιση των θέσεών μας, αλλά για να παράξουν έργο εκεί. Είναι κουλτούρα που μας έχει έλθει από τα κινήματα, που χτίσαμε τα προηγούμενα χρόνια και τη βάλαμε σε εφαρμογή, ότι αλλάζουμε τα πράγματα εκεί όπου ζούμε. Αυτά τα δυο χτίζουν μια εικόνα για τον ΣΥΡΙΖΑ, αναγκαίο εφόδιο μέσα στην κρίση και την κατάρρευση. Το 2010 έχουμε κρίση εντός των δυνάμεων του Συνασπισμού της αριστερής στροφής. Όχι μόνο τη σύγκρουση με την Ανανεωτική Πτέρυγα, αν θέλουμε τον ΣΥΡΙΖΑ ή όχι, αλλά και μια εσωτερική σύγκρουση των δυνάμεων που ήταν με τον ΣΥΡΙΖΑ. Σύγκρουση που νομίζω βοηθάει πιο πολύ η κοινωνική πίεση για να ξεπεραστεί. Μπορεί να μην λειτουργεί η γραμματεία, αλλά δεν σταματάει η πολεμική από το πολιτικό σύστημα και τα μίντια. Και την δέχεται ο ΣΥΡΙΖΑ όχι ο Συνασπισμός, αυτός είναι στη Βουλή, έτσι το παρουσιάζουν τα μέσα. Έχουμε πια την ακραία συνθήκη με την κυβέρνηση Παπαδήμου και τη συμμετοχή της ακροδεξιάς στην κυβέρνηση με το ΛΑΟΣ. Καταστάσεις, όπως αυτές που ζήσαμε στο Σύνταγμα, που πιστέψαμε ότι θα φύγουμε από τη διαδήλωση με νεκρούς. Επίσης είχαμε την εμφάνιση της ακραίας φτώχειας. Υπήρξε, λοιπόν, τρομερή πίεση από τον κόσμο: κάντε κάτι! Σταματήστε να φαγώνεστε. Νομίζω ότι βοήθησαν πολλοί τότε, οι άνθρωποι της Γραμματείας. Ο Συνασπισμός είχε υποστεί πλήγμα με τη διάσπαση της ΑΠ και η τοποθέτηση του υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, αποκάλυπτε τη συνειδητοποίηση ότι δεν είχαμε δρόμο χωρίς αυτόν. Ταυτόχρονα, υπήρξε η κρίση στις αυτοδιοικητικές εκλογές, μια κουβέντα που, ίσως, είναι ανοικτή ακόμη. Πχ, πώς το κόμμα ανοίγεται, πώς απευθύνεται στη σοσιαλδημοκρατία. Μιλάμε για ένα ΣΥΡΙΖΑ που ήταν στο 5% και εκεί κάνει λάθος και ο Συνασπισμός. Πολώνεται πολύ στο ζήτημα αυτό. Τώρα, θεωρώ τις επιλογές ακόμα πιο λάθος κι από τότε: και του Αλαβάνου να κατέβει αυτόνομα και του Συνασπισμού, που αντί να κάνει μια πιο ενωτική πολιτική, έκανε την επιλογή Μητρόπουλου που ούτε απέδωσε. Πήρε 6%.
