«Κράτα τη θρησκεία σου μακριά από τον κόλπο μου», πανό σε συγκέντρωση έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο
Στις 24 Ιουνίου, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανέτρεψε προηγούμενη απόφασή του που ίσχυε από το 1973, η οποία προστάτευε το δικαίωμα στην έκτρωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Έτσι, σήμερα οι αμερικανικές πολιτείες έχουν τη δυνατότητα να απαγορεύουν τις εκτρώσεις στο έδαφός τους, και ορισμένες από αυτές, κυρίως στο Νότο, το έχουν πράξει ήδη. Αυτή η τρομερά αντιδραστική θεσμική αλλαγή που πλήττει βάναυσα το (και ανθρώπινο) δικαίωμα των γυναικών –κυρίως των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων τα οποία είναι επίσης φυλετικά προσδιορισμένα– οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αλλαγή της σύνθεσης του εν λόγω δικαστηρίου από τον πρώην πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος διόρισε τρεις δικαστικούς της προσωπικής του επιλογής, με αποτέλεσμα η μεγάλη πλειονότητα των μελών του να αποτελείται από πρόσωπα με ακραία συντηρητικές πεποιθήσεις.
Το συγκεκριμένο γεγονός έχει οδηγήσει, όπως ήταν φυσικό, σε αντιδράσεις και κάποιες κινητοποιήσεις του γυναικείου κινήματος και γενικώς της κοινωνικής και πολιτικής Αριστεράς των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και σε έναν πλούσιο προβληματισμό διανοουμένων και επιστημόνων με άρθρα και συμμετοχή τους σε συζητήσεις, που όποιος/α ενδιαφέρεται μπορεί να βρει στο διαδίκτυο. Η δική μας Ιωάννα Δρόσου, συνήθης ύποπτη για την ενεργή ενασχόλησή της με θέματα δικαιωμάτων, ανακάλυψε εκεί διάφορα πολύ ενδιαφέροντα κείμενα, ορισμένα από τα οποία είναι αυτά που θέλουμε να υπάρχουν στη στήλη των Ιδεών. Με την υπόσχεση ότι θα συνεχίσουμε και την ελπίδα ότι για το θέμα θα υπάρξει και ελληνική συμμετοχή, δημοσιεύουμε σήμερα άρθρο της Σαμίρα Μέτα, επίκουρης καθηγήτριας Γυναικείων Σπουδών και Σπουδών Φύλου & Εβραϊκών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, που εμφανίστηκε στον ιστότοπο The Conversation, στις 13 Ιουνίου, δηλαδή έντεκα ημέρες πριν από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. (https://theconversation.com/there-is-no-one-religious-view-on-abortion-a-scholar-of-religion-gender-and-sexuality-explains-184532).
Επειδή η συγγραφέας δεν αναφέρεται στη θέση για τις εκτρώσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας δημοσιεύουμε κάποια αποσπάσματα από την Εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, που εκδόθηκε φέτος στις 9 Σεπτεμβρίου, από τα οποία προκύπτει η θεολογική βάση της γνωστής θέσης της. Παραθέτουμε επίσης κάποιες διευκρινήσεις του Βασίλε Μπανέσκου, εκπροσώπου Τύπου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρουμανίας, για τη στάση της απέναντι στις εκτρώσεις, που υπάρχουν σε άρθρο της Σβετλάνα Λεβίτσκι, που βρίσκεται στην ιστοσελίδα ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ-Διεθνές Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων
(https://www.orthodoxianewsagency.gr/patriarxeia/patriarxio_roumanias/i-en-roumania-orthodoksi-ekklisia-gia-to-thema-ton-amvloseon/)
Η επίσημη γραμμή της Καθολικής Εκκλησίας για τις εκτρώσεις, αλλά και για κάθε τεχνητή αντισύλληψη, είναι γνωστή: Μην το κάνετε αυτό. Όμως, οι έρευνες για το πώς ζουν τη ζωή τους οι καθολικές γυναίκες στην Αμερική παρουσιάζουν μια διαφορετική ιστορία. Η συντριπτική πλειονότητα των καθολικών γυναικών έχει χρησιμοποιήσει αντισυλληπτικά, παρά την απαγόρευση της εκκλησίας. Το 56% των αμερικανίδων καθολικών πιστεύει ότι η έκτρωση πρέπει να είναι νόμιμη σε όλες ή στις περισσότερες περιπτώσεις, ανεξάρτητα από το αν οι ίδιες θα αποφάσιζαν ή όχι να υποβληθούν σ’ αυτήν. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γκουτμάχερ, το οποίο ασχολείται με την αναπαραγωγική υγεία, μία στις τέσσερις Αμερικανίδες που έχουν κάνει έκτρωση είναι καθολική.
