Έρευνα του Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ
Η κατάσταση της αγοράς εργασίας και η διαχρονική εξέλιξη βασικών ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών της, δείχνουν την αποτυχία της χώρας μας να μεταβεί σε ένα νέο, βιώσιμο, διατηρήσιμο και δίκαιο αναπτυξιακό υπόδειγμα. Ευρύτερα κοινωνικά στρώματα αντιμετωπίζουν μια κατάσταση μακροχρόνιας στασιμότητας και συρρίκνωσης των εισοδημάτων και του βιοτικού τους επιπέδου και επιδείνωσης των συνθηκών εργασίας τους ως συνέπεια των μνημονιακών και πρόσφατων παρεμβάσεων στην εργατική νομοθεσία.
Επιπρόσθετα, το πληθωριστικό σοκ των τελευταίων μηνών μειώνει δραματικά την αγοραστική δύναμη και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων και των οικογενειών τους. Σε αυτό το περιβάλλον όξυνσης των ανισοτήτων και φτωχοποίησης κοινωνικών ομάδων, είναι σημαντικό ότι διαμορφώνεται στο πεδίο των μισθών και των συλλογικών διαπραγματεύσεων μια νέα οπτική εργασιακής μεταρρύθμισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία αναγνωρίζει ότι ο επαρκής και δίκαιος κατώτατος μισθός, η ανάκαμψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η προστασία θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, η ποιοτική απασχόληση και η ενίσχυση των θεσμών διαβούλευσης είναι βασικές θεσμικές προϋποθέσεις για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη.
Τον Ιανουάριο του 2022, ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) αυξήθηκε 6,2% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2021. Η αύξηση αυτή είναι η μεγαλύτερη από την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωζώνη έως σήμερα και ταυτόχρονα η υψηλότερη των τελευταίων 25 ετών. Οι πληθωριστικές πιέσεις, που ενισχύονται τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, θα επιβαρύνουν περαιτέρω το ήδη μειωμένο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, απότοκο της πολυετούς κρίσης που βίωσε η χώρα την περασμένη δεκαετία. Το κύμα ακρίβειας μειώνει τους πραγματικούς μισθούς και την αγοραστική δύναμη, ειδικότερα των χαμηλόμισθων μισθωτών. Κύρια πηγή αύξησης των τιμών είναι οι ανατιμήσεις στην ενέργεια, οι οποίες πλέον διαχέονται σχεδόν σε όλα τα υπόλοιπα είδη που απαρτίζουν τον ΔΤΚ.
Ανατιμήσεις τιμών σε βασικές δαπάνες
Εστιάζοντας στις τρεις κύριες κατηγορίες δαπανών των νοικοκυριών, δηλαδή στα είδη διατροφής και μη αλκοολούχα ποτά, στις δαπάνες στέγασης και στις δαπάνες μεταφορών, προκύπτει ότι η απώλεια αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού συνεχίζεται αμείωτη το 2022, παρά τη μικρή ονομαστική αύξησή του κατά 2% από την 1η Ιανουαρίου του 2022. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ο δείκτης τιμών στα είδη διατροφής και μη αλκοολούχα ποτά αυξήθηκε 5,2% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2021, όταν η αντίστοιχη ετήσια μεταβολή τον Δεκέμβριο του 2021 ήταν 4,3% και τον Νοέμβριο 3,5%. Υπάρχει, δηλαδή, μια σταθερή αύξηση κατά περίπου 0,9% ανά μήνα.
Μεταξύ των προϊόντων που απαρτίζουν τον δείκτη, η υψηλότερη άνοδος τον Ιανουάριο του 2022 σημειώθηκε στα έλαια και λίπη (13,9%), στα λαχανικά (8,7%) και στα φρούτα (7,3%), ενώ η τιμή του κρέατος και των ψαριών αυξήθηκε κατά 3,5% και 4,8% αντίστοιχα. Μεγαλύτερη είναι η αύξηση του δείκτη τιμών στις δαπάνες για στέγαση, στις οποίες περιλαμβάνονται οι δαπάνες ρεύματος και πετρελαίου θέρμανσης. Σημειώνεται ότι τον Νοέμβριο του 2021 ο δείκτης τιμών στέγασης αυξήθηκε 17,7% έναντι του Νοεμβρίου του 2020 και τον Δεκέμβριο 18% αντίστοιχα. Τον Ιανουάριο του 2022 ο δείκτης τιμών για τις δαπάνες στέγασης αυξήθηκε 22,6%, έναντι του Ιανουαρίου του 2021. Μεταξύ των ειδών που απαρτίζουν τον δείκτη, η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 154,8% έναντι του Ιανουαρίου του 2021, ενώ για το ίδιο διάστημα άνοδο 56,7% σημείωσε η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και 16% του πετρελαίου θέρμανσης, η τιμή του οποίου την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου του 2022 ήταν η ένατη υψηλότερη στην ΕΕ. Εκτός, όμως, από τις τιμές στην ενέργειας υψηλότερη είναι και η τιμή των ενοικίων, ειδικά στους αστικούς ιστούς.