Ποιοι ήταν, νομίζετε, οι βαθύτεροι λόγοι που προκαλούσαν τις κρίσεις στον ΣΥΡΙΖΑ τότε;
Βίτσας: Τα είπαν πολύ καλά Κώστας και Τάσος, αλλά όταν κοιτάς τα πράγματα από μια απόσταση, αυτά έχουν ιδεολογική και πολιτική σημασία. Το 2010 είχαμε δυο μεγάλες συγκρούσεις. Η μία, ήταν η κεντροαριστερή αντίληψη εντός της Αριστεράς και η άλλη ήταν σε σχέση με τον ηγεμονισμό των προσώπων σε σχέση με τις καταστάσεις. Διαβάζοντας άρθρα και ρεπορτάζ της εποχής, βλέποντας την πορεία των προσώπων, δεν μπορώ να βγάλω άλλο συμπέρασμα. Εδώ, τίθεται και η αποχώρηση της ΑΠ. Ως ΣΥΡΙΖΑ λέγαμε ότι τα πράγματα, από την Αριστερά, πρέπει να γίνουν αλλιώς και η ενότητα και η πολιτική. Σύντροφοι το 2012, ανέπτυσσαν ιδέες που συγκροτούσαν, εντέλει, ένα πρόγραμμα της Αριστεράς απέναντι στην κρίση για να εμπνευστούν όχι μόνο τα μέλη του αλλά και άλλοι δημοκρατικοί άνθρωποι. Αυτό γέμισε και εμάς τους ίδιους με αποφασιστικότητα. Στις γειτονιές όσοι ασχολούνταν με την αλληλεγγύη, τα κινήματα κ.τ.λ. τους ονόμαζαν Συριζαίους ενώ δεν ήταν! Η αυτοπεποίθηση γεννιέται μόνο με την κοινωνική δράση. Θυμίζω ότι παρά το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο βγήκαμε με καμπάνια «για όλα φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ!».
Κορωνάκης: Ακούω με προσοχή την τοποθέτηση του Δημήτρη, διότι τότε δεν ήταν ένα απλό στέλεχος, έπαιζε κομβικό ρόλο. Αυτό που υλοποιούσαμε, ήταν αντίθετο στον τρόπο που δομούνταν τα κόμματα παραδοσιακά. Το ότι είχες γραμματέα έναν άνθρωπο που δεν ήταν πριν στην ηγετική καθημερινότητα του Συνασπισμού, ήταν θετικό, διότι είχε πιστέψει στον ΣΥΡΙΖΑ, όπως και μέρος της νεολαίας που πέρασαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι σύντροφοι του Αριστερού Ρεύματος ήταν πιο δύσκολοι στις αποφάσεις που θα παίρναμε στο συνέδριο του Συνασπισμού, όπου αποχώρησε η ΑΠ. Ούτε εμείς θέλαμε, βέβαια, να φύγει, αλλά εκ της πολιτικής προέκυπταν δύο δρόμοι. Θα συνέχιζες την πολιτική της ενότητας της Αριστεράς ή θα είσαι μετέωρος; Η ομιλία Κουβέλη, φεύγοντας, μας προσάπτει ότι εγκαταλείψαμε τον ευρωπαϊκό μεταρρυθμισμό, και γι’ αυτό εμείς έχουμε έναν άλλο δρόμο κτλ. Υπήρχε, λοιπόν, ένα πολιτικό ερώτημα πώς θα απαντήσεις στην κρίση. Η πραγματικότητα από κάτω, η συνάντηση κόσμου μέσα στην αλληλεγγύη, στις απεργίες, στις πραγματικές μάχες, στην κοινωνία, διαμόρφωναν μια άλλη συνείδηση ΣΥΡΙΖΑ. Ήδη και ο κόσμος των συνιστωσών διαφοροποιούνταν και μετατοπιζόταν προς τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως και πολυάριθμοι ανένταχτες/οι.
