Graham Greene «Ο τρίτος άνθρωπος. Η πτώση ενός ειδώλου», μετάφραση: Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις Άγρα, 2022

 

Ηξερε καλύτερα από τους περισσότερους μυθιστοριογράφους του εικοστού αιώνα πώς να χτίζει ένα θρίλερ, να ξετυλίγει το μυστήριο και να εντείνει την αγωνία, να δημιουργεί μια διαβρωτική αίσθηση τρόμου ικανή να διαπερνά τον αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα. Στις αφηγήσεις του συχνά χρησιμοποιούσε μοτίβα και τεχνικές παρμένες από τη λαϊκή λογοτεχνία και τα περιπετειώδη μυθιστορήματα.

Κάτω, όμως, από τη φαινομενική τους ευκολία, τα μυθιστορήματα του Γκράχαμ Γκριν (1904- 1991) είναι έργα εξαιρετικά επεξεργασμένα, με την κάθε γραμμική –συνήθως– αφήγηση να παίρνει τη μορφή λαβυρίνθου, όπως ακριβώς εκείνες οι εικόνες που υπήρχαν στα παλιά περιοδικά και που σε καλούσαν να σχεδιάσεις με μολύβι έναν δαιδαλώδη δρόμο που να οδηγεί στο κέντρο.

 

Σε κάθε περίπτωση, η «τεχνική της άποψης» την οποία χρησιμοποιούσε ο άγγλος συγγραφέας –επηρεασμένος από τον Χένρι Τζέιμς και τον Τζόζεφ Κόνραντ– ήταν ένας τρόπος να περιγράφει έναν πρόσωπο μέσα από ό,τι τον περιβάλλει: έναν διάκοσμο, μια κατοικία, έναν συνομιλητή και φυσικά τις πράξεις, τις κινήσεις.

Αυτήν την τεχνική, ο Γκριν την ελέγχει απόλυτα σε όλα του σχεδόν τα μυθιστορήματα – κυρίως εκείνα που αποδίδουν ένα πεπρωμένο μοναδικό και αναπόδραστο, όπου το θέατρο δράσης μοιάζει να καθορίζει την εξέλιξη των πρωταγωνιστών της υπόθεσης. Και, βέβαια, οι ιστορίες του, κατά κανόνα, είναι θρίλερ, ένας απολογισμός για ειδεχθή εγκλήματα και νοσηρές ίντριγκες, μια σειρά κατασκοπικών και μυστηριωδών κινήσεων και ακόμη, κυνηγητά και αποδράσεις, φόνοι και βίαιοι θάνατοι.

Υπάρχουν φορές, όμως, που η διάθεση του Γκριν βρίσκει καταφύγιο στη φάρσα – όπως στο κλασικό, πια, «Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα» όπου το μελόδραμα και η κωμωδία γίνονται ένα. Ο χώρος και ο χρόνος του μυθιστορήματος είναι η φτωχή και διεφθαρμένη Κούβα, πριν την κατάληψη της εξουσίας από τον Φιντέλ Κάστρο, με τον ψυχρό πόλεμο να μαίνεται ανηλεής. Εκεί, ένας βρετανός μικροέμπορος ηλεκτρικών ειδών στην Αβάνα, στρατολογείται ένεκα σημαντικού μηνιαίου εισοδήματος από τις Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες, για να παρέχει πληροφορίες για τη χώρα που τον φιλοξενεί.

Εξαιτίας της απουσίας πραγματικών χρήσιμων πληροφοριών και για να διατηρήσει το παχυλό του εισόδημα, ο μαθητευόμενος κατάσκοπος θα επινοήσει ένα ολόκληρο δίκτυο πρακτόρων και μια πληθώρα ψευδών πληροφοριών. Ωσπου, τα πράγματα περιπλέκονται.

Σταδιακά, πάντως, τα ηθικά διλήμματα θα κατακλύσουν τα έργα του χαρισματικού συγγραφέα με τους χαρακτήρες του να πασχίζουν να βρουν διέξοδο μέσα σε ένα σφιχτό και εσκεμμένα κλειστοφοβικό χώρο δράσης – όπως συμβαίνει με το φημισμένο μυθιστόρημά του «Ο ήσυχος Αμερικάνος»: Ο βρετανός δημοσιογράφος Φάουλερ ζει στη Σαϊγκόν, έχει μια όμορφη βιετναμέζα ερωμένη, περιφέρει τον ευρωπαϊκό σκεπτικισμό του και αφουγκράζεται τη βουή της πόλης.

