Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι οι νεοσυντηρητικοί των ΗΠΑ έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα πολεμοκάπηλο, αντιρωσικό κλίμα στην Ευρώπη μέσω ενός άνευ προηγουμένου πολέμου πληροφοριών, οι συνέπειες του οποίου θα χρειαστούν αρκετό χρόνο για να εκτιμηθούν. Είναι, ωστόσο, δυνατό να εντοπίσουμε τα σημάδια αυτού που πρόκειται να ακολουθήσει.
Χαμένοι: Δεν ξέρουμε ακόμα ποιος θα βγει νικητής από αυτόν τον πόλεμο (ή αν θα υπάρξει νικητής, εκτός από τη βιομηχανία όπλων). Αλλά ξέρουμε ποιος θα χάσει περισσότερο: ο ουκρανικός και ο ευρωπαϊκός λαός. Ολόκληρες περιοχές στην Ουκρανία έχουν μετατραπεί σε ερείπια,e εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί και το ευρώ υποχωρεί- αυτά είναι σημάδια ήττας. Στις επτά δεκαετίες από την καταστροφή που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ευρώπη είχε ξανασταθεί στα πόδια της. Με επικεφαλής πολιτικούς υψηλού προφίλ και με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στο πλαίσιο της αντικομμουνιστικής σταυροφορίας τους, η Δυτική Ευρώπη κατάφερε να εδραιωθεί ως περιοχή ειρήνης και ανάπτυξης (έστω και αν, δυστυχώς, στηριζόμενη στην αποικιακή και νεοαποικιακή βία και σε διαφόρων τύπων απαλλοτριώσεις). Το μόνο που χρειαζόταν για να τεθεί σε κίνδυνο η ειρήνη και η ανάπτυξη ήταν ένας πόλεμος-φάντασμα: που διεξήχθη στην Ευρώπη, αλλά δεν καθοδηγήθηκε από την Ευρώπη, και ούτε καν ήταν και είναι προς το συμφέρον των Ευρωπαίων.
Ενεργειακή μετάβαση: Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το οποίο ευθύνεται για την υπερθέρμανση του πλανήτη, παραμένει στην ατμόσφαιρα για πολλές χιλιάδες χρόνια. σύμφωνα με δημοσίευμα της Deutsche Welle, που επικαλείται τη διεθνή μελέτη για τον παγκόσμιο προϋπολογισμό άνθρακα του 2020, υπολογίζεται ότι το 40% του CO2 που έχει εκπέμψει η ανθρωπότητα από το 1850 παραμένει στην ατμόσφαιρα. Έτσι, παρόλο που η Κίνα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος ρυπαντής διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, η αλήθεια είναι ότι, αν εξετάσουμε τα στοιχεία για τις εκπομπές CO2 από το 1750 έως το 2019 (πάλι από την ανάλυση της Deutsche Welle, που βασίζεται στα στοιχεία της έκθεσης Our World in Data), η Ευρώπη ήταν υπεύθυνη για το 32,6% των εν λόγω συνολικών εκπομπών αυτής της περιόδου, οι ΗΠΑ για το 25,5%, η Κίνα για το 13,7%, η Αφρική για το 2,8% και η Νότια Αμερική για το 2,6%. Με δεδομένο το σωρευτικό χρέος εκπομπών που η Ευρώπη έχει συσσωρεύσει κατά τη διάρκεια 269 ετών, το γεγονός της πρόσφατης αναγνώρισης της προσπάθειάς της να εξισορροπηθεί ο παγκόσμιος προϋπολογισμός που αφορά τον άνθρακα, πρωταγωνιστώντας στον αγώνα, τις τελευταίες δεκαετίες, για την επικράτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι προφανώς μια επιτυχία. Όμως, αυτό είναι το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει. Μπορεί να ασκούμε κριτική στην ενεργειακή μετάβαση που στηρίζεται στην οικολογία των (κυρίως Ευρωπαίων) πλουσίων, αλλά τουλάχιστον κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση ορυκτών καυσίμων που προκάλεσε ήταν, όμως, αρκετός για να εξατμιστούν όλα τα σχέδια που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη ενεργειακή μετάβαση. Ο άνθρακας επέστρεψε από την εξορία και το πετρέλαιο και η πυρηνική ενέργεια γίνονται πάλι αποδεκτές. Γιατί η διαιώνιση του πολέμου είναι πιο σημαντική από την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης; Ποια δημοκρατική πλειοψηφία αποφάσισε να ακολουθήσει αυτή την κατεύθυνση;
Πολιτικό φάσμα: Η επερχόμενη οικονομική και κοινωνική κρίση θα έχει αντίκτυπο στο πολιτικό φάσμα των ευρωπαϊκών χωρών. Από τη μία πλευρά, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πιο αυταρχικές κυβερνήσεις (όπως αυτές της Ουγγαρίας και της Τουρκίας) και τα ακροδεξιά κόμματα έχουν επιδείξει τον λιγότερο ενθουσιασμό για την πολεμοκαπηλεία, η οποία συμπυκνώνεται στον αντιρωσικό φανατισμό που κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή πολιτική τους τελευταίους μήνες. Από την άλλη πλευρά, τα αριστερά κόμματα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχουν εγκαταλείψει τη δική τους (αριστερή) θέση για τον πόλεμο. Ορισμένα από τα κόμματα που είχαν διακριθεί στο παρελθόν για τη στάση τους κατά του ΝΑΤΟ σιώπησαν μπροστά στην παράλογη και επικίνδυνη επέκτασή του σε όλες τις ηπείρους. Όταν η συνέχιση του πολέμου και η επέκταση των στρατιωτικών προϋπολογισμών αρχίσουν να προκαλούν την εξαθλίωση των οικογενειών, τι θα σκεφτούν οι πολίτες όσον αφορά τις πολιτικές επιλογές που γίνονται στο όνομα της προστασίας τους; Δεν θα τους προσελκύσουν τα κόμματα που έχουν δείξει τον λιγότερο ενθουσιασμό για τον πολεμοκάπηλο υπερεθνικισμό που προκάλεσε την εξαθλίωσή τους;
