Ποια είναι και τί θέλει η νέα γενιά το 2022; Αυτό το ερώτημα έθεσε η εφημερίδα «Η εποχή» στη διαδικτυακή εκδήλωση που διοργανώθηκε την Πέμπτη 12 Μαΐου. Αφορμή της εκδήλωσης ήταν οι πρόσφατες έρευνες για τη νεολαία των Ινστιτούτων «Νίκος Πουλαντζάς» και «Έτερον».
Για την generation Ζ (16-25 ετών), η ψηφιακή σφαίρα καθορίζει την πολιτικοποίηση, την πολιτική δράση και τον ακτιβισμό. «Τη ρευστότητα και την πολλαπλότητα των κρίσεων την έχει βιώσει ως κάτι δεδομένο από τα γεννοφάσκια της», σχολίασε κατά την ομιλία του ο διευθυντής του «Έτερον» Γαβριήλ Σακελλαρίδης. «Σπάει το στερεότυπο ότι είναι μια γενιά που δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική, ότι είναι μια γενιά βυθισμένη στον ατομικισμό. Έχουμε βαθειά πεποίθηση ότι είναι το αντίθετο ακριβώς. Αναπτύσσει δράση, αλλά με διαφορετικούς τρόπους από αυτούς που κατανοούσαμε στο παρελθόν ως κοινωνική ή πολιτική συμμετοχή. Είναι συντριπτικά τα προοδευτικά χαρακτηριστικά της γενιάς αυτής. Υπάρχει ένα ποσοστό 30% του δείγματός που δεν τοποθετείται στον άξονα “Αριστερά-Δεξιά”. Σημαίνει ότι εμφιλοχωρεί μια κατάρρευση του παραδοσιακού αυτού άξονα; Η ταμπέλα του “αριστερού” ή του “δεξιού” για πολλούς δεν σημαίνει κάτι. Την ίδια στιγμή, αν κάνουμε διασταυρώσεις στο τί απαντάνε σε κάποια κομβικά ζητήματα, τοποθετούνται προς τα προοδευτικά σε σχέση με τις αξίες τους. Υπάρχει πολύ γόνιμο έδαφος για αριστερή παρέμβαση και οργάνωση των πολιτών αυτών, όμως με τρόπους οι οποίοι θα έπρεπε να είναι διαφορετικοί και πιο προσαρμοσμένοι στις ανάγκες τους, στις συμπεριφορές τους, στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσουν πολιτικές και κοινωνικές συνειδήσεις στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γ. Σακελλαρίδης.
«Η σημερινή νέα γενιά (17-34 ετών) γεννήθηκε σε συνθήκες ήττας για την Αριστερά, σε ένα πλαίσιο πλήρους κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού. Αυτή η νέα γενιά έρχεται στο προσκήνιο και στηρίζει είτε κινηματικά είτε πολλές φορές και στην κάλπη –από τον Κόρμπιν μέχρι τις γαλλικές εκλογές– αριστερά και προοδευτικά κινήματα», σημείωσε εισαγωγικά η διευθύντρια του «ΙΝΠ» Δανάη Κολτσίδα. «Οι υλικές αγωνίες (μισθοί, εργασιακές συνθήκες) είναι πολύ κεντρικές. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορούν για άλλα θέματα, είτε ταυτοτικού χαρακτήρα είτε την οικολογία».
«Όταν μετρούσαμε τα συναισθήματα που τους προκαλεί η κοινωνική και πολιτική ζωή στη χώρα, παραπάνω από 8/10 επιλέγουν κάποιο αρνητικό συναίσθημα. Αυτό όμως που μας σόκαρε είναι ότι ένα 31% κατονομάζει ως κυρίαρχο συναίσθημά του την “απελπισία”, ένα πάρα πολύ βαρύ συναίσθημα».
«Το προφίλ που διαμορφώνεται είναι σε γενικές γραμμές, με αστερίσκους, ένα αριστερό και προοδευτικό προφίλ. Λέω αστερίσκους, γιατί ένα μεγάλο ερώτημα που έχουμε σε όλα είναι αν αυτό που εμείς ρωτάμε, οι νέοι/νέες το έχουν με τον ίδιο τρόπο στο μυαλό τους. Για παράδειγμα, όταν ζητήσαμε τη γνώμη τους για έννοιες και ιδεολογίες, ο “σοσιαλισμός” ήταν μια από τις λίγες ιδεολογίες για τις οποίες οι θετικές γνώμες (58%) υπερβαίνουν τις αρνητικές. Το ερώτημα είναι τί έχει στο μυαλό του ο ερωτώμενος όταν λέει σοσιαλισμός;», επεσήμανε η Δ. Κολτσίδα.