Αθανασίου: Για πολλές δεκαετίες η Αριστερά είχε εκπαιδευτεί στις διασπάσεις. Προφανώς, υπήρχαν και επιλογές ασυμφιλίωτες. Αλλά σε ένα επίπεδο πολιτικής ενότητας φάνηκε πως υπήρχαν και πολλές δυνατότητες. Ο ΣΥΡΙΖΑ έβαλε για πρώτη φορά το θέμα των συγκλίσεων και όχι διασπάσεων και αυτό υπήρξε απόρροια μιας κινηματικής διαδικασίας. Δηλαδή, το κίνημα έφερε κοντά πολλές δυνάμεις της Αριστεράς που βρίσκαν κοινή γλώσσα, κώδικες, τρόπους. Αυτά πήραν πολιτική έκφραση στον ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω πως οι κρίσεις αποκαλύπτουν τους πολιτικούς λόγους, αλλά και τη δυσκολία της πολιτικής συνεννόησης, αυτό που είπε ο Δημήτρης, και συμπύκνωσε την επανεκκίνηση, το να κάνουμε ένα βήμα πίσω, για να πάμε όλοι μαζί ένα βήμα μπροστά. Αυτό δεν κατακτήθηκε αμέσως, ήθελε χρόνο. Το μεγάλο όπλο του ΣΎΡΙΖΑ, ο αέρας του, η αποτελεσματικότητά του, το εργαλείο του ήταν η συλλογική λειτουργία. Όταν αυτή αδυνάτιζε ή έσπαγε, είχαμε προβλήματα.
Λίγο καιρό πριν τη μεγάλη άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ το 2012, αυτό πόσο το βλέπατε και πώς το βοηθήσατε;
Βίτσας: Είχαμε περάσει, έως το 2012, από τη φάση που, όπως είπε εύστοχα ο Κώστας, η Αριστερά εκπαιδευόταν στη διάσπαση, αποδεχόμενη την ήττα. Έρχεται ο ΣΥΡΙΖΑ και περνά στη λογική της ενότητας, με διαφορές, βέβαια, αλλά και με τη λογική της νίκης. Νίκης του κινήματος, της κοινωνίας. Τον Νοέμβρη 2011 γίνεται μια Γραμματεία του Συνασπισμού όπου μπαίνει για πρώτη φορά το εξής ζήτημα. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου ίδια με τα προηγούμενα για να χρειαζόμαστε μια πολιτική νίκη μεγάλου βεληνεκούς. Τα πράγματα αλλάζουν μόνο με μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Όταν αυτό πρωτοειπώθηκε, πολλοί σύντροφοί μας γελούσαν με την έννοια ότι ναι μεν είδαμε κάποιες καλές συγκεντρώσεις, αλλά …
Αθανασίου: Πολλοί δημοσιολογούντες σήμερα το περιγράφουν αυτό ως μια φαεινή ιδέα της στιγμής, δηλαδή το υποτιμούν, παρουσιάζοντάς το ως κάτι πρόχειρο. Όχι, ήταν κάτι που το συζητούσαμε πολύ καιρό, εκτενώς. Είχε γίνει πολλή συζήτηση και πολλή ανάλυση σ’ αυτό. Όταν διατυπώθηκε δημόσια το αίτημα για κυβέρνηση της Αριστεράς, είχε γίνει προεργασία.
Βίτσας: Θυμάμαι τον Δραγασάκη, τον Μηλιό, τον Τσακαλώτο, ως οικονομολόγους, να παρουσιάζουν προτάσεις ενός εναλλακτικού οικονομικού προγράμματος σε σχέση με την κυβέρνηση. Άρα υπήρχε στη σκέψη μας. Τώρα αν με ρωτήσεις αν περίμενα να γίνουμε αξιωματική αντιπολίτευση, όχι. Ναι, περιμέναμε μεγάλη άνοδο, το βλέπαμε στις περιοδείες μας.
