Έντονη ήταν η κριτική που δέχτηκε ο έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στο (σχεδόν άδειο) Ευρωκοινοβούλιο την περασμένη Τρίτη, για το κράτος Δικαίου όσον αφορά την ελευθεροτυπία στη χώρα, αλλά και τις παράνομες επαναπροωθήσεις που εφαρμόζουν οι ελληνικές αρχές, όπως έχει καταγγελθεί πολλάκις από κοινωνικούς και μιντιακούς φορείς.
Ο ίδιος μπορεί να μίλησε για «τιμητική πρόσκληση» και να παρουσίασε μια κατάσταση ευδαιμονίας στην Ελλάδα, όμως –με εξαίρεση τον επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ (στην οποία ανήκει η ΝΔ)– οι ευρωβουλευτές δεν φάνηκαν να πείθονται από το αφήγημά του. Έτσι, ενώ ο έλληνας πρωθυπουργός απέφυγε στην πρωτολογία του να αναφερθεί στο ζήτημα των επαναπροωθήσεων, στη δευτερολογία του αναγκάστηκε να απαντήσει στην τοποθέτηση της ευρωβουλεύτριας των Πρασίνων, Τίνεκε Στρικ, που μίλησε, μεταξύ άλλων, για την παραβίαση των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο στη χώρα, την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης και τις παράνομες επιστροφές/απωθήσεις.
Παρόλ’ αυτά, η απάντηση του Κ. Μητσοτάκη βασίστηκε στο γνωστό αφήγημα περί τουρκικής προπαγάνδας, «νουθετώντας» ουσιαστικά την ευρωβουλεύτρια να μην ασχολείται καν με το ζήτημα, αλλά να ενδιαφερθεί για το πώς θα επιστρέψει η Ελλάδα πρόσφυγες στη γείτονα χώρα μέσω της κοινής δήλωσης ΕΕ–Τουρκίας. «Θα σας προέτρεπα να σκεφτείτε περισσότερο τα push forwards, παρά τα pushbacks», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Δεν συγκρατήθηκε, δε, να πει και ένα ακόμα ψέμα, ανάμεσα σε τόσα άλλα, όσον αφορά τη διερεύνηση του φαινομένου: «Έχουμε έναν ανεξάρτητο φορέα, με αποστολή την αντιμετώπιση της διαφθοράς, ο οποίος ερευνά αυτές τις καταγγελίες». Αναφέρεται στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, η οποία έχει δεχτεί κριτική και για έλλειψη ανεξαρτησίας εν γένει, αλλά και συγκεκριμένα για την εξέταση του ζητήματος. Φέτος τον Μάρτιο είχε καταλήξει πως δεν προέκυψε κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει τα σχετικά δημοσιεύματα. Μόνο που πήρε συνεντεύξεις μόνο από έναν εργαζόμενο σε ΜΚΟ και 4 πρόσφυγες, ενώ όλοι οι υπόλοιποι ήταν αξιωματούχοι αστυνομίας και λιμενικού, που πιθανά να εμπλέκονταν και σε τέτοια περιστατικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Politico.
Πέραν, άλλωστε, ότι έχουν έρθει στο φως και αρκετές άλλες καταγγελίες που δεν έχουν διερευνηθεί, το γεγονός ότι δεν υπάρχει σχετικός ανεξάρτητος μηχανισμός, αποδεικνύεται και από τη στάση της επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, αλλά και τους ίδιους τους υπουργούς του Κ. Μητσοτάκη (Γεραπετρίτη, Θεοδωρικάκο, Πλακιωτάκη), που μετά από τηλεδιάσκεψη με την επίτροπο, δεσμεύτηκαν ότι η κυβέρνηση θα θεσπίσει τέτοιον μηχανισμό μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου, όπως και μια διαδικασία ασύλου συμβατή με τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Πιθανά να σκέφτονται ότι μπορούν και πάλι να το αποφύγουν, αφού υπήρξαν και παλιότερες σχετικές δεσμεύσεις που αθετήθηκαν. Η διαφορά, όμως, τώρα είναι πως η ευρωπαία επίτροπος ήταν ξεκάθαρη: «(…) Η χρηματοδότηση του Ταμείου Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ συνδέεται με τη σωστή εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ».
