Το Σημείο για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς εγκαινιάζει μια σειρά από ετήσιες έρευνες που καταγράφουν τη θέση της ελληνικής κοινωνίας σε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα. Με τον τίτλο «Πού βρισκόμαστε το 2022;» δημοσιεύουμε τα αποτελέσματα της φετινής έρευνας από την οποία προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα (διαβάστε ολόκληρη την έρευνα στο simeio.org.gr/drasi/ereunes/ereuna-tou-simiou-pou-vriskomaste-to-2022).
Κατά πρώτον, στο πολιτικό επίπεδο. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία διατηρεί την αξία της και αναγνωρίζεται, παρά τα προβλήματά της, ως το καλύτερο πολίτευμα κατά 83%. Ωστόσο στις νεότερες ηλικίες, το ποσοστό αυτό πέφτει, πράγμα ανησυχητικό. Η μεταπολιτευτική δημοκρατική αίγλη δεν αρκεί. Ανησυχητικό είναι επίσης το 23,5% που θεωρεί ότι η δικτατορία δεν έκανε μόνο κακό στη χώρα (στις νεότερες ηλικίες το ποσοστό κινείται στο 30%) ενώ στη Δεξιά αυτή η αντίληψη είναι κυρίαρχη.
«Πληγές» της δημοκρατίας
Από την έρευνα φωτίζονται επίσης πολλά αίτια της «δημοκρατικής κόπωσης», της δυσφορίας σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας: ως «πληγές» της αναδεικνύονται κατά σειρά η διαφθορά και η διαπλοκή (49,1%), το πελατειακό κράτος (40,8%), η μη ανεξαρτησία των ΜΜΕ (35,9%), η παρέμβαση των κυβερνήσεων στο έργο της Δικαιοσύνης (29,3%). Αυτή η διάχυτη δυσαρέσκεια και δυσφορία τρέπεται σε ισχυρό αντικομματισμό και ανάθεμα της πολιτικής γενικά (ποσοστό 69,5% θεωρεί ότι όλοι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι) παρά σε συγκεκριμένα πολιτικοκοινωνικά προβλήματα. Η πεποίθηση περί συλλήβδην διεφθαρμένων πολιτικών –θέση που μπορεί να γεννά αντικοινοβουλευτισμό– συγκεντρώνει ακόμα υψηλότερο ποσοστό από τη διαφθορά καθαυτή και ενισχύεται στις νέες ηλικίες και στα χαμηλά εισοδήματα ιδίως. Άρα, το πεδίο είναι εύφορο για λόγο «εθνοσωτήριο», δεδομένου ότι ισχυρό τμήμα δείχνει να επιθυμεί ένα «εθνικό κόμμα». Δεν είναι μόνο κληρονομιά της Χρυσής Αυγής. Είναι το mainstream αξιακό πλαίσιο στα τηλεοπτικά Μέσα και σε μεγάλο μέρος του κομματικού λόγου.
Αντιφατικά και σύνθετα σήματα
Στο κοινωνικό επίπεδο, δίνονται σήματα αντιφατικά και σύνθετα. Καταγράφεται μια πολύ σαφής και ευπρόσδεκτη εξέλιξη της κοινωνίας ως προς τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων (52,6% συμφωνεί με τους γάμους ομοφυλόφιλων, 41,4% με την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια – ποσοστά εξαιρετικά υψηλά που θα φαίνονταν εξωπραγματικά λίγα χρόνια πριν), ευρεία αποδοχή του κινήματος metoo. Ταυτόχρονα όμως το 1/3 των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι πάνω απ’ όλα μάνες, ποσοστό που δείχνει ότι η αξία της παραδοσιακής οικογένειας είναι βαθιά ριζωμένη στην ελληνική κοινωνία. Αντίστοιχα, το δικαίωμα στην άμβλωση φαίνεται να είναι παγιωμένο, ωστόσο το 21,5% που πιστεύει ότι οι αμβλώσεις θα έπρεπε να απαγορευτούν είναι δυνάμει μια βάση για οπισθοδρομικές προσπάθειες. Θυμίζουμε άλλωστε ότι δεν λείπει από τη χώρα το αντίστοιχο Alt-Right λόμπι που έκανε απόπειρες να τεθεί τέτοιο θέμα υπό τον μανδύα του δημογραφικού ή των «δικαιωμάτων του αγέννητου παιδιού». Εξάλλου, ό,τι συμβαίνει στην Αμερική δεν μένει στην Αμερική.
