Πέτρος Μάρκαρης «Το κίνημα της αυτοκτονίας», εκδόσεις Κείμενα, 2021
Ο Πέτρος Μάρκαρης έχει ένα σπουδαίο χάρισμα: με πολύ απλά υλικά, σχεδόν απλοϊκά, χτίζει αστυνομικά μυθιστορήματα που έχουν από πίσω βαθύ στοχασμό για την κοινωνία και την πολιτική.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το πώς σκέφτεται ο Κώστας Χαρίτος, διαχρονικός πρωταγωνιστής των μυθιστορημάτων αυτών. Ενώ υπάρχουν πληροφορίες και διαπιστώσεις που είναι διάχυτες και αποτελούν κοινή παραδοχή, εκείνος ρωτάει τα αυτονόητα στους γύρω του. Θα θυσιάσει ένα απόγευμα ρωτώντας έναν ανεμβολίαστο γιατρό γιατί δεν εμβολιάζεται για να μάθει απλώς ότι αυτός δεν είναι συνωμοσιολόγος αλλά επειδή είναι νέος σε ηλικία δεν θέλει να επιβαρύνει τον οργανισμό του με ένα εμβόλιο για το οποίο δεν έχουν γίνει μελέτες μακροπρόθεσμων επιπτώσεων. Θα θυσιάσει ένα πρωινό για να μάθει από την ψυχολόγο φιλενάδα της κόρης του τι συμβαίνει με τους συνωμοσιολόγους ανεμβολίαστους. Και θα πάρει την πληροφορία ότι κάποιοι από αυτούς, ενώ είναι κατά της ανοσίας της αγέλης για να μη γίνουν και αυτοί αγέλη, στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν έχουν αμφιβολίες γι’ αυτά που λένε, δεν θέλουν να το παραδεχθούν για να μην τους αποδοκιμάσει η «αγέλη» στην οποία ήδη μετέχουν, η «αγέλη» των φίλων τους.
Ο Χαρίτος είναι ένας αστυνομικός που δεν έχει πολιτική άποψη, είναι του καθήκοντος και δεν θέλει κάτι άλλο πέρα από το να υπερασπίζεται την τάξη και τη γραμμή που δίνει η κεντρική εξουσία. Βάζει φρένο μόνο όταν αυτή η κεντρική εξουσία υπερβάλλει ή παραλογίζεται. Ο ίδιος βέβαια, ως άτομο, δεν κάνει ποτέ κατάχρηση της δικής του εξουσίας. Ούτε όμως έχει κάποιον κοινωνικό στόχο, έστω και αν η κρυφή φιλία του με τον παλιό κομουνιστή Ζήση, όπως και η δική του λιτή ζωή, τον καθιστά συμπαθή και με ανοιχτές κεραίες. Είναι μάλιστα αξιοπρόσεκτο ότι όσο περνούν τα χρόνια και ανεβαίνει στην ιεραρχία, τόσο η φιλία του με τον παλιό Μακρονησιώτη γίνεται πιο στέρεη, με αποκορύφωμα το γεγονός της στέψης αυτής της σχέσης με τα δεσμά της κουμπαριάς, όταν αποφασίζει, σε ένα προηγούμενο βιβλίο, να δεχθεί τον Λάμπρο Ζήση ως νονό του εγγονού του τον οποίο μάλιστα βαφτίζει Λάμπρο.
Αρχικά ο Ζήσης απλώς του ήταν χρήσιμος. Στην καθημερινότητά του, ο Χαρίτος δεν καταλαβαίνει αμέσως τι γίνεται στην κοινωνία και θέλει να αντλεί πληροφορίες από δικούς του ανθρώπους, όχι μόνο από ανακρίσεις υπόπτων. Θα έλεγε κανείς ότι συνεχώς ξύνει την επιφάνεια, βρίσκοντας συνήθως μόνο αυτονόητες πληροφορίες, και πολύ σπάνια κάτι πιο βαθύ. Αυτό μάλλον είναι μέθοδος αλλά και άποψη του ίδιου του συγγραφέα: τα πράγματα, όσο βάθος και αν κρύβουν, στη βάση τους είναι συνήθως απλά. Υπάρχει η φτώχεια, ο πλούτος, τα συμφέροντα, διάφορα κοινωνικά και ψυχολογικά αδιέξοδα κ.λπ. Ο Χαρίτος αντλεί τις βασικές πληροφορίες και φτιάχνει το δικό του παζλ ως προς τα κίνητρα. Το ίδιο κάνει με την έρευνα των στοιχείων του εγκλήματος. Στέλνει τους αστυνομικούς να φάνε ένα πρωινό ρωτώντας τους περιοίκους αν είδε κάποιος τίποτα ύποπτο ή τι χαρακτήρα είχε το θύμα.
Κι όμως με αυτά τα απλά υλικά ο Πέτρος Μάρκαρης φτιάχνει μια ευρύτερη σύνθεση. Στο νέο του βιβλίο, το 14ο αστυνομικό του με τίτλο «Το κίνημα της αυτοκτονίας», ο συγγραφέας καταπιάνεται με τα προβλήματα της πανδημίας. Μέσα στο ίδιο του το σπίτι, έστω και αν ο ίδιος ως αστυνομικός μπορεί να παρακάμπτει τις σκληρές απαγορεύσεις των λοκντάουν, αντιμετωπίζει τους τσακωμούς της κόρης του με τον γαμπρό του, τον γενικότερο εκνευρισμό, τη δυσκολία να δει ακόμα και τους δικούς του ανθρώπους.
Έξω, υπάρχει ένα κίνημα αυτοκτονιών από γέροντες, που αναγνωρίζουν μεν το ζήτημα της υγειονομικής ασφάλειας, όμως προτάσσουν και το δικαίωμα των επαγγελματιών που έβαλαν λουκέτο στο να φάνε ένα πιάτο φαΐ. Και παράλληλα υπάρχει και μια σειρά από φόνους γιατρών, κυρίως επιδημιολόγων. Αποκορύφωμα είναι η συνάντηση δύο διαφορετικών διαδηλώσεων στη Βασιλίσσης Σοφίας, σε απέναντι πεζοδρόμια, καρικατούρα των διαδηλώσεων του 2015 στο Σύνταγμα, με την πάνω και την κάτω πλατεία. Από τη μια παλιοί κομουνιστές ενενηντάρηδες με μπαστούνια, από την άλλη πενηντάρηδες συνωμοσιολόγοι. Παραλίγο να σκοτωθούν μεταξύ τους. Ο Μάρκαρης προβληματίζεται εδώ για τη διαφορά παλιών αγώνων υπέρ της δημοκρατίας και κατά της φτώχειας με τωρινές μορφές αντίδρασης που δεν έχουν κοινωνικές αναφορές ενώ, στην ουσία, απαντά στη θεωρία των δύο άκρων: τα γερόντια, έχοντας στην πλάτη τους όλες τις ήττες της Αριστεράς, προβαίνουν σε μια τελευταία αυτοθυσία μπας και ξυπνήσουν κάποιους στρέφοντάς τους προς την αλληλεγγύη, ενώ οι συνωμοσιολόγοι, καταφεύγουν σε ωμή ακροδεξιά βία για ανορθολογικούς και εγωιστικούς λόγους. O tempora o mores!