Για τον πόλεμο και τη συνέχιση του ασχολούνται, επιμελώς, ΗΠΑ, Ρωσία, ΝΑΤΟ, Αγγλία και δευτερεύοντες πρόθυμοι. Για την ειρήνη μιλά μόνο ο πάπας Φραγκίσκος. Η Αριστερά ασχολείται πρωτίστως με τα «δικά» της τοπικά-εκλογικά, ενώ τα φιλειρηνικά κινήματα έχουν μερικώς απωλέσει έμπνευση και δυναμική.
Η Ευρώπη επέλεξε να ασχοληθεί με τις καταστροφικές συνέπειες ενός πολέμου στον αυλόγυρο του οποίου δεν επεδίωξε να αποτρέψει την έκρηξη, έγκαιρα και αποτελεσματικά. Ο στενός χώρος στον οποίο έχει αυτο-εγκλωβιστεί αφορά αποκλειστικά και μόνο τις επαναλαμβανόμενες αγωνιώδεις προσπάθειες για να αντιμετωπίσει και περιορίσει (αποκρύψει) το έλλειμα διαχειριστικής ικανότητας, εχοντας παραιτηθεί να παρέμβει στο κύριο πρόβλημα που δεν είναι άλλο από τον τερματισμό του πολέμου. Τα ενεργειακά και τα οικονομικά θέματα υποκατέστησαν τα πολεμικά ανακοινωθέντα, αναμορφώνοντας την «οικονομία ειρήνης» σε «οικονομία πολέμου», όπου η ενέργεια μετατρέπεται σε επιθετικό όπλο από βασικό κοινωνικό αγαθό.
Τα πολεμικά-ενεργειακά ανακοινωθέντα εκδίδονται στις Βρυξέλες, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν έχει οικειοποιηθεί τον ρόλο του επιτελάρχη, που επεξεργάζεται και συντονίζει το πακέτο των οικονομικών όπλων (κυρώσεις), που αποσκοπούν να γονατίσουν τη ρωσική οικονομία, προκειμένου να σταματήσει την εισβολή στην Ουκρανία.
Μετά από έξι μήνες πολέμου και ισάριθμα «πακέτα κυρώσεων» τα αποτελέσματα δεν ικανοποίησαν τους δύο στόχους που είχαν τεθεί: τη δημιουργία κρίσης ρευστότητας στη Ρωσία για το σταμάτημα της εισβολής και το δομικό πλήγμα στην παραγωγική ικανότητα της χώρας για την αποφυγή, στο μέλλον, αντίστοιχων ευσεβών πόθων. Η ρωσική οικονομία αντιμετωπίζει, σοβαρές δυσκολίες (έλλειμα 2%, πληθωρισμός 15%, επιτόκια 8%, κρίση στις αλυσίδες τροφοδοσίας πρώτων υλών και παραγωγής), οι δε προοπτικές ανάπτυξης εξαιρετικά αδύναμες.
Σε στρατιωτικό επίπεδο τα ρωσικά στρατεύματα έχουν καταλάβει και σταθεροποιήσει τις θέσεις τους στη νοτιοανατολική πλευρά της χώρας, από την Οδησσό μέχρι το Ντονμπάς (περίπου 20% του ουκρανικού εδάφους) και δεν διαφαίνεται άμεσα αλλαγή της κατάστασης.
Ο πρώτος στόχος των κυρώσεων δεν επετεύχθη
Η ΕΕ πρέπει να αποδεχτεί ότι ο πρώτος στόχος των κυρώσεων δεν επετεύχθη. Η ευελιξία που επέδειξε η Ρωσία στον χρηματοδοτικό, στρατιωτικό και οικονομικό τομέα μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την μη επίτευξη και του δευτέρου στόχου… Η Κεντρική Τράπεζα της κατάφερε να αποτρέψει την κατάρρευσή του ρουβλιού και να οργανώσει ένα νέο σύστημα πληρωμών βασισμένο στο εθνικό νόμισμα. Ταυτόχρονα, ο Πούτιν με τον κινέζο πρόεδρο Xi Jinping επεξεργάζονται σχέδια για την απορρόφηση πλεοναζόντων ποσοτήτων ρωσικού φυσικού αερίου, ενώ υπέγραψε διάταγμα για την αύξηση κατά 100 χιλ. του στρατιωτικού προσωπικού.
