Φωτογραφία του 2014 από τη Μελίγια όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό TIME.
«Η χώρα δέχθηκε εισβολή, παραβιάστηκε η εδαφική της ακεραιότητα»: Η ίδια ακριβώς έκφραση που ακούστηκε από τον Όρμπαν, πριν κλείσει τα σύνορα της χώρας του, καθώς και από στελέχη της κυβέρνησης Μητσοτάκη, πριν από δύο χρόνια, στα επεισόδια στον Έβρο, βγήκε και από το στόμα του σοσιαλιστή πρωθυπουργού της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ.
Αναφερόταν στους περίπου 2.000 δραπέτες της φτώχειας, οι οποίοι, την περασμένη Παρασκευή, προσπάθησαν να περάσουν τον ψηλό φράχτη που έχει κατασκευαστεί σε ισπανικό θύλακα στην Αφρική, μήπως και καταφέρουν και ζήσουν σαν άνθρωποι. Εκτός από τον φράκτη, βρέθηκαν αντιμέτωποι με ισπανούς και μαροκινούς συνοριοφύλακες. Πάνω από 35 έχασαν τη ζωή τους, εκατοντάδες τραυματίστηκαν. Επισήμως οι δύο κυβερνήσεις επέρριψαν τις ευθύνες «στη μαφία των διακινητών» και έθαψαν βιαστικά τα πτώματα σε ομαδικούς τάφους.
«Έγιναν κάποιες διαδηλώσεις υποστήριξης των μεταναστών, αλλά φοβάμαι ότι δεν θα γίνει τίποτα. Είναι τρομερό. Πρόκειται για ένα εγκληματικό παράδειγμα στρατιωτικοποίησης των κοινωνιών μας», είπε στην Εποχή στέλεχος του Ποδέμος.
Αυτός γλύτωσε
Ο Σερίν Μπαγιέ είναι σήμερα βουλευτής του Ποδέμος. Η ζωή του δεν ήταν καθόλου εύκολη. Σημείο καμπής όταν Ισπανοί αστυνομικοί τον συνέλαβαν χωρίς χαρτιά και, ενώ επρόκειτο να απελαθεί, διαπιστώθηκε ότι του είχε χορηγηθεί από μήνες άδεια παραμονής και εργασίας στη χώρα, αλλά ο ίδιος δεν είχε ειδοποιηθεί! Σε άρθρο του, με τίτλο «Δεν είναι θάνατοι, είναι φόνοι», που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του κόμματος, επισημαίνει τα εξής: «… Οι αποικιοκρατικές πολιτικές που έχουν καταστρέψει και συνεχίζουν να καταστρέφουν τους πόρους των αφρικανικών χωρών, μαζί με τις σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, επιδεινώνουν σοβαρά τις συνθήκες διαβίωσης των Αφρικανών. Δεν είναι μόνον οι οικονομίες των χωρών τους που εξαρτώνται από την Ευρώπη, αλλά και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος που δείχνει το πιο σκληρό της πρόσωπο σε αυτά τα κράτη. Το γνωρίζω διότι οι επιπτώσεις αυτής της πολιτικής στην αλιεία της χώρας μου, της Σενεγάλης, και το αποτέλεσμα της δραστηριότητας μεγάλων ξένων αλιευτικών εταιρειών, ήταν αυτά που με εμπόδισαν να συνεχίσω να κερδίζω τα προς το ζην ως ψαράς. Ήταν αυτό το σύστημα που με ανάγκασε να πηδήξω σ’ ένα σκάφος για να αναζητήσω μια καλύτερη ζωή στην Ισπανία. Το ίδιο σύστημα που αναγκάζει εκατοντάδες Αφρικανούς να προσπαθήσουν να πηδήξουν τους φράχτες της Μελίγια, ενώ τους δολοφονούν…»
Αυτά που θίγει ο Σερίν Μπαγιέ είναι η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχουν και οι εταιρείες πετρελαίου, οι ένοπλες συμμορίες, τα σκλαβοπάζαρα, οι αρρώστιες. Και βέβαια ο στρουθοκαμηλισμός του ΟΗΕ, αφού όσο δεν χαρακτηρίζει αυτές τις περιοχές ως «εμπόλεμες», οι άνθρωποι που τις εγκαταλείπουν για να σωθούν δεν θεωρούνται «πρόσφυγες», για να έχουν κάποια δικαιώματα, αλλά «μετανάστες».
