«Ζαν Ντιλμάν»
Στο 12ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ανάμεσα στα πολύ ενδιαφέροντα αφιερώματα, στον ινδό σκηνοθέτη Σατγιαζίτ Ρέι, τον Ροβήρο Μανθούλη, τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, στον Γιόνας Μέκας, κεντρικό πρόσωπο του μεταπολεμικού νεοϋορκέζικου πειραματικού κινηματογράφου, ξεχωρίζουμε αυτό στη Μπαμπέτ Μανγκόλτ, φεμινίστρια, φωτογράφο, σκηνοθέτιδα, διευθύντρια φωτογραφίας, θρυλική μορφή του γυναικείου κινηματογράφου.
Η Μπαμπέτ Μανγκόλτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γαλλία. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή το 1965 στην «Ecole Nationale de la Photographie et de la Cinematographie». Αφού δούλεψε για ένα διάστημα στη Γαλλία ως διευθύντρια φωτογραφίας, το ενδιαφέρον της για την πρωτοποριακή σκηνή της Ν. Υόρκης αλλά και οι καλλιτέχνες, με τους οποίους στη συνέχεια συνεργάστηκε, όπως ο καναδός Μάικλ Σνόου και ο Ρίτσαρντ Φόρεμαν, ιδρυτής το 1968 και καλλιτεχνικός διευθυντής του διάσημου Ontological-Hysteric Theater, η περφόρμερ και videoartist Τζόαν Τζόνας, την οδήγησαν εκεί, όπου ζει από το 1972. Πολλές οι ταινίες της, οι περισσότερες γυρισμένες με αναλογικό φιλμ 16mm και κάποιες με βίντεο. Ως φωτογράφος κάλυψε θεατρικές παραστάσεις, χορό, όπερα, περφόρμανς ενώ πολύ σημαντικές είναι οι φωτοεγκαταστάσεις της. Στην Ευρώπη επιστρέφει με δουλειά της συχνά, ενώ η Τate Modern, στο Λονδίνο, το 2018, έκανε ένα αφιέρωμα με ταινίες της με τον τίτλο «How to look».
Ως σκηνοθέτρια πρόβαλλε μέσα από τα ντοκιμαντέρ της τη δουλειά εξαιρετικών καλλιτέχνιδων όπως, μεταξύ πολλών άλλων, της Τρίσα Μπράουν και της Μαρίνα Αμπράμοβιτς αλλά και της Ντελφίν Σερίγκ που είχε συναντήσει στη Ν. Υόρκη όταν αυτή συμμετείχε σε μικρού μήκους πρωτοποριακές ταινίες. Η πρώτη σκηνοθετική δουλειά της Μανγκόλτ ήταν η μεταφορά στην οθόνη του μυθιστορήματος του Χένρι Τζέιμς «Τι ήξερε η Μέιζι» (What Maisie Knew, 1975): ο προβληματικός γάμος, η διάλυσή του, η επιπόλαιη συμπεριφορά των γονιών, ο μυστηριώδης ενήλικος κόσμος των ερωτικών επιθυμιών, η δύσκολη καθημερινότητα, προβάλλονται μέσα από θραύσματα αναμνήσεων και το αθώο βλέμμα της ανήλικης κόρης τους από τον φακό της Μανγκόλτ. Μια επιλογή που είχε χαρακτηριστεί από τους κριτικούς εξαιρετικά τολμηρή για πρώτη σκηνοθετική προσπάθεια, καθώς το μυθιστόρημα είχε περιγραφεί ως ένα από τα πιο αξιόλογα και «τεχνικά» δύσκολα επιτεύγματα της λογοτεχνίας. Η ταινία βραβεύτηκε με το Prix de la Lumiere στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Τουλόν, με πρόεδρο της επιτροπής την Μαργκερίτ Ντυράς.
Ως διευθύντριας φωτογραφίας, το όνομα της Μανγκόλτ έχει συνδεθεί περισσότερο με την Σαντάλ Ακερμάν: Με την ταινία «News from Home» (1976), γυρισμένη στη Ν. Υόρκη, όπου στα μεγάλης διάρκειας στατικά πλάνα της Ν. Υόρκης παρεμβάλλεται η φωνή της σκηνοθέτιδας που διαβάζει γράμματα της μητέρας της από τις Βρυξέλες – μια πανέμορφη και μελαγχολική σπουδή για την πόλη, τη μοναξιά, την προσωπική και οικογενειακή αποξένωση. Σημαντική ταινία αναφοράς για καλλιτέχνιδες όπως η Μόνα Χατούμ και η Μόιρα Ντάβεϊ. Κυρίως όμως με την εμβληματική ταινία της «Ζαν Ντιλμάν» (Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080) (1975): Η Ζαν οικοκυρά και μητέρα ενός αγοριού, εκπορνεύεται στο σπίτι της, κάθε απόγευμα, όταν ο γιος της απουσιάζει, μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής αυστηρά τηρούμενης ρουτίνας της. Για την ταινία είχε γράψει η Μανγκόλτ: «Είναι γυναικεία ταινία. Γυναίκες παρατηρούν τι κάνουν οι γυναίκες: μαγειρεύουν ή καθαρίζουν ή απλώς υπάρχουν μέσω αυτών των απλών πράξεων. Η Σαντάλ, στην πρώτη της συνέντευξη μετά την προβολή της ταινίας, είχε τονίσει την επιθυμία της να αναγνωριστεί η αξιοπρέπεια σε αυτές τις πράξεις, που όλοι αγνοούσαν μέχρι τότε. Αυτή ήταν η πρόθεση του φιλμ, να κοιτάξουμε αυτό που οι άνθρωποι δεν είχαν κοιτάξει ποτέ πριν».
Στο πλαίσιο του αφιερώματος με το τίτλο «Μπαμπέτ Μανγκόλτ: Η πράξη του κοιτάγματος», το Σάββατο 11 Ιουνίου έχει προγραμματιστεί masterclass με τη Μπαμπέτ Μανγκολτ, στην Αίθουσα Α από τις 6μμ έως τις 7.30μμ
Συντονισμός: Eύα Στεφανή, ντοκιμαντερίστρια, καθηγήτρια κινηματογράφου στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το masterclass θα διεξαχθεί στα αγγλικά και θα υπάρχει μετάφραση στα ελληνικά.
www.tainiothiki.gr/el/12afieromata/bampet-mangkolt-i-praksi-tou-koitagmatos