Στο εσωτερικό της ΕΕ οι επιπτώσεις των κυρώσεών πλήττουν σοβαρά όλες τις χώρες, ενώ δεν φαίνεται να απασχολεί τις ευρωπαϊκές ελίτ η πλήρης αποφυγή κάθε πρωτοβουλίας για τη μοναδική λογική λύση, που συνίσταται στον άμεσο τερματισμό των πολεμικών επιχειρήσεων και τον επανασχεδιασμό της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, μέσω της διπλωματίας, εκχωρώντας άκριτα, τις σχετικές πρωτοβουλίες στον Ερντογάν.
Στο επίμονο δίλημμα πόλεμος ή ειρήνη προστέθηκαν σαν εργαλεία παρέμβασης το ενεργειακό και το οικονομικό, που ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισης, μπορούν να επενεργήσουν στην ισορροπία, καθιστώντας τη σχέση πόλεμος/ειρήνη υβριδική.
Αναμένοντας το έβδομο πακέτο μέτρων
Αφού τα έξι προγενέστερα πακέτα δεν έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα, η Κομισιόν στοχεύει επιθετικά στην Ρωσία και «ανακουφιστικά» προς το εσωτερικό των χωρών της. Το σχέδιο προς έγκριση στη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας της 9ης Σεπτεμβρίου, είναι μείγμα αναβαθμισμένων κυρώσεων και μέτρων στήριξης της παραπέουσας ευρωπαϊκής οικονομίας.
Οι προβλέψεις της Standard&Poor’s είναι εφιαλτικές. Ο «οίκος» εκτιμά ότι έχει δημιουργηθεί ένα βραχυκύκλωμα μεταξύ ζήτησης και προσφοράς και έκρηξη κερδοσκοπίας. Θα χρειαστούν 1.000 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των φουσκωμένων λογαριασμών των ευρωπαϊκών νοικοκυριών. Η S&P θεωρεί ανεπαρκείς τις προτάσεις της Κομισιόν για την επιβολή πλαφόν, ενώ κρίνει επιβεβλημένη μια παρέμβαση στο Tft που εκτιμά ότι έχει καταστεί κερδοσκοπική αγορά φυσικού αερίου. Προτείνει την επιβολή ενός μηχανισμού «συνεισφοράς αλληλεγγύης» για επιχειρήσεις που καρπώθηκαν υπερκέρδη, κάτω από την εποπτεία της ESMA (Ευρωπαϊκή Αρχή Χρηματοδοτικών Συναλλαγών).
Το IMF ζήτησε από την ΕΕ τη δημιουργία ενός νέου «Recovery Fund» για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται μετα και την πλήρη διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αεριού, καθώς και τη σταθερή υποχώρηση της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου.
Το νέο Ταμείο «Energy Fund» θα πρέπει να στοχεύσει την αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας τόσο των κρατών και των αγορών, μπροστά στην επελαύνουσα ύφεση.
Η πρόταση IMF εντάσσεται στο πλαίσιο της συζήτησης αναμόρφωσης του μηχανισμού (stability and growth pact) των ισολογισμών των κρατών μελών, που «πάγωσε» το 2020, λόγω της πανδημίας. Το Ταμείο εκτιμά ότι οι κρατικοί ισολογισμοί θα πρέπει να παραμείνουν στο όριο του 3% για τα ελλείματα και στο 60% για το χρέος.
Οι προτάσεις του IMF σε συνδυασμό με τον πρόσφατο μηχανισμό προστασίας των κρατικών ομολόγων (TPI Transmission Protection Instrument) της EKT, αναδεικνύουν τη δραματική πολιτική κατάσταση που έχει περιέλθει η ΕΕ και τους σοβαρούς τριγμούς του νεοφιλελεύθερου οικοδομήματος, πάνω στο οποίο χτίστηκε.
