Αφιέρωμα στον Ιάννη Ξενάκη
Λίγα ονόματα σημάδεψαν την πρώτη γραμμή της διεθνούς καλλιτεχνικής πρωτοπορίας του περασμένου αιώνα όσο εκείνο του Ξενάκη, ανεξάντλητου πολυδημιουργού με ευρύτατη επιρροή στη σύγχρονη μουσική. Γεννήθηκε στη Βράιλα της Ρουμανίας από Έλληνες γονείς. Tο 1932, ο πατέρας του τον έστειλε στην Eλλάδα όπου συνέχισε τις σπουδές του στην Aναργύρειο Σχολή Σπετσών και Kοργιαλένιο Σχολή (μέχρι το 1938). Εκεί έκανε τα πρώτα μαθήματα αρμονίας και πιάνου. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Παράλληλα με τις πανεπιστημιακές σπουδές σπούδασε αρμονία και αντίστιξη με τον Aριστοτέλη Kουντούροφ (1896-1969). Πήρε μέρος στην Αντίσταση και τραυματίστηκε στο πρόσωπο στη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Απειλούμενος με σύλληψη, το 1947 διέφυγε στο Παρίσι, από όπου του απαγορευόταν να ξαναγυρίσει, λόγω της ερήμην καταδίκης του σε θάνατο για λιποταξία. Στη Γαλλία, πολιτικός πρόσφυγας, δούλεψε ως αρχιτέκτονας και συνέχισε τις μουσικές του σπουδές. Το 1965 λαμβάνει τη γαλλική υπηκοότητα, ενώ για να επιστρέψει στην Ελλάδα έπρεπε να περιμένει μέχρι τo 1974. Υπήρξε παράλληλα αρχιτέκτονας, μαθηματικός και στοχαστής και οι πρωτοποριακές συνθετικές μέθοδοι που ανέπτυξε συσχέτιζαν τη μουσική με τα μαθηματικά, τη φυσική και την αρχιτεκτονική, και εξέφραζαν τις φιλοσοφικές του ιδέες. Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 2001 στο Παρίσι.
Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής συμμετέχει στον εορτασμό για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του σπουδαίου πρωτοπόρου της μουσικής του 20ού αιώνα με ένα εκτενές πρόγραμμα συναυλιών και παραστάσεων που καλύπτει το φάσμα από τη ριζοσπαστική σολιστική του γραφή ως το σκηνικό του έργο.
7, 8 Μαΐου: Το αφιέρωμα ξεκινά με τη νέα χορογραφική προσέγγιση της καλλιτεχνικής διευθύντριας της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού του Ωδείου Αθηνών Λίλας Ζαφειροπούλου στο νεωτερικό μπαλέτο του Ξενάκη Κράανεργ, σε συνεργασία με το σύνολο Corporis Miracula, της Black Page Orchestra υπό τη διεύθυνση του Άιτονυ Τσάμπα και τη συμμετοχή σπουδαστών της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ και της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού του Ωδείου Αθηνών. Το νεωτερικό μπαλέτο Κράανεργ (1968-69) αποτελεί μια από τις σπάνιες απόπειρες του συνθέτη να συνδυάσει τη ζωντανή μουσική με την ηλεκτροακουστική μαγνητοταινία σε μια καθηλωτική σύνθεση για ξύλινα πνευστά, χάλκινα πνευστά και έγχορδα μαζί με τετραφωνική ταινία. Η αρχική σύλληψη του έργου ήταν ως μουσική σύνθεση που θα συνόδευε ένα μπαλέτο σε χορογραφία του Ρολάν Πετί και με σκηνικά τεχνοτροπίας «Οπ Αρτ» από τον Βικτόρ Βαζαρελί και γράφτηκε μετά από ανάθεση για τα εγκαίνια του Εθνικού Κέντρου Τεχνών της Οτάβας του Καναδά το 1969.
20 Μαΐου: Ένα σύνολο έργων που εξερευνούν το όριο ανάμεσα στη μουσική οργάνωση και τον θόρυβο, συχνά εμπνεόμενα από την αρχαιοελληνική κληρονομιά θα παρουσιάσει ο αναγνωρισμένος σολίστ κρουστών Αλέξανδρος Γιοβάνος μαζί με τον βαρύτονο Μάρτιν Γκέρκε και το σύνολο κρουστών Elbtonal Percussion από το Αμβούργο. Θα ακουστεί: το εντυπωσιακό έργο «Rebonds» για σόλο κρουστά, το οποίο γράφτηκε ανάμεσα στα 1987 και 1988 για τον διάσημο σολίστα κρουστών Σιλβιό Γκουαλντά και διερευνά το ηχητικό σύμπαν των μεμβρανόφωνων και ξύλινων κρουστών, ο δεξιοτεχνικός μονόλογος της Κασσάνδρας –όψιμη προσθήκη του Ξενάκη στις συνθέσεις του για την Ορέστεια του Αισχύλου που πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Γκουαλντά και τον Σπύρο Σακκά στο Φεστιβάλ της Τζιμπελίνας (Ιταλία) το 1987– με τη συμμετοχή του γρμανού βαρύτονου Μάρτιν Γκέρκε, καθώς και το έργο «Ψάπφα» (αρχαϊκή μορφή του ονόματος «Σαπφώ»), πρώτη και μάλλον διασημότερη σύνθεση του Ξενάκη για σόλο κρουστά.