Άλλωστε, ότι η λογοδοσία για τις επαναπροωθήσεις αργά ή γρήγορα θα έρθει, φάνηκε και από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για το πολύνεκρο ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, το 2014. Το ΕΔΔΑ δέχτηκε την καταγγελία των 16 επιζώντων πως επρόκειτο για επιχείρηση επαναπροώθησης από τις ελληνικές αρχές και καταδίκασε τη χώρα για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή και για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, υποχρεώνοντάς την να καταβάλει συνολική αποζημίωση 330.000 ευρώ στους προσφεύγοντες.
Αυξανόμενες αναφορές για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει λάβει έναν αυξανόμενο αριθμό αναφορών για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές τόσο στα χερσαία, όσο και στα θαλάσσια σύνορα της χώρας, ειδικά από τον Μάρτιο του 2020. Από τις αρχές του 2020 έως και τα τέλη του 2021, η Ύπατη Αρμοστεία κατέγραψε περίπου 540 αναφερόμενα περιστατικά άτυπων επιστροφών και αναφερόμενων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Οι αναφορές συνεχίζονται και φέτος. Η Ύπατη Αρμοστεία είναι θορυβημένη από αυτές τις επαναλαμβανόμενες και συστηματικές αναφορές, οι οποίες περιλαμβάνουν επίσης περιστατικά ατόμων που συλλαμβάνονται ενώ βρίσκονται ήδη στην ελληνική επικράτεια, ορισμένες φορές σε τοποθεσίες μακριά από τα σύνορα, και επιστρέφονται άτυπα και παράνομα στην Τουρκία.
Όταν καταγράφει τέτοια περιστατικά, η Ύπατη Αρμοστεία καταβάλλει προσπάθεια να διασταυρώσει διάφορες αξιόπιστες πηγές, συμπεριλαμβανομένων, όσο το δυνατόν περισσότερο, των άμεσων μαρτυριών από τα άτομα που εμπλέκονται. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει υποβάλει έναν σημαντικό αριθμό τέτοιων υποθέσεων στις αρμόδιες ελληνικές αρχές, ζητώντας την επίσημη διερεύνηση των περιστατικών και τη λήψη προληπτικών και επανορθωτικών μέτρων.
Οι προσπάθειες για την αποτροπή της διακίνησης ανθρώπων μπορούν να γίνονται με τέτοιο τρόπο που να αποφεύγεται η εκ νέου θυματοποίηση ανθρώπων που διαφεύγουν από διώξεις ή συγκρούσεις στις χώρες καταγωγής τους. Όταν οι νεοαφιχθέντες δεν οδηγούνται σε κατάλληλες διαδικασίες για την αξιολόγηση των αναγκών τους για διεθνή προστασία, υπάρχει ο κίνδυνος άμεσης ή έμμεσης επαναπροώθησής τους σε μια χώρα όπου μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο. Η Ύπατη Αρμοστεία σέβεται απόλυτα το θεμιτό δικαίωμα των κρατών να ελέγχουν τα σύνορά τους και αναγνωρίζει τις προκλήσεις που τίθενται από τις μικτές προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Ωστόσο, τα κράτη θα πρέπει να εγγυώνται και να διασφαλίζουν τα δικαιώματα όσων αναζητούν διεθνή προστασία, σύμφωνα με το εθνικό, το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να εξετάζεται το αίτημά του και να αξιολογούνται οι ανάγκες προστασίας του.
Η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάζεται, όταν της ζητηθεί, με τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για τη διερεύνηση των αναφορών για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές. Αυτές περιλαμβάνουν τα διάφορα εσωτερικά διοικητικά πειθαρχικά όργανα, τη Δικαιοσύνη, τον Συνήγορο του Πολίτη και, πιο πρόσφατα, την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ). Η Ύπατη Αρμοστεία υποβάλλει στοιχεία σχετικά με καταγεγραμμένα περιστατικά στις αρχές διερεύνησης ή καταθέτει επ’ αυτών, όταν κληθεί.
