Γρηγόρης Αυδίκος, Δημήτρης Καλτσώνης (επιμέλεια) «Το Σύνταγμα της Ελεύθερης Ελλάδας» (συλλογικό), εκδόσεις Τόπος, 2022
Το να φανταστεί κανείς ένα νέο Σύνταγμα, πιο δημοκρατικό, είναι περίπου συνώνυμο με το να φανταστεί μια νέα κοινωνία. Όπως λέει ο καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Καλτσώνης, η υπόθεση της κοινωνικής αλλαγής δεν είναι πρωτίστως συνταγματικό ζήτημα, ωστόσο, η ιστορική πείρα δείχνει ότι η διεκδίκηση και βέβαια η επίτευξη και υλοποίηση αλλαγών αποτυπώνεται πάντα με όρους συνταγματικούς και νομικούς.
Στην εισαγωγή του βιβλίου «Το Σύνταγμα της Ελεύθερης Ελλάδας», ενός συλλογικού τόμου που επιμελήθηκαν οι Γρηγόρης Αυδίκος και Δημήτρης Καλτσώνης, ο τελευταίος σημειώνει ότι σε τυχόν ριζοσπαστική μεταβολή συνήθως δεν γίνεται αναθεώρηση του Συντάγματος αλλά τα πράγματα οδηγούνται σε συντακτικές συνελεύσεις. Ωστόσο, οι αλλαγές που προτείνει ο τόμος, πάνω στο εν ισχύ συνταγματικό κείμενο του 1975, «αποτελούν ένα ελάχιστο πλαίσιο που είναι αναγκαίο προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για μια άλλου τύπου δημοκρατία και μια άλλου τύπου κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη που έχει ανάγκη ο ελληνικός λαός». Εκπροσωπώντας και τους συγγραφείς του τόμου (είναι οι δύο επιμελητές και οι Γιάννης Κουζής, Δημήτρης Μασούρας, Βρασίδας Πολυμενάκος, Δήμητρα Σταυρομήτρου) ο Δημήτρης Καλτσώνης γράφει ότι τα αδιέξοδα φαντάζουν μεγαλύτερα από ποτέ, στην Ελλάδα και διεθνώς, και ότι στον αιώνα των κρίσεων που διανύουμε «κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει -το αντίθετο- ότι το αίτημα για κοινωνική αλλαγή ενδέχεται να λάβει σαρωτική μορφή και ρυθμό».
Ένα σχέδιο Συντάγματος είναι άσκηση επί χάρτου, οι αλλαγές ωστόσο που προτείνονται εδώ είναι άλλοτε εντελώς πρωτότυπες, άλλοτε εμπνευσμένες από ποικίλα συνταγματικά κείμενα όπως της Πορτογαλίας του 1976, της Βενεζουέλας, της Βολιβίας, της Ιταλίας του 1948, της Χιλής (σχέδιο κυβέρνησης Αλιέντε), από το προοίμιο του Γαλλικού Συντάγματος του 1946, από τη Χάρτα του Ρήγα, από τις προτάσεις της αντιπολίτευσης το 1975.
Οι τέσσερις κατηγορίες αλλαγών που προτείνονται είναι στα πεδία της κατοχύρωσης της εθνικής ανεξαρτησίας, της ουσιαστικοποίησης της δημοκρατίας, στα πεδία της οικονομίας και των δικαιωμάτων. Προτείνονται συγκεκριμένες αλλαγές σε άρθρα του Συντάγματος, λ.χ. στο 106 και 107 με εισαγωγή εθνικού σχεδίου ανάπτυξης που θα προβλέπει ρητά την άνοδο της ευημερίας του λαού και την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς και με την πρόβλεψη εθνικοποίησης επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας (πεδίο οικονομίας) ή στα άρθρα 22 και 23 για την απεργία και στο 3 και αλλού για το διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας. Ειδικά ως προς το τελευταίο προβλέπει την πλήρη αντικατάσταση των τριών παραγράφων περί επικρατούσας θρησκείας, εκκλησιαστικού καθεστώτος και μεταφράσεων του κειμένου της Αγίας Γραφής με μία φράση: «Το ελληνικό κράτος είναι θρησκευτικά ουδέτερο».
Το Σύνταγμα σε ισχύ παρατίθεται ολόκληρο και οι μεν προτεινόμενες προσθήκες επισημαίνονται με κόκκινο χρώμα, οι δε απαλοιφές με αχνή γραμματοσειρά και διακριτή διαγραφή. Στο άρθρο 1 παράγραφος 1, που λέει ότι «Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, προστίθεται η φράση «Η Ελληνική Δημοκρατία είναι κοινωνικό κράτος δικαίου, που εδράζεται στον εργαζόμενο λαό», και στην παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου, η τωρινή διατύπωση «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα», μετατρέπεται σε «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και ασκούνται από το Λαό, όπως ορίζει το Σύνταγμα».
Άλλα παραδείγματα σημαντικών προτεινόμενων συνταγματικών παρεμβάσεων είναι: η προστασία της χώρας από έξωθεν οικονομικούς εκβιασμούς που μπορούν να οδηγήσουν στην οικονομική υποτέλειά της (αρ. 28), η συμμετοχή του λαού στη νομοθετική διαδικασία μέσω ενυπόγραφων αιτήσεων 10 χιλιάδων εκλογέων (άρθρο 73), η εγγύηση ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης και η υποχρεωτική μέριμνα για καθολική και δωρεάν πρόσβαση στο Ε.Σ.Υ. (άρθρο 21) κ.ά.
«Η παρούσα συνταγματική πρόταση», γράφει στην εισαγωγή ο Δημήτρης Καλτσώνης, «παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με τη φιλοδοξία να συμβάλει στο σύγχρονο νομικοπολιτικό προβληματισμό. Δεν απευθύνεται μόνο σε νομικούς ή πολιτικούς επιστήμονες. Πρόκειται για ένα σχέδιο ριζοσπαστικού Συντάγματος, με απώτερο στόχο μια νέα, ελεύθερη Ελλάδα και έναν ελεύθερο λαό».