22 Μαΐου: Ο διεθνώς καταξιωμένος ερμηνευτής Στέφανος Θωμόπουλος αποτολμά την απόδοση των απάντων του συνθέτη για πιάνο. Τρία ανέκδοτα κομμάτια (1949-50), Έξι τραγούδια (1950-51), Έρμα (1960-61), Mists (1981), à r. (1987), Ευρυάλη (1973). Σώμα έργων που σημάδεψε τη σολιστική μουσική παραγωγή του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα αναπροσδιορίζοντας ριζικά, τόσο από την «αθλητική» όσο και από τη διανοητική σκοπιά, το ύψος του πιανιστικού πήχη με τον οποίο καλούνται να αναμετρηθούν οι σπάνιοι ερμηνευτές που το αποτολμούν.
26 Μαΐου: Στην κατάληξη του αφιερώματος, το σημαντικό σύνολο σύγχρονης μουσικής με έδρα τη Θεσσαλονίκη dissonArt ensemble, από τους σοβαρότερους «πρεσβευτές» της σύγχρονης μουσικής στον ελλαδικό χώρο, σε συνεργασία με τη μεσόφωνο Ηλέκτρα Πλατιοπούλου και σε διεύθυνση του Γιοχάνες Καλίτσκε, παρουσιάζει ένα πρόγραμμα έργων του Ξενάκη για ποικίλα σύνολα δωματίου που διασκελίζει τις τρεις τελευταίες δεκαετίες της παραγωγής ενός μεγάλου και ασυμβίβαστου δημιουργού. Πλεκτό (1993), Και (1995), Ιχώρ (1978), Ανακτορία (1969), Άκανθος (1977). Συμπαραγωγή με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, την Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).
Η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ υποστηρίζει το Διεθνές Συμπόσιο για το έτος Ιάννη Ξενάκη, που οργανώνεται στην Αθήνα, το Ναύπλιο και τις Μυκήνες, από τις 24 έως τις 29 Μαΐου 2022. Πληροφορίες: xenakis2022.uoa.gr
Μίκης Θεοδωράκης: Λυρικές εικόνες
Η συναυλία με τίτλο «Μίκης Θεοδωράκης: Λυρικές εικόνες», εντάσσεται στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης αλλά και του τριετούς κύκλου Μίκης Θεοδωράκης. Το πρόγραμμα της συναυλίας περιλαμβάνει συνθέσεις από την πορεία του Μίκη Θεοδωράκη στο τραγούδι, αλλά επίσης στο θέατρο και τον κινηματογράφο, που αποκαλύπτουν ένα άλλο πρόσωπο του μεγάλου δημιουργού: λυρικότερο, εσωστρεφέστερο και ευαίσθητο, πέρα από το στερεότυπο του ρωμαλέου «θεοδωρακισμού». Πρόκειται για μια σειρά από μουσικές σελίδες του συνθέτη που παίζονται λιγότερο συχνά. Στις σελίδες αυτές, ο συνθέτης εξυμνεί τον έρωτα, την αγάπη, τη φύση, το παιδί και το όνειρο, και έρχεται αντιμέτωπος με τον συναισθηματικό αντίκτυπο της αποξένωσης, του θανάτου και της απογοήτευσης. Αυτή την πτυχή της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του μεγάλου συνθέτη αποκαλύπτει η συναυλία και περιλαμβάνει τραγούδια που προέρχονται από τους κύκλους: Πολιτεία Α΄, Επιφάνια Λιποτάκτες, Μικρές Κυκλάδες, Κύκλος Φαραντούρη, Θαλασσινά φεγγάρια, Τα λαϊκά, Νύχτα θανάτου, Μπαλάντες, Τα λυρικά, Ταξίδι μέσα στη νύχτα, Χαιρετισμοί, Ραντάρ, Ασίκικο Πουλάκη και Σερενάτες, τις κινηματογραφικές ταινίες «Φαίδρα» και «Ο ασυμβίβαστος», καθώς και τις θεατρικές παραστάσεις «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού», «Μαγική πόλη» και «Η γειτονιά των αγγέλων».
Συνοδοιπόροι στην εξερεύνηση αυτή: ο ενορχηστρωτής Γιάννης Μπελώνης, μέγας
γνώστης του έργου του Θεοδωράκη, επί σειρά ετών πιανίστας της Ορχήστρας Μίκης
Θεοδωράκης και στενός συνεργάτης του συνθέτη κατά τα τελευταία 15 χρόνια της
ζωής του· ο αρχιμουσικός Ηλίας Βουδούρης, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους
σημαντικότερους πρεσβευτές του συμφωνικού και λυρικού έργου του Μίκη
Θεοδωράκη· και ο Γιάννης Κότσιρας, προσωπική επιλογή του συνθέτη για διάφορες
προβεβλημένες του δουλειές και εκλεκτό στέλεχος της συνομοταξίας των
δημοφιλών εκείνων ερμηνευτών για τους οποίους η έννοια της λαϊκότητας
επικαθορίστηκε ιστορικά από την καταλυτική επίδραση της θεοδωρακικής
παράδοσης. Συμμετέχουν η Νεφέλη Φασούλη, το γυναικείο φωνητικό σύνολο chórεs και δεκαμελές μουσικό σύνολο.
Στις 12, 13, 14, 15 Μαΐου, ώρα έναρξης: 8.30μμ (Κυριακή 7.30μμ), στην Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).