Τα παραπάνω είναι μια σαφής υπενθύμιση της πολύπλοκης σχέσης μεταξύ αυτών που διδάσκουν οι διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις και του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι ζουν τα πιστεύω τους στην πράξη. Με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έτοιμο να ανατρέψει την δικαστική απόφαση στην υπόθεση Ρόου κατά Γουέιντ του 1973 που προστατεύει τo δικαίωμα στην έκτρωση σε εθνικό επίπεδο, οι θρησκευτικές στάσεις απέναντι στο δικαίωμα μιας γυναίκας να τερματίσει μια εγκυμοσύνη βρίσκονται στο επίκεντρο του γενικού ενδιαφέροντος. Αλλά ακόμη και μεταξύ των πιστών μιας συγκεκριμένης θρησκείας δεν υπάρχει μια ενιαία θέση στο ζήτημα των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων - πόσο μάλλον μεταξύ διαφορετικών θρησκειών.
Χριστιανισμός και συνείδηση
Ως ερευνήτρια του φύλου και των θρησκειών, εξετάζω πώς οι θρησκευτικές παραδόσεις διαμορφώνουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων για την αντισύλληψη και την έκτρωση. Στο θέμα των εκτρώσεων, οι επίσημες θέσεις των θρησκειών συνδέονται με διαφορετικές προσεγγίσεις σε ορισμένες βασικές θεολογικές έννοιες. Για παράδειγμα, για αρκετές θρησκείες, ένα βασικό ζήτημα στα που αφορά το δικαίωμα στην έκτρωση είναι η «ενσάρκωση», η στιγμή κατά την οποία πιστεύεται ότι η ψυχή εισέρχεται στο σώμα - δηλαδή όταν ένα έμβρυο γίνεται άνθρωπος.
Η παγίδα είναι ότι οι θρησκευτικές παραδόσεις τοποθετούν την ενσάρκωση σε διαφορετικές στιγμές και της δίνουν διαφορετικό βαθμό σπουδαιότητας. Οι καθολικοί θεολόγοι τοποθετούν την ενσάρκωση τη στιγμή της σύλληψης, γι' αυτό και η επίσημη θέση της Καθολικής Εκκλησίας είναι ότι η έκτρωση δεν επιτρέπεται ποτέ. Από τη στιγμή που το σπέρμα συναντά το ωάριο, κατά την καθολική θεολογία, δημιουργείται ένας άνθρωπος, και δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν άνθρωπο, ανεξάρτητα από το πώς ήρθε στη ζωή. Ούτε μπορείς να επιλέξεις μεταξύ δύο ανθρώπινων ζωών, γι' αυτό και η εκκλησία αντιτίθεται στην έκτρωση ενός εμβρύου προκειμένου να σωθεί η ζωή της εγκύου.
