Σκίτσο του Βαγγέλη Χερουβείμ
Την έντονη ενόχλησή του εξέφρασε στις 28 Ιουλίου ο πρωθυπουργός της χώρας αποκαλώντας ως «πυροσβέστες της ξαπλώστρας» όσους τολμούν να έχουν «άποψη», ακόμη και το κόμμα της αντιπολίτευσης, επί της φετινής «αποτελεσματικής και άψογα οργανωμένης δασο-πυρόσβεσης».
Και αλήθεια πώς είναι δυνατόν να μπορεί κάποιος να έχει αντίθετη άποψη; Μήπως οι δασολόγοι - δασοπόνοι της χώρας που όλα τους τα φοιτητικά χρόνια (4 ή 5) λαμβάνουν γνώσεις από διάφορες επιστήμες που σκοπεύουν στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών; Πώς είναι δυνατόν να εξηγήσεις σε κάποιον ή κάποια ότι η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών εντάσσεται στην ολοκληρωμένη δασική διαχείριση ως καθοριστικό τμήμα της; Ότι η καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία για αυτήν τη διαχείριση είναι μόνο η Δασική Υπηρεσία, με αρμοδιότητα απορρέουσα απευθείας από το Σύνταγμα, ως έχουσα τη γνώση, την τεχνογνωσία αλλά τα πενιχρά μέσα για να το κάνει;
Δεκατέσσερα χρόνια πριν, ο ίδιος άνθρωπος που σήμερα ενοχλείται για την «άποψη» όλων στις δασικές πυρκαγιές, ως πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, υπέγραψε ένα πόρισμα σύμφωνα με το οποίο η δασική επιστήμη είναι η μόνη που μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών.
Μεγαλόσχημες δηλώσεις έγιναν πολύ νωρίς, πριν καν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, για τον καθόλα έτοιμο κρατικό μηχανισμό για την αντιμετώπιση της πύρινης απειλής. Με τη διαδικασία του κατεπείγοντος σε άσχετα νομοσχέδια θεσμοθετήθηκαν οι περίφημες ΕΜΟΔΕ (Ειδικές Μονάδες Δασικών Επιχειρήσεων) και το αντίπυρ ως μέθοδος κατάσβεσης, δημιουργώντας εύλογες απορίες σε «αυτούς που γνωρίζουν».
Με εσπευσμένη και μεταμεσονύκτια μεταφορά της δασοπυρόσβεσης, λίγο πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου του 1998, το Πυροσβεστικό Σώμα κατήργησε το σώμα των δασοκομάντος, του οποίου η συνεισφορά και η αποτελεσματικότητα λόγω του άμεσου χρόνου επέμβασης είχε κριθεί ως πολύ επιτυχημένη. Και ω του θαύματος εν έτει 2022, επαναθεσμοθετείται μετονομαζόμενο πια. Μόνο που μέχρι σήμερα η αποτελεσματικότητα του νέου πολυδιαφημιζόμενου σώματος δεν έχει φανεί. Επίσης, «απαγόρευσε» στους δασόβιους και παραδασόβιους πληθυσμούς της χώρας να συμμετέχουν στην κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών. Η εθελοντική συμμετοχή δασικών συνεταιρισμών, υλοτόμων ή δασικών ως απλών πολιτών αντιμετωπιζόταν με καχυποψία και δεν είναι λίγα τα περιστατικά που οδηγήθηκαν στον εισαγγελέα.
Τη φετινή αντιπυρική περίοδο, θεσμοθετείται ως μέθοδος καταστολής - κατάσβεσης το «παρεξηγημένο» αντίπυρ, δημιουργώντας εύλογες απορίες για τη θεσμοθέτηση μιας μεθόδου κατάσβεσης, η οποία λόγω των περιορισμένων μέσων (οχημάτων, αεροπλάνων και ανθρώπινου δυναμικού) αποτελούσε την έσχατη λύση των δασικών υπαλλήλων. Θεσμοθετήθηκε άραγε ανάλογα και η χρήση των εναέριων μέσων;
Από το 2021 δύο εκατομμύρια στρέμματα έγιναν στάχτη
Οι καταστροφικότερες δασικές πυρκαγιές, από άποψη καείσας δασικής έκτασης, παρατηρούνται μετά το έτος 1998 και ειδικότερα κατά τα έτη 1998, 2007 (στην περίπτωση αυτή υπήρχαν και 87 θύματα) και το 2021. Η πυρκαγιά στο Μάτι δεν συμπεριλαμβάνεται αφού δεν είναι δασική. Όμως ήταν η αφορμή για την Πρωτοβουλία για τα δάση με την οποία επιστήμονες, πανεπιστημιακοί, βουλευτές, τεχνοκράτες και απλοί πολίτες ζητούσαν τον επανασχεδιασμό της δασοπυρόσβεσης από μηδενική βάση. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο πλαίσιο της συζήτησης για τον τότε νέο σχεδιασμό της Πολιτικής Προστασίας, η Δασική Υπηρεσία ήταν αποξενωμένη και τελικά δεν είχε κανένα ουσιαστικό λόγο και ρόλο.