Μεταξύ των συστάσεων της Ύπατης Αρμοστείας για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα της Ευρώπης και πέρα από αυτά, είναι η δημιουργία ανεξάρτητων εθνικών μηχανισμών παρακολούθησης για τη διασφάλιση της πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου για όσους χρήζουν διεθνούς προστασίας.
Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα
** Δείτε τα Δέκα σημεία για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου και αποτελεσματικού εθνικού μηχανισμού παρακολούθησης θεμελιωδών δικαιωμάτων στα σύνορα στην Ελλάδα στην ιστοσελίδα του
οργανισμού.
Υποκρισία, την ώρα που παιδιά χάνουν τη ζωή τους
Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις για το προσφυγικό με όρους γεωπολιτικής, τη μέρα που βρέθηκε νεκρός στην Ηγουμενίτσα 15χρονος πρόσφυγας, μέσα σε καρότσα φορτηγού;
Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις ψύχραιμα για την ένταξη, όταν λίγο μετά την υποκριτική παράσταση Μητσοτάκη με τον αριστούχο πρόσφυγα από το Ιράν διαβάζουμε νέες ιστορίες αριστούχων (και όχι μόνο...) που απειλούνται με απέλαση από το επιτελικό κράτος των αρίστων;
Πόσο εύκολο είναι να βλέπεις τον πρωθυπουργό να εξευτελίζει τη χώρα σου στο όργανο της ΕΕ, με τη μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση, χαρακτηρίζοντας ευρωβουλευτές του προοδευτικού τόξου, οι οποίοι επέκριναν την πολιτική του, φορείς της προπαγάνδας του Ερντογάν;
Όλα όσα συμβαίνουν στα σύνορα της ΕΕ, δεν είναι αποτέλεσμα «συστημικής αποτυχίας» για μια «ολιστική λύση», που τάχα μου έρχεται να θεραπεύσει το διαβόητο «νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο».
Όλα όσα συμβαίνουν στα σύνορα, είναι αποτέλεσμα της συνειδητής πολιτικής επιλογής που περιγράφεται ως «Ευρώπη–Φρούριο», μιας Ευρώπης που νοιάζεται περισσότερο για αδιαπέραστα σύνορα, παρά για ανθρώπινες ζωές. Μιας Ευρώπης που μιλά για ανθρωπισμό, αλλά, όπως έκανε και στη φρίκη της Μελίγια, κλείνει το μάτι στους θλιβερούς τοπικούς χωροφύλακες των συνόρων, ρόλο που έχει επιλέξει για τη χώρα μας η επικίνδυνη κυβέρνηση Μητσοτάκη. Μια Ευρώπη που επιμένει να ταυτίζει τη φύλαξη των συνόρων (δικαίωμα και υποχρέωση κάθε χώρας) με παράνομες και εγκληματικές πρακτικές.
Ας μην τα βάζουμε, λοιπόν, μόνο με τον κ. Μητσοτάκη και τον υπουργό του. Στο σχέδιο «Ευρώπη–Φρούριο» πίστεψαν και το εκτελούν με τη σιωπηρή ανοχή της Ευρωπαϊκής Ηγεσίας.
Το φιάσκο Λεζερί, το φιάσκο Μηταράκη στη LIBE, το φιάσκο Μητσοτάκη στην Ολομέλεια φανερώνουν το τέλος της ανοχής αυτής. Η Ευρωπαϊκή Ηγεσία δεν κλείνει πια το μάτι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, παρά αποστρέφει το βλέμμα της και ζητά όλο και πιο πιεστικά εξηγήσεις για τις καταγγελίες.
Και η Ελλάδα; Η Ελλάδα του Μητσοτάκη παίρνει με χαρά τον «Μουτζούρη» της βρώμικης δουλειάς, με κίνδυνο να βρεθεί στριμωγμένη την ώρα της ακραίας επιθετικότητας Ερντογάν.
Την ίδια ώρα 15χρονα παιδιά εξακολουθούν να χάνουν τη ζωή τους...
Κώστας Αρβανίτης,
ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ/The Left, μέλος της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων