Agatha Christie «Εγκλήματα στην καρδιά του καλοκαιριού», μετάφραση: Θ. Δαρβίρη, Α. Δεληγιάννη, Κ. Δουρίδα, Χ. Καψάλης, Α. Κορτώ, Μ. Μακρόπουλος, Χ. Θ. Μπανιά, Γ. Μπαρουξής, Χ. Μπαρουξής, εκδόσεις Ψυχογιός, 2022
Κάποτε ειπώθηκε –ίσως με μια δόση υπερβολής– ότι η Άγκαθα Κρίστι, η αποκαλούμενη και «βασίλισσα του εγκλήματος», έγραφε τα βιβλία της μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο και μετά αποφάσιζε ποιος χαρακτήρας ήταν λιγότερο πιθανόν να εκληφθεί ως ύποπτος. Έπειτα, έκανε τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο για να «ενοχοποιήσει» τελικά αυτόν τον χαρακτήρα.
Και έτσι όμως να μην είναι, η λογική μέσα στην οποία κατάφερνε με άνεση να αιχμαλωτίζει, να υποτάσσει, θα έλεγε κάποιος, τον αναγνώστη, καθιστά τον παραπάνω συλλογισμό ιδιαίτερα αληθοφανή. Άλλωστε, η εξαιρετική οικονομία της πλοκής, η σφιχτή δράση και η παράταση της αγωνίας μέχρι την τελευταία σελίδα είναι εκείνα τα στοιχεία που ανέδειξαν τη μυθοπλαστική τέχνη της Αγγλίδας συγγραφέως σε μια διαχρονική πραγματεία πάνω στη μονίμως αινιγματική φύση της λογικής και των ορίων της.
Οι ιστορίες της ξεκινούν –κατά κανόνα– με τη διάπραξη ενός εγκλήματος και τη συνακόλουθη αναζήτηση των υπόπτων. Στη συνέχεια, ο ντετέκτιβ έρχεται να εξετάσει όλες τις μαρτυρίες και τους ισχυρισμούς των μαρτύρων μέσα από –συνήθως– απρόσμενους λογικούς συλλογισμούς. Με αυτόν τον τρόπο ο εκάστοτε αναγνώστης αποπροσανατολίζεται –τις περισσότερες φορές– μπροστά στο εντυπωσιακό εύρος των ενδεχομένων και αυτό βέβαια είναι το σημαντικότερο και οξυδερκέστερο επίτευγμα της πλοκής.
Πάντως, η υπόθεση των περισσοτέρων μυθιστορημάτων της βασίζεται κυρίως σε δύο τεχνάσματα: τη σταδιακή μείωση του αριθμού των υπόπτων και τις αλλεπάλληλες διαψεύσεις πιθανών θεωριών για το ποιος ήταν εκείνος που διέπραξε το έγκλημα.
Εξάλλου, κάθε άλλο παρά είναι τυχαίο ότι η πρώτη μεγάλη επιτυχία της ήρθε από το κλασικό, πια, μυθιστόρημα «Η δολοφονία του Ρότζερ Ακρόυντ» (1926): Εδώ ο διάσημος βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρώ –με την ιριδίζουσα σκέψη και το αστείο μουστάκι– καλείται να βρει τον δολοφόνο για να ανακαλύψει, προς κατάπληξη όλων, ότι αυτός είναι ο ίδιος ο αφηγητής της ιστορίας και συνάμα βοηθός του στην πολυκύμαντη προσπάθεια εξιχνίασης της υπόθεσης.
Η βιρτουόζικη δεξιοτεχνία της ιδιοφυούς μυθιστοριογράφου να συνθέτει ιστορίες που προσιδιάζουν σε περίτεχνα ταχυδακτυλουργικά τεχνάσματα θα συνεχιστεί με ασυνήθιστη επινοητικότητα. Το 1934 εκδίδει το «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές»: Πέντε χρόνια μετά την απαγωγή και τον θάνατο ενός βρέφους στην Αμερική, ένας επιβάτης του Οριάν Εξπρές βρίσκεται νεκρός με δώδεκα μαχαιριές στο στήθος. Ο Ηρακλής Πουαρώ, που τυχαία ταξιδεύει με το ίδιο τρένο, καλείται να ξεδιαλύνει το έγκλημα και να αποκαλύψει τον δολοφόνο. Μόνο που δεν είναι ένας, αλλά δώδεκα, όσες και οι μαχαιριές!