Ακολούθως, η Λίνα Ζηργάνου Καζολέα, υποψήφια διδακτόρισσα πολιτικής επιστήμης και ερευνήτρια σε θέματα πολιτικής συμμετοχής και νεολαίας ενέταξε το θέμα στην ευρύτερη θεωρητική συζήτηση γύρω από τα μεταβαλλόμενα πρότυπα πολιτικότητας των νέων. «Από τη μία πλευρά, παρατηρείται η υποχώρηση αυτών που μπορούμε να ονομάσουμε “παραδοσιακές θεσμοποιημένες μορφές συμμετοχής”, ενώ από την άλλη οι πολίτες φαίνεται να βρίσκουν διάφορες εναλλακτικές, συμμετοχικές διεξόδους δημιουργώντας νέα ρεπερτόρια δράσης που προτάσσουν ένα πιο εξατομικευμένο και συχνά προεικονιστικό τρόπο άσκησης της πολιτικής. Ο μετασχηματισμός των προτύπων ιδιότητας του πολίτη ευνοεί και την ανάπτυξη μη θεσμοποιημένων μορφών συμμετοχής και την ανάδειξη αυτού που έχει ονομαστεί “εξατομικευμένη συλλογική δράση ή πολιτική του τρόπου ζωής”. Αυτές οι εξελίξεις αφορούν πρωτίστως τους νέους/νέες», ανέφερε και πρόσθεσε πως «το πολύ ενδιαφέρον εύρημα και των δύο ερευνών αφορά στην πολύ υψηλή δήλωση πολιτικού ενδιαφέροντος».
«Έχοντας εμπειρία από άλλες έρευνες σε θέματα ριζοσπαστισμού της νεολαίας, αυτό που διαπιστώσαμε ήταν ότι εν τέλει στην ποιοτική διερεύνηση υπήρχαν πολύ μεγάλες αποκλείσεις ανάμεσα σε αυτό που ο καθένας/καθεμία εννοιολογούσε είτε ως “ριζοσπαστικό” είτε ως “αριστερό”», επεσήμανε η Λ. Ζηργάνου Καζολέα.
Ορισμένα βιώματα της νέας γενιάς και το αίσθημα της αδικίας ως κυρίαρχο εξέφρασε η δικηγόρος Βίκυ Τσεφαλά.«Αντιμετωπίζουμε τη μία κρίση μετά την άλλη ως ένα φυσικό φαινόμενο, ως κανονικότητα. Παρατεταμένη υποβάθμιση της ζωής μας. Μας έχει αναγκάσει να ζούμε με λιγότερα. Η νέα γενιά και διεκδικεί και αγωνίζεται, το αποδεικνύουν τα ευρήματα. Υπάρχει μια μαγιά πολιτικής δράσης. Δεν είναι ότι οι νέοι/νέες δεν ασχολούνται. Απλώς κινητοποιούνται από άλλα πράγματα και αντιλαμβάνονται άλλες προκλήσεις ως τις πιο σημαίνουσες. Οι αριστερές ιδέες παραμένουν δημοφιλείς, ο παραδοσιακός τρόπος να παλέψεις για αυτές όμως δεν είναι πια δημοφιλής όσο θα θέλαμε».
«Υπάρχει μια ανάγκη αυτόνομης δράσης της νεολαίας χωρίς καθοδηγητές. Όποτε συνέβη αυτό, η νεολαία μεγαλούργησε. Η αξιακή ρευστότητα ή αξιακή πολυθεΐα, όπως την έλεγε ο Βέμπερ, στη δική μας ρευστή και μεταμοντέρνα εποχή είναι η μοναδική σταθερά, για αυτό και οι αντιφατικές απαντήσεις που βλέπουμε στις έρευνες», σχολίασε ο πολιτικός επιστήμονας Βασίλης Ρόγγας.
Τέλος, ο αρθρογράφος της εφημερίδας Χριστόφορος Παπαδόπουλος σημείωσε αντινομίες των ερευνών. «“Ηθικός πανικός” είναι μια έννοια που έχουν χρησιμοποιήσει οι κοινωνιολόγοι για να υποδείξουν μια υπερβολική δημόσια ανησυχία για συμπεριφορές που παρουσιάζουν οι νέοι και να το κατατάσσουν σαν ένα επικίνδυνο κοινωνικό φαινόμενο. Με αυτό τον τρόπο προκαλούν κατασταλτικές ρυθμίσεις, από τη μια μεριά, και, από την άλλη, υιοθετούνται ως στοιχείο ριζοσπαστισμού από άλλες ομάδες. Σήμερα έχουμε μια επανάληψη αυτού του φαινομένου με αφορμή τις συγκρούσεις στο ΑΠΘ, όπου σύσσωμα τα συστημικά ΜΜΕ απαιτούν τη γενίκευση των μηχανισμών καταστολής», ενώ αναφέρθηκε και στην «αγοραία προβολή των νέων» όταν «τα κόμματα υιοθετούν το στοιχείο της νεανικότητας ως στοιχείο νεοτερικότητας. Νεανικότητα εικονική και συνήθως αγοραία». «Η κίνηση της κοινωνίας είναι σε τελευταία ανάλυση αυτή που δίνει μεταρρυθμιστική ορμή στα πολιτικά προγράμματα και ακριβώς η απουσία της δείχνει την αδυναμία να κάνεις πολιτική κοινωνικού μετασχηματισμού».