Οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν οδηγούνται εκ νέου σε αδιέξοδο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) άσκησε κριτική στην Τεχεράνη ότι αποκρύπτει στοιχεία του πυρηνικού της προγράμματος, επειδή έκλεισε τις 27 από τις 57 βιντεοκάμερες που κατόπτευαν τους χώρους των πυρηνικών της εγκαταστάσεων. Οι άλλες 40 συνεχίζουν να λειτουργούν. Όπως δήλωσε ο γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, η κίνηση αυτή ήταν ένα «θανατηφόρο κτύπημα στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα», συνεχίζοντας ότι ο Οργανισμός δεν πήρε απαντήσεις για την προέλευση του ουρανίου στις εγκαταστάσεις τριών ιρανικών περιοχών.
Το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσεων
Το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσεων (ΚΟΣΔ) ήταν πολιτική συμφωνία που υπογράφτηκε το 2015 μεταξύ του Ιράν, των πέντε μονίμων μελών του Συμβούλιου Ασφάλειας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Λαϊκής Δημοκρατίας Κίνας, Ρωσίας, Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας) και της Γερμανίας και αφορούσε στη μείωση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης και την άρση των κυρώσεων εναντίον του Ιράν. Το 2018, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε τη μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία και την επιβολή νέου πακέτου κυρώσεων εναντίον του Ιράν. Ο Μπάιντεν υποσχέθηκε προεκλογικά την υπογραφή της συμφωνίας. Το Φεβρουάριο του 2022, ο αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών του Ιράν Μπακερί Κιανί δήλωσε ότι οι συμμετέχοντες στο σχέδιο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήρθαν πολύ κοντά στην επίτευξη νέας συμφωνίας. Τον Μάρτιο, όμως, οι διαπραγματεύσεις πάγωσαν. Τον Μάιο έγιναν σημαντικές διπλωματικές προσπάθειες για την επανέναρξη των συνομιλιών. Όμως ο Μπάιντεν δημιούργησε προβλήματα στις διαπραγματεύσεις, αρνούμενος να άρει τις κυρώσεις και να εξαιρέσει τμήματα του ιρανικού στρατού από τον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων.
Νέα προβλήματα
Στο συμβούλιο διοίκησης του ΔΟΑΕ παρουσιάστηκε εισήγηση, την οποία είχαν προετοιμάσει οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, όπου γίνονταν αυστηρές συστάσεις και έντονη κριτική στο Ιράν. Η εισήγηση ψηφίστηκε από 30 χώρες. Κατά ψήφισαν Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και Ρωσία, ενώ απείχαν η Ινδία, η Λιβύη και το Πακιστάν. Η Τεχεράνη αντέδρασε έντονα και υποσχέθηκε ότι θα λάβει μέτρα και ενδεχομένως θα αποσυρθεί από τις συνομιλίες. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Χοσείν Αμίρ Αμπντολαχιάν ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση της χώρας του παρέδωσε στις ΗΠΑ νέο επικαιροποιημένο πολιτικό πακέτο, χωρίς να έχει διαρρεύσει το περιεχόμενο των προτάσεων.
Οι διαπραγματεύσεις πλέον γίνονται μετ’ εμποδίων. Είναι διαφορετικό να γίνονται με τον μετριοπαθή Χασάν Ρουχανί, και άλλο να γίνονται με το σημερινό σκληρό ηγέτη Εμπραχίμ Ραισί. Από την άλλη, η πολιτική των ΗΠΑ για το Ιράν είναι όλο παλινωδίες και αντιφάσεις.
Το Ιράν υποστηρίζει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα έχει ειρηνικό χαρακτήρα. Από την άλλη, οι ΗΠΑ για δεκαετίες εμφανίζουν το Ιράν ως έναν από τους άξονες του κακού παγκοσμίως και υποστηρίζουν, ότι η Τεχεράνη αποσκοπεί στην παραγωγή πυρηνικών όπλων. Θα μπορούσε να λειτουργήσει ο ΔΟΑΕ ως ανεξάρτητος διαιτητής και να προετοιμάζει καλύτερα τις διαπραγματεύσεις στην Βιέννη. Το Ιράν όμως τον κατηγορεί ότι όσο περνάει ο καιρός συντάσσεται όλο και περισσότερο με τις αμερικανικές θέσεις.
Αναβάθμιση του Ιράν μετά τη ρωσική εισβολή;
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και το εμπάργκο στους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, οι δυτικές χώρες αναζητούν ενεργειακές πηγές και καύσιμα από άλλες χώρες. Το Ιράν είναι μια από αυτές λόγω των μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που διαθέτει. Οι δυνατότητές του αυτές αποτελούν «άσο στο μανίκι» για την ευόδωση των διαπραγματεύσεων. Η αύξηση της προσφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Ιράν μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των τιμών των υδρογονανθράκων. Υπάρχει ευθεία σχέση μεταξύ της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τη μείωση των τιμών των καυσίμων. Πολιτικοί αναλυτές συνδέουν την κωλυσιεργία των ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις με την επιθυμία να κρατηθούν σε υψηλά επίπεδα οι τιμές του αργού πετρελαίου και του φυσικού αερίου.