Μια σειρά από «ασθένειες» φαίνεται πως έχουν ενσκήψει στα δέντρα του Δήμου Αθηναίων. Κι ενώ πολίτες διαπιστώνουν δραματικά αποτελέσματα στο πράσινο της πόλης, και στα πουλιά που φιλοξενούνται στο φύλλωμά τους, και περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν κυριολεκτικά καρατομημένα δέντρα στις πλατείες και στους δρόμους της επικράτειας του Δήμου, ο ίδιος ο Δήμος αρνείται να αναγνωρίσει το πρόβλημα και συνεπώς να αποδεχθεί την ευθύνη. Πράγμα που δυσχεραίνει απελπιστικά την «ίαση». Η εικόνα που παρουσιάζει η Αθήνα συντίθεται από ψηφίδες όχι παραμέλησης του πρασίνου πια, αλλά συστηματικής καταστροφής του από αυτούς που οι πολίτες όρισαν για να φροντίζουν τη διατήρησή του.
Κάτοικοι της 4ης δημοτικής κοινότητας και χρήστες του πάρκου της Ακαδημίας Πλάτωνος βρέθηκαν πρόσφατα αντιμέτωποι με «εργασίες κλαδέματος», οι οποίες φαίνεται ότι έγιναν με λάθος τρόπο, σε λάθος στιγμή, χωρίς παρουσία ειδικού επιστήμονα και εξελίχθηκαν σε αδικαιολόγητη «καρατόμηση» ακόμα και υγιών δέντρων. Η ίδια εικόνα είχε προηγηθεί στην 7η δημοτική κοινότητα. Δέντρα πληγωμένα στέκουν στα άλση Ευελπίδων και Ιλισίων, στο άλσος Πολυγώνου και στον λόφο του Στρέφη τα δέντρα είναι παντελώς αφρόντιστα, ενώ ακατάλληλα κλαδέματα διαπιστώνονται στους δρόμους πολλών γειτονιών. Αυτές οι διαπιστώσεις προστίθενται στην ισοπεδωμένη πλατεία Κολωνακίου και στα αφανισμένα πλατάνια μπροστά από τη Νομική, στις εξαφανισμένες μουριές έξω από το Μέγαρο Μουσικής και την Αμερικάνικη Πρεσβεία.
Ήδη από τον Νοέμβριο του 2021 υπάρχουν σειρά από διαπιστώσεις και καταγγελίες πολιτών για αντιεπιστημονικά ή και καταστροφικά κλαδέματα. Σε σχετικά ερωτήματα, τότε, της Ανοιχτής Πόλης, ο προϊστάμενος Διεύθυνσης Πρασίνου και Αστικής Πανίδας του Δήμου Αθηναίων, Δημήτρης Κυριακάκης, είχε μιλήσει για «μεγάλη υστέρηση στο πρόγραμμα των κλαδεύσεων των δεντροστοιχιών της πόλη, τη δεκαετία 2010-2020, για λόγους που σχετίζονται με δραματική μείωση των πόρων της Διεύθυνσης Πρασίνου, τόσο σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού (μείωση κατά περίπου 40%), όσο και σε επίπεδο εξοπλισμού». Ενώ σε άλλη περίπτωση οι αιτιάσεις σχετικά με τις καρατομήσεις δέντρων έκαναν αναφορά στο ξυλοφάγο σκαθάρι που ήρθε στην Αθήνα από την Κρήτη, όπου η ύπαρξή του είχε ήδη διαπιστωθεί από το 2017.