Θα ακολουθήσει το εξαιρετικό «Δέκα μικροί νέγροι» (1939) το οποίο έμελλε να αποτελέσει ένα διαχρονικό πρότυπο για τα μυθιστορήματα του είδους: Μια από τις πλέον δραματικές περιπτώσεις μυστηρίου, μια ιστορία με ένα δολοφόνο χωρίς κίνητρο, δέκα ανθρώπους με ένα νεφελώδες, ένοχο παρελθόν και ένα απομονωμένο νησί – ιδανικό σκηνικό για τις πιο σκοτεινές πράξεις που μπορεί να διανοηθεί το ανθρώπινο μυαλό. Όλοι τους βρίσκονται προσκεκλημένοι σε μια έπαυλη, μέχρι που αρχίζουν ο ένας μετά τον άλλον να δολοφονούνται, για να μην μείνει παρά μόνον ένας: ο δολοφόνος.
Πέρα, όμως, από την αδιαμφισβήτητη ικανότητα της Άγκαθα Κρίστι να παραπλανεί τον αναγνώστη, τα μυθιστορήματά της διακρίνονται και για το ασυνήθιστα προσεγμένο ψυχολογικό υπόβαθρο των χαρακτήρων της, όπως εμφανίζονται μέσα από τις λεπτομέρειες των διαλόγων τους, τις αυθόρμητες αντιδράσεις τους, τις ψυχικές μεταπτώσεις και τις συναισθηματικές εξάρσεις τους υπό συνθήκες ασφυκτικής πίεσης κλειστού δωματίου.
Αυτή η ψυχολογική ευθυκρισία της Κρίστι εκφράζεται πρωτίστως διά μέσου των δύο πασίγνωστων πρωταγωνιστών της: του Ηρακλή Πουαρώ και της Μις Μαρπλ, μιας γεροντοκόρης που διαθέτει επίσης την καταπληκτική ικανότητα να λύνει τους γρίφους των εγκλημάτων, με την παλιομοδίτικη ευγένειά της να μην είναι παρά μια μάσκα οξυδέρκειας και πονηριάς. Αμφότεροι εργάζονται διεξοδικά για την εξιχνίαση των εγκλημάτων επιστρατεύοντας –με περισσή ευρηματικότητα– την παρατήρηση, τη φαντασία, τη διαίσθηση και πάνω απ’ όλα τη λογική.
Είναι, ωστόσο, με τον Πουαρώ που η Κρίστι θα δημιουργούσε έναν αρχετυπικό ντετέκτιβ –με την αψεγάδιαστη και κάπως εξεζητημένη εμφάνιση– εφάμιλλο του θρυλικού Σέρλοκ Χολμς, για τον οποίο η τάξη και η συμμετρία θα αποτελούσαν την προϋπόθεση για να κτίσει την περιβόητη μεθοδικότητά του και να προχωρήσει μέσα από έναν πάντα εντυπωσιακό διαλογικό συλλογισμό στην διαλεύκανση των υποθέσεων που αναλαμβάνει. Όπως ακριβώς συμβαίνει με τα «Εγκλήματα στην καρδιά του καλοκαιριού».
Πρόκειται για 12 ιστορίες με καλοκαιρινό φόντο, στη διάρκεια των οποίων, καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει, αυξάνεται η ροπή προς το έγκλημα. Από την Κορνουάλη ως τη Γαλλική Ριβιέρα, από το αρχαίο ιερό των Δελφών ή από τα μικρά σπίτια της βρετανικής επαρχίας, οι πιο διάσημοι ήρωες της Άγκαθα Κρίστι λύνουν τα σατανικότερα εγκλήματα κάτω από τις καυτές αχτίδες του ήλιου. Μάλιστα, αν σας αρέσει ο Πουαρώ τότε η συγκεκριμένη συλλογή ενδείκνυται, αφού εμφανίζεται σε αρκετές από τις ιστορίες. Κατά τα άλλα, ο σπουδαίος Ηρακλής Πουαρώ πίστευε ότι πρέπει να υποπτευόμαστε τους πάντες, γιατί κανείς δεν γνωρίζει τι κρύβει μέσα του ο άλλος: Αναμφίβολα, και σε αυτές τις υποθέσεις, έχει πέρα για πέρα δίκιο...