Η αρχαία τραγωδία και μια νεότερη

«Ο γιος του Σαούλ»

Πέ­ρα­σαν μό­νον λί­γες μέ­ρες α­πό τη θύελ­λα που ξε­σή­κω­σαν οι ε­παγ­γελ­μα­τίες πα­τριώ­τες με­τά α­πό τη δή­λω­ση του Νί­κου Φί­λη, για την ε­θνο­κά­θαρ­ση των Πο­ντίων. Μια θύελ­λα α­ντι­στρό­φως α­νά­λο­γη με τη ση­μα­σία της ί­διας της ά­πο­ψης που ε­ξέ­φρα­σε ο υ­πουρ­γός και που την θυ­μή­θη­κα βλέ­πο­ντας στο 56ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, τη συ­γκλο­νι­στι­κή ται­νία «Ο γιος του Σα­ούλ» (Saul fia), του Λάσ­λο Νέ­μες. Νο­μί­ζω πως η ί­δια η ται­νία δί­νει κά­ποιες α­πα­ντή­σεις, ε­πί της ε­πι­στη­μο­νι­κής κυ­ρίως και ό­χι της θυ­μι­κής προ­σέγ­γι­σης των ό­ρων ο­λο­καύ­τω­μα και ε­θνο­κά­θαρ­ση.
Οκτώ­βρης του 1944, στο Άου­σβι­τς, ο ουγ­γρο-ε­βραίος Σα­ούλ Άουσ­λε­ντε­ρ, βρί­σκε­ται στην ο­μά­δα ε­κεί­νη των κρα­του­μέ­νων, τους Ζλο­ντερ­κο­μά­ντο, που βο­η­θούν, μέ­χρι να φθά­σει η ώ­ρα της δι­κής τους ε­ξό­ντω­σης, στην ε­ξό­ντω­ση των κρα­του­μέ­νων του στρα­το­πέ­δου. Το πτώ­μα ε­νός παι­διού, στο ο­ποίο ο Σα­ούλ νο­μί­ζει πως βλέ­πει το γιο του, τον α­να­στα­τώ­νει κι α­πο­φα­σί­ζει να βρει τρό­πο να το θά­ψει κα­νο­νι­κά και να μην α­φή­σει να κα­εί στα κρε­μα­τό­ρια. Τε­λι­κά, δεν εί­ναι κα­θό­λου βέ­βαιο πως πρό­κει­ται για το γιο του αλ­λά αυ­τό μι­κρή ση­μα­σία έ­χει.
Ο σκη­νο­θέ­της α­να­πα­ρά­γει με συ­γκλο­νι­στι­κό τρό­πο την α­σφυ­κτι­κή, τη θα­να­τη­φό­ρα α­τμό­σφαι­ρα που υ­πήρ­χε μέ­σα στα στρα­τό­πε­δα ε­ξό­ντω­σης των να­ζί. Ο Νέ­μες με συ­νε­χή κί­νη­ση της κά­με­ρας, έρ­χε­ται κο­ντά στα πρό­σω­πα των η­ρώων, σχε­δόν τα αγ­γί­ζει. Η κά­με­ρα γί­νε­ται ο ί­διος ο θε­α­τής, ο ο­ποίος κι­νεί­ται μέ­σα στον ί­διο χώ­ρο και με­τα­τρέ­πε­ται σε κρα­τού­με­νο ο ο­ποίος ζει με τον κίν­δυ­νο και το άγ­χος του θα­νά­του κά­θε στιγ­μή.
Όμως, για­τί ο Σα­ούλ ε­πι­μέ­νει να θά­ψει το σώ­μα του παι­διού; Εδώ η τρα­γω­δία των να­ζι­στι­κών στρα­το­πέ­δων ε­ξό­ντω­σης συ­να­ντιέ­ται με την αρ­χαία τρα­γω­δία. Το νε­κρό παι­δί συμ­βο­λί­ζει ό­λους τους ά­τα­φους νε­κρούς στους ο­ποίους ό­μως αρ­μό­ζει μια κα­νο­νι­κή τα­φή. Σα­φής α­να­φο­ρά στην αρ­χαία ελ­λη­νι­κή τρα­γω­δία και συ­γκε­κρι­μέ­να στο μύ­θο της Αντι­γό­νης. Κι ό­ταν αυ­τό δεν θα γί­νει κα­τορ­θω­τό θα έρ­θει έ­να άλ­λο παι­δί, ο­λο­ζώ­ντα­νο, το ο­ποίο θα χα­ρί­σει στον Σα­ούλ έ­να τε­λευ­ταίο χα­μό­γε­λο αλ­λά και τον ί­διο το θά­να­το. Το φι­νά­λε μέ­νει α­νοι­χτό, με το πρό­σω­πο του κα­τα­διω­κό­με­νου Σα­ούλ να χα­μο­γε­λά κα­θώς α­ντι­κρί­ζει αυ­τό το παι­δί.
Ένα φιλμ α­σφυ­κτι­κά ρε­α­λι­στι­κό, βυ­θι­σμέ­νο μέ­σα στο ζό­φο που προ­κα­λεί ο να­ζι­στι­κός τρό­μος. Ται­νία για γε­ρά νεύ­ρα, η ο­ποία δεν α­φή­νει πε­ρι­θώ­ρια για α­νά­σες αλ­λά ού­τε και για α­νού­σιες και ά­νευ λό­γου α­ντι­πα­ρα­θέ­σεις, ε­πει­δή ο θά­να­τος εί­τε α­πό ε­θνο­κά­θαρ­ση εί­ναι α­πό ο­λο­καύ­τω­μα δεν έ­χει δια­φο­ρές. Όλα τα υ­πό­λοι­πα εί­ναι για να ταΐζε­ται το να­ζι­στι­κό τέ­ρας.

Στρά­τος Κερ­σα­νί­δης