Η συντριπτική νίκη της απόρριψης έναντι της έγκρισης του Συντάγματος που γράφτηκε από τη Συντακτική Συνέλευση, θα σηματοδοτήσει αναμφίβολα ένα πριν και ένα μετά στην ιστορία της Χιλής, μετά από μια πολιτική και πολιτιστική ήττα που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ όλοι εμείς που θέλουμε μια δικαιότερη χώρα που να αναγνωρίζει τον πλουραλισμό μας.
Ως εκ τούτου, η ιστορική αυτή ψηφοφορία, με πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν (85,81%), και η μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο επιλογών (61,86% και 38,14%) δεν είναι μόνο μια τεράστια νίκη για τη Δεξιά, αλλά μας δείχνει επίσης πόσο βαθιά ατομικιστική, συντηρητική, γεμάτη προκαταλήψεις και φόβους εξακολουθεί να είναι η χιλιανή κοινωνία, ακόμα και αν πιστεύαμε, ή και θέλαμε, το αντίθετο. Προφανώς, πολλοί από εμάς είδαμε αρκετά αφελώς ότι με την κοινωνική εξέγερση και τη «Συμφωνία για την Ειρήνη και το Νέο Σύνταγμα» του 2019, συν τον τεράστιο θρίαμβο της έγκρισης ενός νέου Συντάγματος στο δημοψήφισμα του 2020, η Χιλή είχε φτάσει σε τόσο υψηλά επίπεδα πολιτικοποίησης που θα ήταν μια διαδικασία χωρίς γυρισμό, που ούτε οι μεγάλοι οικονομικοί όμιλοι δεν θα μπορούσαν να την σταματήσουν. Δυστυχώς κάναμε λάθος και σήμερα είμαστε σε μια στιγμή μεγάλης αδυναμίας και αβεβαιότητας, όπου χωρίς αμφιβολία αυτή η ιστορική ήττα θα βιωθεί από πολλούς με μεγάλη απογοήτευση, θλίψη και απελπισία, γεγονός που μας κάνει να βρισκόμαστε στο χειρότερο δυνατό σενάριο.
Διδάγματα για το μέλλον
Αν και αυτή η ήττα έχει αιτίες που ξεπερνούν κατά πολύ τα λάθη της έγκρισης σε όλη αυτή τη συντακτική διαδικασία, νομίζω ότι είναι σημαντικό να μπορούμε να τα αναφέρουμε, προκειμένου να δημιουργήσουμε ορισμένα διδάγματα για το μέλλον, καθώς θα μπορούσε να ήταν πολύ καλύτερο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, παρά την τεράστια εκστρατεία ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης από την πλευρά της απόρριψης μέσω των μεγάλων ΜΜΕ. Κατά συνέπεια, μου φαίνεται ότι αποτύχαμε να έχουμε ένα σπουδαίο συνταγματικό κείμενο στη Χιλή, λόγω της υπερβολικής σιγουριάς πολλών ανθρώπων των κοινωνικών κινημάτων, της ασυνέπειας των πολιτικών κομμάτων που ήθελαν την έγκριση και του φόβου της κυβέρνησης.
Στην περίπτωση των μελών της Συντακτικής Συνέλευσης, προερχόμενων από τα κοινωνικά κινήματα, πολλοί είχαν μια μεγάλη βεβαιότητα, σαν να αρκούσε η έγκριση των συνταγματικών άρθρων με την απαρτία των 2/3 της Συντακτικής Συνέλευσης, παραμελώντας έτσι την ψήφο στο δημοψήφισμα εξόδου. Στην οποία προστέθηκε από την πλευρά πολλών από αυτούς μια υπερβολική αλαζονεία, η οποία εκδηλώθηκε με συμπεριφορές που δεν ήταν πολύ ανοιχτές στον διάλογο. Επιπλέον, δεν ήταν σε θέση να δουν ότι για κάθε δήλωση και ενέργειά τους υπήρχε μια ολόκληρη χώρα που τους παρακολουθούσε, κάτι που προφανώς επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για να μεγεθύνει κάθε είδους λάθος ή βλακεία που έκαναν μέσα στη Συντακτική Συνέλευση, όπως έκαναν πολύ καλά τα μεγάλα ΜΜΕ. Προφανώς ξέχασαν γρήγορα ότι τα 155 μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης ψηφίστηκαν μόνο από το 41,51% των εκλογικών καταλόγων, γεγονός που άφησε απ’ έξω έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων που δεν συμμετείχαν σε αυτή τη διαδικασία, αλλά που πήγαν να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα της 4ης Σεπτεμβρίου.