Τρεις διαφοροποιήσεις
Γεγονότα όπως αυτό στη Μελίγια, συμβαίνουν τακτικά, αν και όχι σε τόσο μεγάλη έκταση. Η πρόσφατη συμφωνία Ισπανίας – Μαρόκου για την αναγνώριση της κυριαρχίας του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα, ίσως να έκανε την κυβέρνηση της Ραμπάτ να μην χρησιμοποιεί πλέον τους πρόσφυγες ως μέσον πίεσης προς τη Μαδρίτη και οι δύο κυβερνήσεις να θέλησαν να δείξουν, από κοινού, «σιδηρά πυγμή» απέναντι στους επαίτες.
Η περίπτωση της Μελίγια, όμως, εμπεριέχει τρία στοιχεία που την καθιστούν ξεχωριστή:
1. Η εντολή για χρήση βίας δόθηκε από μία σοσιαλιστική κυβέρνηση. Τα δύο μικρότερα, από τα τρία κόμματα που την συγκροτούν, Ποδέμος και Ενωμένη Αριστερά, πήραν εξ αρχής σαφείς αποστάσεις: Κατήγγειλαν την Frontex, κατηγόρησαν την αστυνομία και ζήτησαν να γίνει επίσημη έρευνα ώστε να βρεθούν οι φυσικοί αυτουργοί της σφαγής.
Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία για το ποιος είναι ο ηθικός αυτουργός. Ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, όχι μόνο δεν αμφισβητεί την επιβαλλόμενη από τις Βρυξέλλες πολιτική για το προσφυγικό, αλλά πάει ένα βήμα παραπέρα ακόμη κι από ακροδεξιούς πολιτικούς. «Δεν θα κουραστώ ποτέ να εκφράζω την υποστήριξή μου στην πολιτοφυλακή και την αστυνομία», ήταν η δήλωσή του, την περασμένη Δευτέρα, μετά την τυπική λήξη του θέματος.
2. Καθώς οι πληροφορίες, τις πρώτες ώρες τουλάχιστον, ήταν συγκεχυμένες και προέρχονταν κυρίως από βίντεο αυτοπτών μαρτύρων, δεν ήταν σαφές αν η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον αυτών που προσπάθησαν να περάσουν τα σύνορα ή αν τους αντιμετώπισε με πλαστικές σφαίρες, πυρά κρότου λάμψης και γκλομπς, όπως δήλωσαν στελέχη της. Αν αληθεύουν οι ισχυρισμοί της αστυνομίας, τότε η κατάσταση γίνεται ακόμα τραγικότερη, καθώς οι άνθρωποι είχαν επίπονο θάνατο από ξυλοδαρμό, κακώσεις και αιμορραγίες. Η βία χρησιμοποιήθηκε, όχι για να αναχαιτίσει, αλλά για να παραδειγματίσει.
3. Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, ο τρόπος χειρισμού του θέματος από τα μη συντηρητικά μέσα ενημέρωσης της Ευρώπης, χωρίς να εξαιρούνται τα ελληνικά. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούσαν από την πρώτη στιγμή βίντεο και μικρά κείμενα που περιέγραφαν τις εξελίξεις. Η είδηση αντιμετωπίστηκε αμήχανα και σχεδόν αποσιωπήθηκε, κυρίως από μέσα του προοδευτικού χώρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν ψάξει κάποιος θα βρει περισσότερα δημοσιεύματα για μια άλλη τραγωδία, αυτή στο Σαν Αντόνιο των ΗΠΑ, όπου πάνω από 50 μετανάστες βρέθηκαν νεκροί ή εξαντλημένοι από θερμοπληξία μέσα στο ρυμουλκό φορτηγού, παρά για το συμβάν στη Μελίγια.
Το ενδιαφέρον των ισπανικών μέσων περιορίζεται στον «διχασμό στο εσωτερικό της κυβέρνησης» μεταξύ σοσιαλδημοκρατών και Ποδέμος.
Ούτως ή άλλως, όποιο κι αν είναι το εκάστοτε πλαίσιο, προσφυγικό ζήτημα σημαίνει πάντα καταστροφή ανθρώπινων ζωών. Σήμερα, σε περίοδο κρίσης των κοινωνικών αξιών και υποβάθμισης της ανθρώπινης ζωής αδυνατίζουν όλο και περισσότερο οι θεσμοί που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν και την καταστροφή συνειδήσεων.