Κορωνάκης: Στις πρώτες εκλογές με το 17% και την κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, αρχίζει πλέον το σύνθημα κυβέρνηση της Αριστεράς να μην είναι απογειωμένο. Εκεί φάνηκε ότι η κρίση του ΣΥΡΙΖΑ το 2010 ήταν δική του, δεν ήταν της κοινωνίας, δεν την είχε εισπράξει τόσο πολύ, ώστε να απογοητευθεί απ’ αυτόν. Είναι, νομίζω, συνδυασμός αυτών που έκτισε ο ΣΥΡΙΖΑ με την κινηματική πορεία, με την πρόταση για κυβέρνηση της Αριστεράς. Όλοι ρωτούσαν πώς θα γίνουν όλα αυτά, ποιος θα τα κάνει; Εμείς, τα κινήματα, ο κόσμος, η κυβέρνηση της Αριστεράς απαντούσαμε. Διότι υπήρχε αδιέξοδο. Ήταν κάτι που χτίζεται στην πορεία. Δηλαδή, δεν λειτουργεί απλώς η ιδέα της αλλαγής του συσχετισμού των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Είναι να φθάσεις από τη θεωρία και τον Πουλαντζά στην κυβέρνηση της Αριστεράς. Τώρα, εμείς! Και το εμείς να μην σημαίνει ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αυτός ο κόσμος, οι κοινωνικές δυνάμεις που βγήκαν, όλοι αυτοί με την κυβέρνηση της Αριστεράς.
Αθανασίου: Σημαντική η λέξη «αλλιώς» που είπε ο Δημήτρης. Δηλαδή, η στροφή σ’ αυτή τη συνθήκη. Διότι και τότε υπήρχαν απόψεις που έλεγαν ότι πρέπει, κάπως, και η Αριστερά να προσαρμοστεί στην κοινωνική συνθήκη. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να δώσει το σήμα ότι η Αριστερά είναι διαφορετική, σε όλα, από το υπάρχον πολιτικό σύστημα. Ο δρόμος από το μέχρι το 2012 και μέχρι τη νίκη του 2015 διαποτίζεται από αυτό το «αλλιώς».
Βίτσας: Να συμπληρώσω. Μετά τις εκλογές του Μαΐου είναι το ερώτημα τι κάνουμε προεκλογικά για τις δεύτερες, του Ιουνίου; Είχαμε και διαφορετικές απόψεις και αποφασίζουμε: η κύρια προεκλογική μας δουλειά θα είναι οι ανοικτές συνελεύσεις. Στον Αστακό, πχ, μιλώντας σε γεμάτο το κέντρο ο κόσμος έκανε απ’ έξω βόλτα και σου έλεγε «μπορώ να ρωτήσω κάτι»; Και μετά «μπορώ να πω και εγώ κάτι»; Το ζήσαμε σ’ ολόκληρη τη χώρα.
Κορωνάκης: Ήδη, όμως, τα κινήματα είναι πεσμένα και ο κόσμος προσανατολίζεται, για να λυθούν τα προβλήματά του, να ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ. Έχουμε τη διαδικασία κάποιας ανάθεσης που μετά το 2012, που φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει, αυξάνεται. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κάνει κάτι για να το σπάσει, μεγαλώνει και ο κυβερνητισμός του.
Μετά τη νίκη του 2012, τι έπρεπε να γίνει, ή τι δεν έγινε;
Βίτσας: Δεν είχαμε συνείδηση, και ίσως ποτέ δεν μπορείς να έχεις, της ιστορικότητας των όσων κάναμε ως άνθρωποι, κόμμα, ομάδες. Δεύτερον, ότι υπό μια έννοια, οι μεγαλύτεροι τουλάχιστον, είμαστε δεσμευμένοι από την κομματική κουλτούρα που είχαμε ζήσει. Η κοινωνία ήταν εκπαιδευμένη στην ανάθεση και σωστά ο Τάσος λέει ότι μετά το 2011, από ένα σημείο και μετά, αρχίζει η διαδικασία της ανάθεσης. Εμείς, αποδείχθηκε, ότι δεν είχαμε την ικανότητα να το εμποδίσουμε. Εργαστήκαμε στον Συνασπισμό και τον ΣΥΡΙΖΑ να πάρουμε την κυβέρνηση. Συντάξαμε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, άλλες προγραμματικές θέσεις και κάναμε πολλή πολιτική, ώστε η κοινωνία να συνειδητοποιήσει την ανάγκη να φύγει η κυβέρνηση, μη συνειδητοποιώντας