Το έτος 2021 έως και σήμερα, πάνω από δύο εκατομμύρια στρέμματα έχουν γίνει στάχτη. Σε αυτά, έρχεται να προστεθεί ένα μεγάλος αριθμός κατοικιών (αδιευκρίνιστος μέχρι σήμερα αφού δεν έχουν δοθεί επίσημα στοιχεία - πάντως σίγουρα δεν περιορίζονται σε δύο), επαγγελματικές στέγες, αγροτικές καλλιέργειες… Η απώλεια αγροτικού εισοδήματος και προϊόντων είναι σχεδόν βέβαιο ότι δημιουργεί πρόβλημα στο ΑΕΠ της χώρας.
Είναι απορίας άξιο πώς είναι δυνατόν με την πάροδο του χρόνου, με τα εναέρια μέσα συνεχώς να αυξάνονται (η Ελλάδα διαθέτει τα περισσότερα ανά τον κόσμο με βάση τον πληθυσμό της), την πυρόσβεση να ασκείται από ένα σώμα που υποτίθεται ότι είναι εξειδικευμένο και οργανωμένο, η χώρα να «θρηνεί» όλη αυτήν την καταστροφή. Πώς είναι δυνατόν, είκοσι τέσσερα χρόνια πριν, μια δασική υπηρεσία με πενιχρά μέσα, χωρίς τόσα εναέρια μέσα (η χρήση τους ήταν τόσο περιορισμένη και για να γίνει θα έπρεπε να υπάρχει σοβαρή αιτιολόγηση), χωρίς τη σημερινή τεχνολογία και κυρίως χωρίς τόσο προσωπικό μπορούσε να ανταπεξέρθει, να «περιορίζει» τη φωτιά στα «δύσβατα και απάτητα» βουνά και να μην υπάρχουν αυτές οι απώλειες; Να μην «καίγονται» σπίτια και περιουσίες;
Μπορούσε, γιατί διαχειριζόταν τις πυρκαγιές ως ένα ιδιαίτερο και σημαντικό κεφάλαιο το οποίο περιελάμβανε το τρίπτυχο της πρόληψης, της καταστολής αλλά και της αποκατάστασης. Η πρόληψη δεν μπορεί να είναι διαχωρισμένη από την καταστολή και κυρίως η πρόληψη δεν μπορεί να απομονωθεί από τη διαχείριση. Και η αποτελεσματική πρόληψη είναι αυτή που διενεργείται μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων.
Το επιστημονικό στοιχείο ως βασικό συστατικό της δασικής διαχείρισης
Τι είναι αυτό που γίνεται λάθος; Γιατί ειδικά τα τελευταία είκοσι τέσσερα χρόνια παρατηρούμε συνεχή αύξηση των καμένων εκτάσεων; Γιατί οι πυροσβέστες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν έγκαιρα τις δασικές πυρκαγιές; Μα πώς να το κάνουν αυτό όταν οι επιστημονικές γνώσεις που έχουν πάρει βασίζονται κατά κύριο λόγο στην αντιμετώπιση των αστικών πυρκαγιών, των ατυχημάτων, των χημικών και διαφόρων άλλων; Η προσλαμβάνουσα γνώση αναφορικά με τις δασικές πυρκαγιές περιορίζεται σε μερικές ώρες και για ένα εξάμηνο, στα τελείως βασικά, όπως το τρίγωνο της φωτιάς (οξυγόνο – θερμότητα – καύσιμη ύλη) και χωρίς βεβαίως να γίνονται απολύτως κατανοητές οι έννοιες και ιδιότητες της κάθε μία από αυτές. Επομένως, το βασικό και επιστημονικό στοιχείο αντιμετώπισης των πυρκαγιών ως βασικό συστατικό της δασικής διαχείρισης, εκλείπει.