Η γεωτεχνική παρουσία απαραίτητη
Σειρά από γεγονότα που θα μπορούσαν να ονομαστούν «φυσικά» έχουν παίξει το ρόλο τους, όπως το σκαθάρι, που διεισδύει στους κορμούς και τα κλαδιά δέντρων, συγκεκριμένα μουριών, για να τραφεί, με αποτέλεσμα να τους προξενεί σημαντικές φθορές που φθάνουν μέχρι και τη νέκρωση. Αλλά και οι πρόσφατες κακοκαιρίες, «Μήδεια» και «Ελπίδα», που άφησαν πίσω τους 10.000 περίπου τραυματισμένα δέντρα. Όμως οπωσδήποτε η έκταση των ζημιών μπορούσε να είναι πολύ περιορισμένη αν υπήρχε έγκαιρη πρόληψη. Και στο ζήτημα του εντόμου, το οποίο από το 2019 έως το 2021 πρόσβαλε περίπου 1.300 δέντρα στο σύνολο των 25.000 μουριών που υπάρχουν στα διοικητικά όρια του Δήμου Αθηναίων – από αυτά τα 300-350 δέντρα (ποσοστό περίπου 1,5 % του συνόλου των δέντρων) προσβλήθηκαν σε τέτοιο βαθμό που είτε ξεράθηκαν ή έπρεπε να κοπούν, ενώ σε ορισμένες περιοχές (Σεπόλια, Βοτανικός) η προσβολή των δέντρων εκτιμήθηκε ως 30%, ποσοστό που θεωρείται πολύ υψηλό. Αλλά και στην περίπτωση των έντονων καιρικών φαινομένων, το έγκαιρο και σωστό κλάδεμα και η φροντίδα των δέντρων δεν θα επέτρεπε τέτοιας έκτασης καταστροφή. Mάλιστα, αν θέλουμε να βαθύνουμε στο πρόβλημα, και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγεται ποιο είδος δέντρου θα τοποθετηθεί πού, συμβάλλουν στη σωστή του φροντίδα και τη μακροημέρευσή του.
Όσο για το ζήτημα της υποχρηματοδότησης και της υποστελέχωσης της αρμόδιας Διεύθυνσης, δεν φαντάζει διόλου απίθανο. Όμως η λύση που επιλέχθηκε δεν είναι η ενδυνάμωσή της. Αντίθετα, οι υπηρεσίες συντήρησης του πράσινου ολόκληρου του Δήμου Αθηναίων ανατέθηκαν σε μία ιδιωτική εταιρεία, με μια μεγάλη –και γι’ αυτό μη αποδοτική– εργολαβία, από τη δημοτική αρχή, η οποία έσπευσε να αξιοποιήσει το άρθρο 179 του αναπτυξιακού πολυνομοσχεδίου που άνοιξε τον δρόμο για τη συμβασιοποίηση πυρηνικών δημοτικών αρμοδιοτήτων. Μάλιστα φαίνεται ότι στις δουλειές του εργολάβου δεν πρέπει να «ανακατεύονται» ούτε οι –λίγοι έστω– γεωπόνοι που ανήκουν στο δυναμικό του Δήμου, αφού επανειλημμένα πολίτες διαπίστωσαν ότι συνεργεία «κλαδεύουν» χωρίς την παρουσία σχετικού επιστήμονα.
Όπως επισημαίνει μάλιστα στην Εποχή ο γεωπόνος, με ειδίκευση στο αστικό πράσινο, Μιχάλης Στογιάννος, το έμπειρο και επαρκές γεωτεχνικό προσωπικό είναι καίριας σημασίας και στην εποχιακή φροντίδα του πράσινου αλλά και στην πρόληψη «φυσικών» απειλών. Και βέβαια στην επιλογή των δέντρων και στην προτεραιοποίηση των κριτηρίων με τα οποία επιλέγονται. Ειδικά, όμως, για τα κλαδέματα, επισημαίνει ότι «δεν μπορεί να βαφτίζουμε έναν εργάτη κηπουρό, να του δίνουμε ένα αλυσοπρίονο και χωρίς την επιβεβλημένη παρουσία γεωτεχνικού να του αναθέτουμε να κόβει κατά βούληση». Σηκώνοντας το βλέμμα πιο ψηλά, τονίζει ότι «ο ίσκιος του δέντρου μέσα σε αυτήν την πόλη είναι πολύ σημαντικός. Απέναντι στη διαρκώς επιδεινούμενη κλιματική κρίση, το πράσινο μπορεί να είναι ένα ανάχωμα. Και πράσινο δεν σημαίνει μόνο δέντρα, γιατί από μόνα τους τα δέντρα δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του ζητήματος της θερμικής νησίδας (της μη πτώσης της θερμοκρασίας το βράδυ), όταν κάτω από αυτά δεν υπάρχει χώμα αλλά τσιμέντο».