Όσο για τα πολιτικά κόμματα υπέρ της έγκρισης, δεν κατάλαβαν το μέγεθος της ήττας που θα ερχόταν, και δεν μπόρεσαν να αρθρώσουν συντεταγμένα μια άποψη υπέρ του νέου Συντάγματος, δείχνοντας σημαντικές διαφορές μεταξύ εκείνων που ήταν ευχαριστημένα με το συνταγματικό κείμενο και αυτών που δεν ήταν. Μου φαίνεται ότι αυτή η ασυνέπεια αντικατοπτρίστηκε πολύ καλά στη λεγόμενη «Ενωμένη Συμφωνία για την Έγκριση Νέου Συντάγματος» [(σημ: υπογράφηκε από τους συνασπισμούς που στηρίζουν τον Μπόριτς και ήταν υπέρ της έγκρισης, τον SD (Δημοκρατικός Σοσιαλισμός) και τον AD (Εγκρίνω την Αξιοπρέπεια)], η οποία προσπάθησε να δημιουργήσει βεβαιότητες μέσω ορισμένων αλλαγών στο νέο Σύνταγμα σε περίπτωση που εγκρινόταν, αλλά που στην πράξη υποτάχθηκε στον λόγο της απόρριψης, υιοθετώντας την άποψη ότι το νέο συνταγματικό κείμενο είχε σημαντικά ελαττώματα και ως εκ τούτου ήταν κακό.
Κατακερματισμένο μήνυμα και ατολμία
Όσον αφορά την κυβέρνηση, φάνηκε ότι ήταν πολύ φοβισμένη κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών εργασίας της Συντακτικής Συνέλευσης, καθώς και στο διάστημα πριν το δημοψήφισμα επειδή καταγγέλθηκε για εκλογική παρέμβαση. Έτσι, έκανε πολύ λίγα σε ενημερωτικό επίπεδο σχετικά με τη συντακτική διαδικασία, παραβλέποντας εντελώς τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει το δημόσιο κανάλι (TVN), όσον αφορά ένα διαφορετικό περιεχόμενο στην ενημέρωση που θα επέτρεπε στους πολίτες να προσεγγίσουν πραγματικά αυτά που βιώνουμε στη χώρα. Τέλος, όσον αφορά την τηλεοπτική παρουσία των εκπροσώπων της έγκρισης, παρατηρήθηκε μια πολυγλωσσία, η οποία δημιούργησε ένα συγκεχυμένο και κατακερματισμένο μήνυμα που δεν καλούσε για ενότητα του χιλιανού λαού, και σίγουρα δεν έφτασε στους αναποφάσιστους και στους νέους ψηφοφόρους. Εν ολίγοις, στην ιστορική ήττα της 4ης Σεπτεμβρίου, που αντικατοπτρίζει έναν βαθύ συντηρητισμό και ατομικισμό της χιλιανής κοινωνίας, που αρνούμασταν να δούμε όλο αυτό το διάστημα, υπήρχαν λάθη που μας στοίχισαν ακριβά, τα οποία πρέπει να αποδεχτούμε και να προσπαθήσουμε να μάθουμε από αυτά, πριν από τα νέα σενάρια του μέλλοντος που θα έρθουν και που θα πρέπει να ενωθούμε με το κεφάλι ψηλά και με ελπίδα.