Κατά τη φετινή αντιπυρική περίοδο και λόγω της μεταφοράς των Δασικών Υπηρεσιών στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπου λόγω μη ολοκλήρωσης των σχετικών διοικητικών διαδικασιών, αυτές (Δασικές Υπηρεσίες) έχουν μείνει καθηλωμένες με έναν απαρχαιωμένο στόλο οχημάτων, χωρίς καύσιμα και κυρίως χωρίς πιστώσεις, ενεπλάκησαν και οι ένοπλες δυνάμεις στον αντιπυρικό σχεδιασμό. Πρόσφατες καταγγελίες των συνδικαλιστικών οργάνων έχουν αναδείξει την έλλειψη γνώσης και την επικινδυνότητα του εγχειρήματος.
Οι πολίτες «σοκαρισμένοι» και εγκλωβισμένοι από την επικρατούσα οικονομική κατάσταση και τον διετή εγκλεισμό λόγω covid-19, παρακολουθούν απλά… «Κατευθυνόμενοι» εμμέσως και μέσω των social media, εξαπολύουν μύδρους αναφορικά με τη μη κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων των πυροσβεστών. Όμως η φοβική φιλοσοφία που διέπει την πυρόσβεση σήμερα, δεν θα αλλάξει ακόμη και αν υπερκαλυφθούν οι κενές οργανικές θέσεις.
Το δάσος είναι δύσβατο εκ του μακρόθεν
Η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών είναι πολιτική απόφαση και ευθύνη. Σήμερα, η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών έγκειται σε μια επικοινωνιακή μιντιακή αντιμετώπιση η οποία, αφενός, εφευρίσκει ορολογίες (οριοθέτηση, δύσβατο) και, αφετέρου, μετακυλύει τις «ευθύνες» στην «κλιματική αλλαγή». Εστιάζει δε, στις υπέρμετρες προσπάθειες των πυροσβεστών να «κατασβέσουν μένοντας μερόνυχτα ξύπνιοι, οι οποίες όμως δεν μπορούν να αποδώσουν λόγω της κλιματικής αλλαγής που δημιουργεί μη αντιμετωπίσιμους εξωγενείς παράγοντες».
Προφανώς και για τον πυροσβέστη της πόλης είναι δύσβατο το δάσος. Προφανώς και δεν μπορεί να «επιχειρήσει» μέσα στο δάσος, αφού το δασικό περιβάλλον είναι άγνωστο για αυτόν, καθόλη τη διάρκεια του έτους δεν έχει μεταβεί στις δασικές περιοχές και δεν έχει εκπαιδευτεί πώς να «κινείται» μέσα σε αυτό. Δεν είναι όμως άγνωστο για τον «δασικό» που κινείται καθημερινά εντός αυτού.
Οι δασικές πυρκαγιές δεν είναι μια κρίση που μπορεί να οργανωθεί, συντονισθεί και τελικά αντιμετωπισθεί εκ του μακρόθεν. Από τη στιγμή που ο εκάστοτε συντονιστής δεν είναι γνώστης των τοπικών συνθηκών, των διατιθέμενων δυνάμεων η αναποτελεσματικότητα είναι δεδομένη. Και αυτό δεν αποτελεί προσωπική άποψη κανενός. Δυστυχώς οι αριθμοί είναι αμείλικτοι.
Από την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση οφείλει να χρησιμοποιήσει το σοβαρό και επιστημονικό (το μόνο ίσως) πόρισμα GOLDAMER – το οποίο έχαιρε μεγάλης αποδοχής και εκτίμησης από τους ειδικούς (ανεξαρτήτως πολιτικής ή κομματικής τοποθέτησης). Να αντισταθεί στην καλοστημένη μιντιακή επικοινωνιακή τακτική και έχοντας «ευήκοα ώτα» να εισάγει στον λόγο της την εξειδικευμένη επιστήμη. Ως αριστερό κόμμα θα πρέπει να «υπερβεί» το ύψος του, να γίνει ανώτερο των περιστάσεων ακόμη και αν χρειαστεί να γίνει δυσάρεστο σε μερικούς. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι πολιτική επιλογή που απαιτεί πράξεις και έργα που συνάδουν με τα λεγόμενα, ώστε να πείσει για την προτεραιοποίησή της.
Πυροσβέστης της ξαπλώστρας
Σημείωση:
1. Ρήση του Hubert Reeves.