Και τότε εμφανίζεται ένας νεαρός, ευγενικός, ιδεαλιστής και ηθικολόγος Αμερικανός, ο Πάιλ, πράκτορας των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Αν και συνδέεται φιλικά με τον Φάουλερ, του αποσπά την ερωμένη, την οποία σκοπεύει να παντρευτεί για να την σώσει από τη διαφθορά. Αλλά αυτός ο καλός, ο ήσυχος Αμερικανός δεν διστάζει να οργανώσει μια τρομοκρατική βομβιστική επίθεση στην καρδιά της Σαϊγκόν με πολλά θύματα, ανάμεσά τους και παιδιά. Είναι η στιγμή που ο Φάουλερ αποφασίζει να εγκαταλείψει τη βολική ουδετερότητά του και να έρθει σε συνεννόηση με τους αντάρτες.

Κεντρικό θέμα για τον Γκριν γίνεται –στα περισσότερα από τα βιβλία του– μια κάθε άλλο παρά βολική διαπίστωση: ότι κάποτε η ίδια η ζωή μας αναγκάζει να τοποθετηθούμε, να πάρουμε θέση επί της ουσίας και να αντιμετωπίσουμε, με όποιο κόστος, τις αναπόφευκτες συνέπειες του κακού, της ανευθυνότητας, της αδικίας, της ατιμίας. Οπως γίνεται και στο περίφημο μυθιστόρημά του «Ο τρίτος άνθρωπος» – ίσως το πιο σκοτεινό δημιούργημα του Γκράχαμ Γκριν.

Η υπόθεση μοιάζει σχετικά απλή: ο Ρόλο Μάρτινς, αμερικανός συγγραφέας φτηνών μυθιστορημάτων, κανονίζει να συναντήσει στη Βιένη τον Χάρι Λάιμ, φίλο του από τα χρόνια του σχολείου. Οταν, ωστόσο, καταφτάνει στην πόλη, πληροφορείται ότι ο τελευταίος είναι νεκρός. Ο Μάρτινς δεν πιστεύει την επίσημη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία υπήρξε θύμα τροχαίου δυστυχήματος και αποφασίζει να ερευνήσει την ιστορία αυτή.

Αρχίζει, λοιπόν, να συναντά φίλους, γείτονες και την ερωμένη του φίλου του, ώσπου ένας από αυτούς θα τον πληροφορήσει ότι εκείνοι που μετέφεραν το πτώμα του Λάιμ από τον χώρο του δυστυχήματος δεν ήταν μόνο δύο –όπως πίστευε η αστυνομία– αλλά τρεις. 

Επειτα από αυτό, ο Μάρτινς αρχίζει να ψάχνει για τον «τρίτο άνθρωπο», για να αντιμετωπίσει οδυνηρά ηθικά διλήμματα, με ιδανικό σκηνικό τη μισοκατεστραμμένη Βιένη του 1948 η οποία μαστιζόταν από τη διαφθορά, το λαθρεμπόριο, την κοινωνική και ηθική παρακμή. Και είναι μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα που αναδύονται τρεις παράμετροι μιας οριακής εξίσωσης: η φιλία, η προδοσία και ο έρωτας. 

Οσο για την άλλη ιστορία που συμπληρώνει την παρούσα έκδοση, είναι η «Πτώση ενός ειδώλου» και αναφέρεται σε ένα αγόρι που οι γονείς του το άφησαν μόνο σε ένα μεγάλο αρχοντικό του Λονδίνου, στη φροντίδα του Μπέινς, του μπάτλερ, και της ζηλότυπης γυναίκας του.

Ο εφτάχρονος Φίλιπ θέλει να μάθει τι κρύβεται στο σκοτεινό υπόγειο όπου διαμένουν ο κύριος και η κυρία Μπέινς, και αρχίζει μια επικίνδυνη εξερεύνηση του κόσμου των μεγάλων. Ο Φίλιπ είναι φανερά αφοσιωμένος στον μπάτλερ και τον εξιδανικεύει, ώσπου η μισητή κυρία Μπέινς δολοφονείται από τον άπιστο σύζυγό της. Μια δεξιοτεχνική νουβέλα για το κακό, με πλήθος απηχήσεων και αποχρώσεων, η οποία πραγματεύεται μια ιστορία βίας με την εξής, όμως, ιδιαιτερότητα: είναι ιδωμένη –από άκρη σε άκρη– μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού…

 

Γιώργος Βαϊλάκης Περισσότερα Άρθρα
ΓΙΑ ΤΗΝ 
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, 
ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ

Copyright © 2024 - All rights reserved

 | 

Developed by © Jetnet