Ασφάλεια των πολιτών: Τον Ιούνιο του 2022, η Ίντερπολ δημοσιοποίησε την ανησυχία της ότι μεγάλος αριθμός του οπλισμού που παραδόθηκε στην Ουκρανία θα μπορούσε να εισέλθει στην παράνομη αγορά όπλων και να καταλήξει στα χέρια εγκληματιών. Η κατάσταση αυτή είναι ακόμη πιο σοβαρή, δεδομένου ότι μέρος αυτού του εξοπλισμού περιλαμβάνει βαρύ πυροβολικό. Η εμπειρία όσων συνέβησαν στο παρελθόν σε άλλα θέατρα πολέμου δικαιολογεί αυτήν την ανησυχία. Για παράδειγμα, μεγάλο μέρος του πολεμικού υλικού που με το οποίο προμήθευσαν οι ΗΠΑ το Αφγανιστάν κατέληξε στα χέρια των Ταλιμπάν εναντίον των οποίων πολεμούσε ο αμερικανικός στρατός. Η τραγωδία των ΗΠΑ με τις διαδοχικές σφαγές που προκαλούνταν από ένοπλους πολίτες είναι γνωστή. Τι θα συμβεί στην Ευρώπη αν η εύκολη πρόσβαση σε αυτά τα όπλα οδηγήσει έχει ως αποτέλεσμα αυτά να καταλήξουν σε λάθος χέρια;
Κανονικοποίηση του ναζισμού: Λίγο πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, διάφορες υπηρεσίες πληροφοριών και δεξαμενές σκέψης για την ασφάλεια είχαν προειδοποιήσει για την έντονη παρουσία νεοναζιστικών ομάδων στην Ουκρανία, τη στρατιωτική τους εκπαίδευση και τον εξοπλισμό τους, καθώς και για τον τρόπο ενσωμάτωσής τους στις τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις, πράγμα πρωτοφανές. Όπως είναι κατανοητό, το ξέσπασμα του πολέμου έθεσε αυτή την ανησυχία στο περιθώριο. Το ζήτημα σήμερα είναι αν ο ναζισμός 6μπορεί να μετατραπεί σε μια συνήθη εθνικιστική ιδεολογία, και αν οι επαναλαμβανόμενες επιθέσεις του εναντίον προοδευτικών πολιτικών στην Ουκρανία μπορούν να θεωρηθούν ως πατριωτικές πράξεις. Μένει να δούμε τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στην Ευρώπη, με φόντο την άνοδο της ακροδεξιάς.
Αντικομμουνισμός-φάντασμα: Το αντιρωσικό μίσος που έχει οξυνθεί στην Ευρώπη από την εισβολή στην Ουκρανία εμπεριέχει υποσυνείδητα ένα αντικομμουνιστικό μίσος, ακόμη και αν είναι γνωστό ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι μειονότητα στη Ρωσία και ότι ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ένας δεξιός πολιτικός, φίλος της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς. Για τμήματα της ακροδεξιάς, ο κομμουνισμός είναι πλέον ένα κενό σημαίνον και χρησιμεύει ως όπλο για τη δαιμονοποίηση των πολιτικών της αντιπάλων, τη δικαιολόγηση της ακύρωσης αυτών των αντιπάλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την προώθηση μιας ρητορικής μίσους. Πρέπει να φοβόμαστε ότι αυτό το κατάλοιπο θα παραμείνει στην πολιτική ζωή και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Έγκλημα και αδικία στα Βαλκάνια: Ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα να επιστήσει την προσοχή των πιο ενημερωμένων Ευρωπαίων στον αυθαίρετο τρόπο με τον οποίο καταστράφηκε η Γιουγκοσλαβία, στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ εναντίον πολιτικών στόχων το 1999 και στα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από όλες τις πλευρές στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι ιστορικές και θρησκευτικές αντιβαλκανικές προκαταλήψεις -ο καγκελάριος της Αυστριακής Αυτοκρατορίας Κλέμενς φον Μέτερνιχ (στην εξουσία 1821-1848) συνήθιζε να λέει ότι η Ασία ξεκίνησε από τη Landstrasse, τον δρόμο της Βιέννης όπου ζούσαν οι Βαλκάνιοι μετανάστες- έχουν καταλήξει να αντικατοπτρίζονται στον τρόπο με τον οποίο ορισμένες χώρες αυτής της περιοχής περιμένουν εδώ και πολλά χρόνια να ενταχθούν στην ΕΕ.
Είναι πολύ νωρίς για μια γενική εκτίμηση των καιρών που διανύουμε, αλλά τα σημάδια είναι ανησυχητικά και δεν προμηνύουν κάτι καλό.Τέλος φόρμας
Μετάφραση: Χάρης Γολέμης