συχνά ότι η κοινωνία ήδη το έχει. Έτσι, προκύπτει μια υποστολή της σημαίας των κινημάτων. Εάν, δηλαδή, κάτι διδαχθήκαμε, έπρεπε να ήταν ότι οι υπάρχουσες δομές της κοινωνίας πρέπει να αξιοποιηθούν, αλλά συγχρόνως και οι νέες δομές που γεννήθηκαν. Το είπε ο Τάσος πολύ ωραία, οι πολύ μεγάλες πρωτοβουλίες που έπρεπε να μελετήσουμε, να ανταμώσουμε. Το κίνημα Αλληλεγγύης προς Όλους που ξεκίνησε στο Κιλκίς από τον φαρμακοποιό Τάκη Αγαθόπουλο, που ίδρυσε το πρώτο κοινωνικό φαρμακείο, τα Χωρίς Μεσάζοντες κτλ. Τεράστιες ιδέες που αντιστοιχούσαν σε ανάγκες. Είμαστε εκπαιδευμένοι από μια διαδρομή με πολύ κρατισμό, δεν ήταν εύκολο να ξεφύγεις. Την περίοδο 2012-2015 είμαστε κυβέρνηση εν αναμονή. Μας απασχολούσαν, πολλές ώρες, πράγματα όπως πώς ορίζονται οι διαδικασίες της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, ο εύλογος χρόνος διάλυσης των συνιστωσών. Ο Τάσος, μάλιστα, συνέτασσε καταστατικό για το πώς θα είναι δημοκρατικό, που ισχύει, έπρεπε να ισχύει, και σήμερα. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε ως Αριστερά και τώρα είναι ότι χρειάζονται δυο πράγματα. Να πούμε σε τι είμαστε αντίθετοι και ποια είναι η δική μας πρόταση. Αλλά χρειάζεται να αντιλαμβανόμαστε και τι λέει η κοινωνία και να προσέχουμε να μην μας τα αναθέτει, αλλά να τα ξαναεπεξεργαζόμαστε ως κόμμα. Τα κόμματα έχουν, δυστυχώς, συνηθίσει να κάνουν μόνο αρχαιρεσίες και εκλογές. Βεβαίως, η κυβέρνηση λύνει τα προβλήματα, αλλά η έκφραση των προβλημάτων πρέπει να γίνεται από μια κοινωνική διεργασία που λέει ότι αυτοί τώρα πρέπει να φύγουν και εμείς να πούμε τι θα κάνουμε ως κυβέρνηση. Οι πολιτικές συνεργασίες που δεν στηρίζονται σε κοινωνικές έχουν λίγο χρόνο ζωής.
Κορωνάκης: Αυτό απέδειξε, έως ένα βαθμό, και η περίοδος του πρώτου εξαμήνου 2015. Αν δεν πατάς πάνω στην κίνηση της κοινωνίας, έχεις όρια: του αστικού συστήματος, αυτά που επιβάλλει η ΕΚΤ ή η Μέρκελ, ο αστισμός, εντέλει. Αυτό είναι το κομβικό σημείο. Το 2012 υπήρξαν δυο-τρία πράγματα. Το ένα είναι η αέναη προσπάθεια να φτιαχτεί πρόγραμμα που δεν συζητιέται με την κοινωνία, δεν κατέβαινε ποτέ στο κόμμα, κουβεντιάζεται με ειδικούς από την επιτροπή προγράμματος κτλ. Ξεκινά μια διαδικασία για να κυβερνήσουμε με όρους κυβερνητισμού. Ποιος θα γίνει υπουργός και τι θα κάνει. Όχι τι θα κάνει η Αριστερά. Το δεύτερο, είναι ένας οργανωτισμός, όχι σοβαρή οργανωτική δουλειά, σοβαρό άνοιγμα στην κοινωνία, αλλά, πχ, να οργανωθεί ο υποψήφιος βουλευτής, για το πώς θα βγει ετούτος και όχι ο άλλος. Αέναες μάχες για μη μείζονα διακυβεύματα, που δεν έπαιζαν κανένα ρόλο. Άλλο, βέβαια, είναι να είμαστε 5% και να λέμε θέλουμε να γίνουμε κυβέρνηση και άλλο 27%. Είναι θεμιτό να προετοιμάζεσαι, αλλά να δημιουργείς και άλλους όρους. Δεν είχαμε στόχο να χτίσουμε στο σήμερα, στη γειτονιά, αλλά μπήκαμε και μεις στην επιδίωξη να πάμε να μοιράσουμε φυλλάδιο, να πούμε τι θα κάνουμε όταν γίνουμε κυβέρνηση. Η αντιπαράθεση, πια, δεν ήταν μέσα στη γειτονιά όπως πριν. Το «εμείς ή αυτοί», δηλαδή, δεν ήταν στην ουσία το κοινωνικό. Το 2012, αντίθετα, κατεβήκαμε με αφίσα «αποφάσισαν χωρίς εμάς, προχωράμε χωρίς αυτούς» και κερδίσαμε τον κόσμο.
