Σώμα και φωνή, ήχος και φως, βίντεο και ψηφιακό υλικό, προσωπικά αντικείμενα και αληθινές ιστορίες γίνονται σημεία - σταθμοί σ’ έναν χάρτη. Μετά την καταστροφή, μετά τη μετακίνηση, μετά την εγκατάσταση. Η καλλιτεχνική εταιρεία Cald, στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός 2022», παρουσιάζει στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου, στον Αρχαιολογικό Χώρο Βασιλικών Τάφων Αιγών στη Βέροια τη site-specific performance CATCH (19)22. Το Catch (19)22 είναι ένα ταξίδι, όπου η διαχρονικότητα των συνεπειών του πολέμου και του επεκτατισμού στη ζωή των ανθρώπων, σε αντίθεση με την πολυτέλεια των ταφικών μνημείων, αντιπαραθέτει άμεσα την πολιτική με την πολιτιστική ζωή, τη «Μεγάλη Ιδέα» με τη ρίζα και τον ξεριζωμό.
Η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Αθηνά Χατζηαθανασίου μιλά στην Εποχή για τη σύνδεση του χθες με το σήμερα.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης Catch (19)22; Πώς προέκυψε ο τίτλος;
Η ιδέα της παράστασης προέκυψε απευθείας από τον μυστικισμό του Μουσείου των βασιλικών τάφων Αιγών, όπου μεγαλείο και καταστροφή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στα συγκλονιστικά ταφικά μνημεία. Έτσι γεννήθηκε η βασική ιδέα της παράστασης: ο φαύλος κύκλος ακμής και παρακμής, η ροπή του ανθρώπου προς το μεγαλείο κι έπειτα στην καταστροφή και πάλι απ’ την αρχή. Το παράλογο αυτό της ανθρώπινης ύπαρξης και το παράλογου του πολέμου είναι βασικό θέμα και στο βιβλίο «Catch-22» του Joseph Heller, του οποίου ο τίτλος συνέθετε ένα ενδιαφέρον λογοπαίγνιο για τον τίτλο της δικής μας παράστασης και τη σύνδεσή του με τη χρονιά της μικρασιατικής καταστροφής. Έτσι, λοιπόν, προέκυψε το Catch (19)22.
Σώμα και φωνή, ήχος και φως, βίντεο και ψηφιακό υλικό, προσωπικά αντικείμενα και αληθινές ιστορίες γίνονται σημεία - σταθμοί σ’ έναν χάρτη. Από πού αντλήσατε τις πηγές σας; Ποια η διαδρομή αυτού του χάρτη και πώς συνδέει το χθες με το σήμερα;
Τόσο εγώ όσο και η συγγραφέας της παράστασης, Σοφία Γουργουλιάννη, εντρυφήσαμε στο ιστορικό κομμάτι. Από μελέτες σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο και την αρθρογραφία της εφόρου, κ. Αγγελικής Κοτταρίδη, μέχρι την αρθρογραφία για τον μικρασιατικό πολιτισμό και στοιχεία λαογραφίας. Σημαντικός αρωγός υπήρξε το υλικό που έχει συλλέξει κάτοικος της περιοχής ο κ. Γιώργος Κοτζαερίδης. Η δουλειά του πάνω στο θέμα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες όχι μόνο στο νομό, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, μιας και διατηρεί ένα μικρό μουσείο με υλικό πολιτισμό Μικρασιατών στο Σταυρό Ημαθίας και άφθονο υλικό από προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν στη Μικρά Ασία.
Με αυτή τη σημαντική βοήθεια, δημιουργήθηκε ένας χάρτης που οδηγεί από τη ζωή στη Μικρά Ασία μέσα στο Μουσείο και μετά στη ζωή μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Σταθμοί «ζωής», εκεί και εδώ, πριν και μετά, αντιπαραβάλλονται με τα ταφικά μνημεία, τον πόλεμο και τον «θάνατο». Η σύνδεση του χθες με το σήμερα είναι μία: ο άνθρωπος.
Η παράσταση είναι μία site-specific performance. Ποιες οι ιδιαιτερότητές της;
Όλη η ιδέα βασίζεται στον αρχαιολογικό χώρο. Γεννήθηκε μέσα από αυτόν και όλη η σκέψη χτίστηκε μέσα σε αυτόν. Κάθε σημείο του αύλειου χώρου είναι σημαντικό, έχουμε λάβει υπόψη τα δέντρα και τους θάμνους, τις αποστάσεις, την αίσθηση μπαίνοντας στο Μουσείο, μέσα στο Μουσείο και βγαίνοντας από αυτό. Δεν είναι μια παράσταση που ο θεατής θα πάρει τη θέση του και θα δει κάτι το οποίο θα αρχίσει, θα τελειώσει και μετά θα φύγει. Ο θεατής θα περπατήσει από σταθμό σε σταθμό, θα μπει στο Μουσείο και μετά θα περάσει πάλι από μια σειρά σταθμών με οδηγό τον χάρτη που θα του δοθεί. Ο ίδιος ο θεατής επιλέγει πόση ώρα θα σταθεί μπροστά σε κάθε σταθμό, οπότε κανένας θεατής δεν θα δει το ίδιο με άλλον θεατή. Άρα, η βασική ιδιαιτερότητα της παράστασης είναι η δύναμη του θεατή. Αποφασίζει ο ίδιος τι θα δει και τι δεν θα δει.
Πώς προσεγγίζεται το παράλογο του πολέμου μέσω της παράστασης;
Το παράλογο του πολέμου προσεγγίζεται μέσα από το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης. Τι είναι αυτό που κάνει πιο παράλογο τον πόλεμο ή τον θάνατο; Η ίδια η ζωή φυσικά. Σκηνές ζωής και πολιτισμού προηγούνται και έπονται της καταστροφής και μέσα από μια, ας πούμε, κυκλικότητα της ίδιας της δράσης, θέλουμε να τονίζουμε τον φαύλο κύκλο μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ ευμάρειας, μεγαλείου και πολέμου κι αυτή τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης να αναζητά το μεγαλείο, να οδηγείται στην καταστροφή και έπειτα ν’ αρχίζει πάλι απ’ την αρχή.
Πώς συνδέεται ο ιστορικός αρχαιολογικός χώρος με τη σύγχρονη ιστορία της μικρασιατικής καταστροφής;
Η διαχρονικότητα των συνεπειών του πολέμου στην ανθρώπινη ζωή, μέσα από το μεγαλείο τόσο του μακεδονικού πολιτισμού αλλά και του μικρασιατικού πολιτισμού, σε αντιπαραβολή με τον θάνατο και την καταστροφή είναι η βασική σύνδεση. Και αυτή είναι η σύνδεση και με το 2022 και με τα σύγχρονα γεγονότα. Μήπως τελικά ο άνθρωπος είναι ένας Σίσυφος που αγωνίζεται να φτάσει στην κορυφή, καταλήγει στα βάραθρα και πάλι απ’ την αρχή;