Όπως σε κάθε θρησκεία έτσι και στον καθολικισμό, όλες οι θρησκευόμενες γυναίκες δεν αισθάνονται υποχρεωμένες να ακολουθούν τις διδασκαλίες της εκκλησίας στο σύνολο των περιπτώσεων. Και ανεξάρτητα από το αν κάποια γυναίκα θεωρεί ότι θα ζητούσε ή όχι κάποια στιγμή να υποβληθεί σε έκτρωση, μπορεί να θεωρεί ότι αυτή πρέπει να είναι ένα νόμιμο δικαίωμα. Το 57% των καθολικών στις Ηνωμένες Πολιτείες δηλώνουν ότι η έκτρωση είναι ηθικά λάθος, αλλά το 68% εξακολουθεί να υποστηρίζει την απόφαση στην υπόθεση Ρόου κατά Γουέιντ, ενώ μόνο το 14% πιστεύει ότι η έκτρωση δεν πρέπει ποτέ να είναι νόμιμη.
Ορισμένοι καθολικοί υποστηρίζουν την πρόσβαση στην έκτρωση, όχι παρά, αλλά λόγω της αφοσίωσής τους στην καθολική διδασκαλία. Η οργάνωση Catholics for Choice [Καθολικοί υπέρ της επιλογής] υποστηρίζει ότι το έργο της έχει τις ρίζες του στην έμφαση που δίνει ο καθολικισμός στην «κοινωνική δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την πρωτοκαθεδρία της συνείδησης» - οι άνθρωποι παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις στη βάση βαθιά ηθικών πεποιθήσεων.
Κάποιοι άλλοι χριστιανοί, επίσης, ισχυρίζονται ότι η υποστήριξή τους στα αναπαραγωγικά δικαιώματα οφείλεται στην ίδια τη θρησκευτική πίστη τους. Ορισμένοι προτεστάντες κληρικοί, μαζί με εβραίους συναδέλφους τους, συνέβαλαν καθοριστικά στη βοήθεια των γυναικών να έχουν ασφαλείς εκτρώσεις πριν από την υπόθεση Ρόου, μέσω ενός δικτύου που φέρει το όνομα Clergy Consultation Service [Συμβουλευτική Υπηρεσία Κληρικών]. Η θέση υπέρ των εκτρώσεων αυτών των κληρικών οφείλεται στην έγνοια τους για την απόγνωση των γυναικών των ενοριών τους, αλλά και οι θεολογικές δεσμεύσεις για κοινωνική δικαιοσύνη. Σήμερα, η οργάνωση εξακολουθεί να λειτουργεί με τον τίτλο Religious Coalition for Reproductive Choice [Θρησκευτικός Συνασπισμός για την Αναπαραγωγική Επιλογή].
Υπάρχουν πάρα πολλές προτεσταντικές απόψεις στο ζήτημα των εκτρώσεων. Οι πιο συντηρητικοί την εξομοιώνουν με φόνο και, ως εκ τούτου, αντιτίθενται σε οποιεσδήποτε εξαιρέσεις. Οι πιο φιλελεύθερες προτεσταντικές φωνές υποστηρίζουν μια ευρεία πλατφόρμα αναπαραγωγικής δικαιοσύνης, απευθύνοντας στους πιστούς την έκκληση «Έχετε εμπιστοσύνη στις γυναίκες».
Είναι «πρόσωπο» το έμβρυο;
Αλλά και μουσουλμάνοι λόγιοι και κληρικοί έχουν ποικίλες θέσεις για την έκτρωση. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτή δεν επιτρέπεται ποτέ, ενώ κάποιοι άλλοι την επιτρέπουν μέχρι την ενσάρκωση, η οποία συχνά τοποθετείται στις 120 ημέρες κύησης, δηλαδή λίγο πριν από τις 18 εβδομάδες. Σε γενικές γραμμές, πολλοί μουσουλμάνοι ηγέτες επιτρέπουν την έκτρωση για τη διάσωση της ζωής της μητέρας, καθώς ο κλασικός ισλαμικός νόμος θεωρεί ότι η νομική προσωπικότητα αρχίζει από τη γέννηση. Επιπλέον, ενώ κάποιες μουσουλμάνες μπορεί να αναζητούν καθοδήγηση ή βοήθεια στο θέμα της έκτρωσης από τους θρησκευτικούς ηγέτες τους, κάποιες άλλες δεν το κάνουν.