Αθανασίου: Συμφωνώ και με τους δύο. Η κατάσταση που ζούσαμε τότε ήταν πρωτόγνωρη για μας. Αυτό που για την Αριστερά μέχρι πριν από λίγο ήταν αδιανόητο, δηλαδή η κυβέρνηση, ξαφνικά ερχόταν στο ορατό μέλλον. Άρα ισχύει αυτό που λέει ο Τάσος. Συγχρόνως, όμως, μέσα σ' αυτό το πρωτόγνωρο, γίνονταν και προσπάθειες να διατηρείται η συλλογική λειτουργία. Υπήρχε διαρκής προσπάθεια να λειτουργεί το κόμμα, να παίρνονται συλλογικά οι αποφάσεις, να κρατάμε ενεργό τη σχέση του με την κοινωνία.
Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ κάνει το 3ο συνέδριό του. Τι, από τότε, είναι ωφέλιμο για τη συζήτηση σήμερα;
Αθανασίου: Η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν η ενότητα της Αριστεράς. Η ιστορία του είναι ιστορία συνεχών διευρύνσεων. Διαρκώς ομάδες δράσης, πρόσωπα, συλλογικότητες συνέκλιναν στον ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω αυτό που έφερε τη νίκη του 2015, ήταν ότι σ' όλη αυτή τη διαδικασία διευρύνσεων και επαφών με τις πολιτικές δυνάμεις –μην ξεχνάμε πώς χειρίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ τις εντολές για σχηματισμό κυβέρνησης το 2012– ήταν ότι υπήρχε μια προσέλευση σε ένα κόμμα που διαμορφωνόταν μεν, αλλά είχε και ισχυρή πολιτική ταυτότητα, έδινε το σήμα της Αριστεράς, ένα κόμμα όπου ο κόσμος, τα άτομα ήξεραν πού πάνε. Δεν ήταν διαρκώς σε διερώτηση και κρίση ταυτότητας με την κάθε διεύρυνση που γινόταν. Είχε ταυτότητα και μ' αυτή προσέλκυε κόσμο. Η διεύρυνση ήταν πάντοτε χαρακτηριστικό του ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι κάτι καινοφανές.