Τέλος, η τρίτη κατηγορία στην οποία παρατηρείται μεγάλη αύξηση, είναι αυτή των μεταφορών λόγω ανόδου της τιμής της αμόλυβδης και του πετρελαίου κίνησης. Τον Ιανουάριο του 2022 ο δείκτης τιμών των μεταφορών αυξήθηκε 11% έναντι του Ιανουαρίου του 2021. Στο ίδιο διάστημα το πετρέλαιο κίνησης αυξήθηκε 26,4% και η αμόλυβδη 21,8%. Επιπλέον, μεταξύ 31 Ιανουαρίου 2021 και 7 Φεβρουαρίου 2022 η λιανική τιμή της αμόλυβδης αυξήθηκε ακόμα παραπάνω κατά 1,4%.
Ακάλυπτη απώλεια
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής2 η τιμή αυτή στην Ελλάδα είναι η τέταρτη υψηλότερη στην ΕΕ, πίσω από την Ολλανδία, τη Φινλανδία και τη Δανία, κράτη-μέλη στα οποία τα εισοδήματα είναι πολύ υψηλότερα από της Ελλάδας. Ωστόσο, όπως ήδη αναφέρθηκε, το κύμα ακρίβειας εκτείνεται και σε άλλες κατηγορίες. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του 2022 η αύξηση της τιμής των ειδών ένδυσης και υπόδησης σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2021 ήταν ίση με 7% και των δαπανών για διαρκή αγαθά και είδη και υπηρεσίες νοικοκυριού 3%.
Στο σύνολό τους οι αυξήσεις δημιουργούν συνθήκες σοβαρής υποβάθμισης της αγοραστικής δύναμης και του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, ειδικότερα εκείνων που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό και εκείνων που εργάζονται σε καθεστώς μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης (…) Όπως έχουμε ήδη τονίσει (ΙΝΕ ΓΣΕΕ, 2022), το κύμα ακρίβειας οδηγεί σε διαρκή μείωση της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού, η οποία από 4,5% τον Αύγουστο του 2021, ανήλθε τον Δεκέμβριο σε 10,4%. Τον Ιανουάριο του 2022, η προγραμματισμένη μικρή, όσο και καθυστερημένη, αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 2% περιόρισε σε μικρό βαθμό την απώλεια αγοραστικής δύναμης, η οποία όμως ανήλθε τελικά σε 12,1%. Η αύξηση του κατώτατου μισθού περιόρισε την απώλεια αγοραστικής δύναμης μόλις κατά 0,2%, αφού χωρίς αυτήν, η απώλεια αγοραστικής δύναμης θα ήταν 12,3%. Όμως, οι υπολογισμοί αυτοί αφορούν τον μεικτό κατώτατο μισθό. Αν αφαιρεθούν οι ασφαλιστικές εισφορές, τότε τον Ιανουάριο του 2022 η απώλεια της αγοραστικής δύναμης του καθαρού κατώτατου μισθού ξεπέρασε το 14% έναντι του Ιανουαρίου του 2021, όταν η αντίστοιχη ετήσια απώλεια τον Δεκέμβριο του 2021 ήταν 12,1%.
Σημειώσεις:
1. Το πρώτο μέρος της έρευνας του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για τον κατώτατο μισθό (βάσει της προτελευταίας αύξησης του Ιανουαρίου). Ολόκληρη η έρευνα στο https://www.inegsee.gr/
2. https://energy.ec.europa.eu/data-and-analysis/weekly-oil-bulletin_en