Στην εβραϊκή παράδοση υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με το πότε συμβαίνει η ενσάρκωση: Διάφορα ραβινικά κείμενα την τοποθετούν κατά τη σύλληψη ή ακόμη και πριν από αυτή, και κάποια άλλα κατά τη γέννηση, αλλά σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο η ενσάρκωση δεν είναι τόσο σημαντική όσο το νομικό καθεστώς του εμβρύου. Σε γενικές γραμμές, το έμβρυο δεν θεωρείται «πρόσωπο». Για παράδειγμα, το Ταλμούδ -η κύρια πηγή του εβραϊκού δικαίου- αναφέρεται στο έμβρυο ως μέρος του σώματος της μητέρας. Στην Παλαιά Διαθήκη γράφεται ότι αν μια έγκυος γυναίκα δεχτεί επίθεση και στη συνέχεια αποβάλει, στον επιτιθέμενο επιβάλλεται πρόστιμο αλλά δεν είναι ένοχος φόνου.
Με άλλα λόγια, ο εβραϊκός νόμος προστατεύει το έμβρυο ως «δυνητικό πρόσωπο», αλλά δεν θεωρεί ότι έχει την ίδια πλήρη προσωπικότητα με τη μητέρα του. Οι εβραίοι κληρικοί γενικά συμφωνούν ότι η έκτρωση όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά επιβάλλεται προκειμένου να σωθεί η ζωή της μητέρας, επειδή η δυνητική ζωή πρέπει να θυσιαστεί για να σωθεί η υπάρχουσα ζωή. Αυτό ισχύει ακόμη και κατά τη διάρκεια του τοκετού, εφόσον το κεφάλι δεν έχει βγει από το γεννητικό κανάλι.
Εκεί που η εβραϊκή νομοθεσία για την έκτρωση περιπλέκεται είναι όταν δεν κινδυνεύει η ζωή της μητέρας. Για παράδειγμα, υπάρχει ένας διάλογος μεταξύ των σύγχρονων εβραίων ηγετών για το αν η έκτρωση επιτρέπεται στην περίπτωση που η ψυχική υγεία της μητέρας θα υποστεί βλάβη, εφόσον στη γενετική εξέταση υπάρχουν στοιχεία μη θανατηφόρας αναπηρίας ή αν υπάρχουν άλλες σοβαρές ανησυχίες, όπως ότι με τη γέννηση ενός νέου παιδιού θα μειώνονταν υπερβολικά οι πόροι της οικογένειας που διατίθενται για τη φροντίδα των παιδιών που υπάρχουν ήδη.
Οι Αμερικανοί γενικά υποστηρίζουν τις νόμιμες εκτρώσεις με πολύ λίγους περιορισμούς, θεωρώντας ότι πρόκειται για ζήτημα θρησκευτικής ελευθερίας - και προστασίας της ζωής έναντι μιας δυνητικής ζωής. Το 83% υποστηρίζει το δικαίωμα της γυναίκας στην έκτρωση, και ενώ κάποιες γυναίκες μπορεί να απευθύνονται στους κληρικούς τους προκειμένου αυτοί να στηρίξουν την απόφασή τους να κάνουν έκτρωση, κάποιες άλλες δεν βλέπουν για ποιο λόγο να το κάνουν αυτό.
Μια διαφορετική άποψη για τη ζωή
Η ποικιλομορφία απόψεων στον χριστιανισμό, το ισλάμ και τον ιουδαϊσμό, υπάρχει –και πιθανώς είναι ακόμη μεγαλύτερη– και στον ινδουισμό, ο οποίος έχει μια σειρά από κείμενα, θεότητες και κοσμοθεωρίες. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι το γεγονός πως τόσες πολλές διαφορετικές παραδόσεις συγκεντρώνονται όλες κάτω από τον όρο-ομπρέλα «ινδουισμός» οφείλεται περισσότερο στη βρετανική αποικιοκρατία παρά σε οτιδήποτε άλλο.