Κορωνάκης: Δεν είμαι στον ΣΥΡΙΖΑ και δεν είναι καλό να κουνάω το δάκτυλο απ’ έξω. Νομίζω όμως, για να το πω όσο πιο γενικά και προσεκτικά μπορώ, ότι τα χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ του 2012 και 2015, ενός σύγχρονου κόμματος της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, ήταν εκείνα που ενέπνευσαν αυτοπεποίθηση. Αυτά που είχε κάνει, ήταν που άνοιγαν τον δρόμο για να κινηθεί στο μέλλον. Νομίζω, δεν μπορεί να υπάρξει κόμμα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς με διαφορετικό τρόπο, δηλαδή χωρίς δράση μέσα στην κοινωνία που θα δείχνει πώς να αλλάξουν τα πράγματα. Η κυβέρνηση ήλθε, έφυγε, μπορεί να ξανάρθει, αλλά τι είσαι χαράσσεται από την καθημερινή δράση. Είπα φεύγω όταν ένιωσα πως πάμε σε μια αλλαγή όπου το κόμμα δεν παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Ισχύει και στη σημερινή μας κουβέντα αυτό που είχε πει ο Αντώνης Κοτσακάς κάποτε, ότι όταν είσαι 3% κουμάντο κάνει το Γραφείο Προέδρου, όταν είσαι αξιωματική αντιπολίτευση το βάρος πέφτει στον πρόεδρο της ΚΟ και όταν είσαι κυβέρνηση στο Μαξίμου. Δυστυχώς αυτό επιβεβαιώθηκε.
Ένα συνέδριο είναι σοβαρή κομματική διαδικασία, σας εύχομαι καλή επιτυχία, αλλά να πω μόνο πως αυτό που λες και ο τρόπος όπου οργανώνεσαι, χαρακτηρίζουν αυτό που είσαι: σε ποιον απευθύνεσαι, πώς οργανώνεσαι, τι θες να κάνεις. Υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς και φαίνονται και σε αυτά, έτσι πιστεύω. Το κλειδί της επιτυχίας του ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου όπου συζητάμε: δεν αρκέστηκε στον τρόπο που παρενέβαινε το 2000 ή το 1980 η Αριστερά, αλλά έψαχνε να βρει νέους τρόπους με όπλο την κοινωνική δράση, χωρίς να εγκαταλείψει την ψυχή της, την ταυτότητά της.
Βίτσας: Το συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε, αν και πολύ παλιό, που πρέπει τώρα να υλοποιήσουμε, είναι καθαρός στόχος, πρόγραμμα και τακτική που να εμπνέουν και την κοινωνία και τα μέλη. Έτσι γίνεται και η αύξηση, η μαζικοποίηση του κόμματος. Δεν γίνεται με το να πάρεις κάποιον, νομίζοντας ότι θα πάρεις και πολλούς άλλους που κάποτε τον ψήφισαν. Μπορεί και να φύγουν κάποιοι. Και δυο πράγματα ακόμη, που δεν τα ιεραρχώ, και είναι απαραίτητα πάντοτε, αλλά σήμερα είναι ακόμη πιο πολύ: συλλογικότητα και συντροφικότητα. Αυτά είναι που θα δώσουν συλλογική έμπνευση. Έχουν αλλάξει πολλά, δεν θα πάρεις εκείνη την περίοδο να τη μεταφέρεις στο τώρα, αλλά υπάρχουν και σταθερές. Η επιρροή διαμορφώνεται με βάση την έμπνευση, τις ιδέες και την κοινωνική κίνηση. Δεν μπορεί να γίνει τεχνητά, αυτό δείχνει και το πώς πρέπει να σκεφτείς. Έχουμε έναν πρόεδρο που δεν αμφισβητεί κανένας. Ο ίδιος, λοιπόν, πρέπει να το πάρει αυτό υπόψη του, να παίζει τον συνθετικό του ρόλο και προς τα έξω. Και βεβαίως να νιώθει και να ξέρει τι θέλει να κάνει αυτό το κόμμα και τι αυτή τη χώρα. Η χώρα αντιμετωπίζει το ζήτημα των δεσμεύσεων που έχει. Δεν συμφωνώ, όμως, με την αντίληψη ότι όταν φτιάχνουμε ένα πρόγραμμα, θα πρέπει να βάζουμε όρια με βάση τους διεθνείς οργανισμούς όπου συμμετέχουμε όπως, πχ, ΕΕ και ΝΑΤΟ. Ίσα – ίσα μερικές φορές πρέπει να σκεφτόμαστε πώς, μαζί με την ευρωπαϊκή Αριστερά, αυτά τα όρια θα διευρυνθούν.