Ένα επιπλέον πρόβλημα αποτελεί η ανακοινωθείσα γενναία αύξηση κατά 75 μονάδες βάσης των επιτοκίων, για να «αποθερμανθεί» η οικονομία και να αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός που τρέχει στην ευρωζώνη στα 9,1% τον Αύγουστο.
Όλα τα παραπάνω θα επιταχύνουν την πορεία προς την ύφεση, θα συρρικνώσουν την αγοραστική δύναμη των μισθών και των συντάξεων, αυξάνοντάς την επισφαλή εργασία και την ανεργία.
Το προτεινόμενο σχέδιο της Κομισιόν
Από την αρχή του πολέμου το βάρος του ρωσικού αερίου στην ΕΕ, μειώθηκε από το 40% στο 10%, ενώ τα αποθέματα για τον χειμώνα έχουν καλύψει το 82% της χωρητικότητας. Οι τιμές όμως, δεν υποχωρούν και ούτε θα υποχωρήσουν σημαντικά, γιατί οι αγορές του στρατηγικού αποθέματος έχουν πραγματοποιηθεί βεβιασμένα και με ακριβό αντίτιμο.
Σύμφωνα με ό,τι έχει διαρρεύσει, η πρόταση περιλαμβάνει πέντε σημεία μεταξύ επιβολής πλαφόν τιμών και φορολόγησης των ενεργειακών επιχειρήσεων (ορυκτών, ΑΠΕ, πυρηνικών), θέματα για τα οποία δεν υπάρχει ακόμη ομοφωνία (ιδιαίτερα για την επιβολή πλαφόν). Η Κομισιόν φαίνεται να είναι ανοιχτή και στη συζήτηση για επιβολή πλαφόν ακόμη και για αμερικανικά και αλλα LNG…)
Η πρόταση περιλαμβάνει μέτρα επιβολής υποχρεωτικής μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης (εξοικονόμηση), καθώς και επιβολή ορίου στην κερδοφορία των ενεργειακών επιχειρήσεων που δεν παράγουν ηλεκτρισμό από το ακριβό φυσικό αέριο και έχουν συσσωρεύει υπερκέρδη (ουρανοκατέβατα), λόγω του χαμηλού κόστους λειτουργίας των (π.χ. ΑΠΕ, λιγνίτης κ.λπ.).
Η Κομισιόν δεν αντιτίθεται στις κρατικές επιδοτήσεις σε εταιρείες ενεργειακής παραγωγής που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, προκειμένου να αποφευχθεί ένα νέο κύμα πτωχεύσεων «Lehman Brothers», ανατρέποντας τον νεοφιλελεύθερο πυρήνα της αντίληψης για τον ρόλο του κράτους.
Οι υπνοβάτες μπήκαν σε εμπόλεμη περιοχή
Ο πόλεμος διασπείρεται και εγκαθίσταται, για την ώρα με ηπιότερες μορφές, στο υπόλοιπο της ευρωπαϊκής ηπείρου και πέραν αυτής. Οι πολεμικοί εξοπλισμοί περνούν την καλύτερη εποχή τους, ανενόχλητοι, χωρίς έλεγχο τιμών και πλαφόν.
Οι εταιρείες-δεινόσαυροι των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, λιγνίτης, φυσικό αέριο) παίρνουν βαθιά ανάσα και ξανά προς τον δρόμο τραβούν, μολύνοντας, ανενόχλητα, το περιβάλλον και τη ζωή πάνω στον πλανήτη.
Η πράσινη ενεργειακή μετάβαση για μια δικαιότερη και συμπεριληπτική κοινωνία τοποθετήθηκε στο ράφι, λόγω άλλων προτεραιοτήτων…
Για την ανατροπή αυτών των εφιαλτικών εξελίξεων δεν αρκεί να μειώσουμε κατά ένα ή δυο βαθμούς το καλοριφέρ. Θα χρειαστεί κάτι περισσότερο: αντίσταση, συλλογική διεκδίκηση και αποφασιστικότητα στην απαίτηση να τερματιστεί άμεσα ο πόλεμος και να καταστεί η ενέργεια προσβάσιμη και προσιτή από όλους.