Οι πολίτες είναι εδώ
Ωστόσο, άλλα τα μάτια του… δημάρχου κι άλλα της κουκουβάγιας, αφού η δημοτική αρχή δεν φαίνεται καν να διαπιστώνει το πρόβλημα και χαρακτηρίζει τα καταγγελόμενα κλαδέματα «αναγκαία και επιστημονικά τεκμηριωμένη» εργασία. Αλλά θα ήταν μάλλον ανεδαφικό από μέρους μας να ελπίζουμε σε κάτι τέτοιο από τον εμπνευστή του –τόσο άστοχου στον σχεδιασμό και σπάταλου στους πόρους– Μεγάλου Περίπατου. Πάντως οι πολίτες είναι εδώ. Οι καταγγελίες πολιτών έχουν φτάσει και στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, του οποίου το αρμόδιο Παράρτημα (Ανατολικής Αττικής) αποφάσισε να συγκροτήσει επιτροπή ειδικών, ώστε να συντάξει σχετικό πόρισμα, που αναμένεται ως το τέλος της εβδομάδας.
Παράλληλα, τριάντα μία περιβαλλοντικές οργανώσεις με κείμενο που συνυπογράφουν ζητάνε… τα αυτονόητα:
- Όλοι όσοι αναλαμβάνουν εργασίες κλαδέματος δέντρων από τους Δήμους να διαθέτουν πιστοποίηση και να έχουν διδαχθεί τεχνικές δενδροκομίας.
- Να καταρτιστεί ένας οδηγός για τις κλαδεύσεις ο οποίος υποχρεωτικά, μέσω νομοθετικής ρύθμισης, να εφαρμόζεται από όλες τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες που προβαίνουν σε κλαδέματα. Ο οδηγός αυτός σε γενικές γραμμές πρέπει να ορίζει: α) ποια είδη δέντρων πρέπει να κλαδεύονται στο αστικό περιβάλλον και πότε, σύμφωνα με τις αρχές δενδροκομίας, β) τους ενδεδειγμένους τρόπους κλαδέματος ώστε τα δέντρα να διατηρούν την υγεία τους και ταυτόχρονα να συνεχίσουν να παρέχουν τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που προσφέρουν (ρύθμιση μικροκλίματος, σκίαση, μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, διατήρηση των αισθητικών και οικολογικών τους λειτουργιών).
- Μέσω νομοθετικής ρύθμισης, να απαγορευτεί οποιοδήποτε κλάδεμα δέντρων
κατά την περίοδο της φωλεοποίησης των πουλιών και της ανάπτυξης των νεοσσών τους, δηλαδή κατά τους μήνες Μάρτιο έως και Ιούνιο.
Υπογραφές συγκεντρώνουν πολίτες και στην Ακαδημία Πλάτωνος, όπου η Πρωτοβουλία Αγώνα για το Πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα, με κείμενό της επισημαίνει ότι «τα τελευταία 10 χρόνια δεν έχουν γίνει καθόλου φυτεύσεις, ούτε καν αντισταθμιστικά για τα δέντρα που κόβονται, εντός και περιφερειακά του πάρκου της Ακαδημίας Πλάτωνα. Εν μέσω κλιματικής κρίσης, σε μια πόλη με πολύ ψηλό θερμικό αποτύπωμα και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά πρασίνου παγκοσμίως, απαιτούμε την αύξηση του δένδρινου κεφαλαίου με γενναίες φυτεύσεις. Η καρατόμηση δεν είναι κλάδεμα και δεν θα την επιτρέψουμε άλλο».
Την ίδια στιγμή, η Ανοιχτή Πόλη ζητά από τη δημοτική αρχή να προγραμματιστεί διεξοδική συζήτηση για τα θέματα του πρασίνου στο δημοτικό συμβούλιο, καθώς και να διευρύνει τη συνεργασία της Υπηρεσίας Πρασίνου με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, ώστε να υπάρξει μια έγκυρη γνωμοδότηση για τα ζητήματα διαχείρισης αστικού και περιαστικού πρασίνου».