Ιδιαίτερος σχολιασμός χρειάζεται και στα θέματα αστυνόμευσης και ποινικής καταστολής. Δεν είναι διόλου αμελητέα τα ποσοστά όσων πιστεύουν στη δυνατότητα της Αστυνομίας να απαγορεύει προκαταβολικά κάποια συγκέντρωση για λόγους δημόσιας ασφάλειας (43,2%), ενώ ακόμα περισσότεροι θεωρούν ότι ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πρέπει να «δένει τα χέρια» της αστυνομίας (51,3%). Αναφορικά με τη την επαναφορά της θανατικής ποινής, τα ποσοστά είναι μοιρασμένα, με ένα 49,2% να την υποστηρίζει για σοβαρά αδικήματα. Ωστόσο εδώ ας προσέξουμε ότι σε κάθε έρευνα στη σκιά ειδεχθούς αδικήματος αυτός ο δείκτης είναι υψηλός. Ίσως λοιπόν το μιντιακό κλίμα που έχει διαμορφωθεί με το «έγκλημα της Πάτρας» εδώ και μήνες να έχει επηρεάσει.
Αναφορικά με τη μετανάστευση, τα τελευταία χρόνια έχουν αφήσει εμφανές αποτύπωμα στην ελληνική κοινωνία. Οι αποκρίσεις εμφανίζουν εσωτερικές αλλά ευεξήγητες αντιφάσεις. Πιο ανθρωπιστική προσέγγιση στα παιδιά που γεννιούνται εδώ (65,2% συμφωνούν να δίνεται ιθαγένεια) αλλά και ισχυρός φόβος της πολιτισμικής αλλοίωσης (58,1% αισθάνονται πως απειλείται η εθνική ταυτότητα από τους μουσουλμάνους μετανάστες). Αναφορικά με τα pushbacks, απορρίπτονται σε ποσοστό 65,4%. Περίπου 30% ωστόσο υποστηρίζει ότι παρά τον κίνδυνο για ανθρώπινες ζωές, οι επαναπροωθήσεις στη θάλασσα είναι χρήσιμες – διόλου μικρό ποσοστό. Όπως αναμένεται, το ποσοστό αυτό κλιμακώνεται στα δεξιά του κέντρου και απογειώνεται στα ακροδεξιά. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι ένα σχεδόν 70% πιστεύει ότι ο αριθμός των μεταναστών είναι υπερβολικά μεγάλος, την ώρα που η βιωμένη πραγματικότητα βοά από την έλλειψη χεριών για τη συγκομιδή της αγροτικής παραγωγής. Άρα το φαντασιακό, όπως αυτό διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, υπερισχύει των πραγματικών δεδομένων.
Συμπερασματικά, φαίνεται πως παγιώνεται ένας συμπαγής πυρήνας αντιδραστικών ιδεών με σκληρή ακροδεξιά συγκρότηση γύρω στο 7,5%. Γύρω από αυτόν, ένα 15,7% δείχνει να ακολουθεί αυτή την κατεύθυνση, χωρίς όμως να έχει παγιωθεί σε εκείνη την πλευρά. Είναι η αριθμητική αποτύπωση της ακροδεξιάς διολίσθησης. Είναι ο κίνδυνος πλήρους κανονικοποίησης του ακροδεξιού λόγου.
Εκδήλωση-παρουσίαση της έρευνας
Την Δευτέρα 4 Ιουλίου, στις 7.30 μ.μ., στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης διοργανώνεται η παρουσίαση της έρευνας του Σημείου. Συζητούν οι: Ρόζα Βασιλάκη, ερευνήτρια, Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, συγγραφέας, διδάκτορας πολιτικής επιστήμης, Λευτέρης Παπαγιαννάκης, διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, Παντελής Φλατσούσης, σκηνοθέτης, Έλενα-Όλγα Χρηστίδη, ψυχολόγος, επιστημονική συνυπεύθυνη του Orlando LGBT+. Συντονίζει ο διευθυντής του Σημείου, Κωστής Παπαϊωάννου.
Παρουσίαση των ευρημάτων θα πραγματοποιήσει ο managing director της aboutpeople, Πέτρος Ιωαννίδης.