Οι περισσότεροι ινδουιστές πιστεύουν στη μετενσάρκωση, πράγμα που σημαίνει ότι ενώ κάποιος/α μπορεί να εισέρχεται στο σώμα με τη γέννηση και να φεύγει από αυτό με το θάνατο, η ίδια η ζωή ούτε αρχίζει ούτε τελειώνει. Αντίθετα, κάθε στιγμή μέσα σε ένα ανθρώπινο σώμα θεωρείται ως μέρος ενός ατελείωτου κύκλου ζωής - κάνοντας το ερώτημα τού πότε αρχίζει η ζωή αρκετά διαφορετικό από ό,τι στις αβρααμικές (ΣτΜ: δηλαδή τις μονοθεϊστικές) θρησκείες.
Ορισμένοι βιοηθικολόγοι θεωρούν ότι ο ινδουισμός είναι ουσιαστικά υπέρ της ζωής, επιτρέποντας την έκτρωση μόνο για να σωθεί η ζωή της μητέρας. Εξετάζοντας, όμως, τι κάνουν οι άνθρωποι και όχι τι λένε τα ιερά κείμενα της παράδοσης, παρατηρούμε ότι οι εκτρώσεις είναι κάτι σύνηθες στην κατά μεγάλη πλειοψηφία ινδουϊστική Ινδία, ιδίως οι εκτρώσεις θηλυκών εμβρύων.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχουν κοινότητες ινδουιστών μεταναστών, κοινότητες ινδουιστών από την Ασία και άτομα που έχουν ασπαστεί τον ινδουισμό που έχουν μια ποικιλομορφία προσεγγίσεων για την έκτρωση. Συνολικά, όμως, το 68% υποστηρίζει ότι η έκτρωση πρέπει να είναι νόμιμη σε όλες ή στις περισσότερες περιπτώσεις.
Ευσπλαχνικές επιλογές
Οι βουδιστές έχουν επίσης ποικίλες απόψεις για τις εκτρώσεις. Ο Θρησκευτικός Συνασπισμός για την Αναπαραγωγική Επιλογή σημειώνει: «Ο βουδισμός, όπως και οι άλλες θρησκείες στον κόσμο, θεωρεί ότι η έκτρωση μπορεί μερικές φορές να είναι η καλύτερη απόφαση και μια πραγματικά ηθική επιλογή. Αυτό δεν σημαίνει ότι η έκτρωση είναι μια εύκολη απόφαση, σημαίνει ότι οι βουδιστές μπορούν να κατανοήσουν ότι οι αναπαραγωγικές αποφάσεις αποτελούν μέρος της ηθικής πολυπλοκότητας της ζωής».
Ο ιαπωνικός βουδισμός, ειδικότερα, μπορεί να θεωρηθεί ότι προτείνει μια «μέση οδό» μεταξύ των θέσεων υπέρ της επιλογής και εκείνων υπέρ της ζωής. Ενώ πολλοί βουδιστές θεωρούν ότι η ζωή αρχίζει με τη σύλληψη, οι εκτρώσεις είναι συνηθισμένες και αντιμετωπίζονται μέσω τελετουργιών στις οποίες σημαντικό ρόλο παίζει ο Τζίζο (Jizo), μία από τις φωτισμένες προσωπικότητες αυτών των βουδιστών που αποκαλούνται μποντισάτβες, ο οποίος κατά τους πιστούς του φροντίζει τα έμβρυα των εκτρώσεων και των αποβολών.
Εν τέλει, η βουδιστική προσέγγιση της έκτρωσης τονίζει ότι η αυτή είναι μια σύνθετη ηθική απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται με γνώμονα την ευσπλαχνία.
Έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι η θρησκευτική στάση απέναντι στην έκτρωση είναι αρνητική, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Οι επίσημες θρησκευτικές διδαχές σχετικά με τις εκτρώσεις είναι πολύπλοκες και διχασμένες. Αλλά, πέρα από τις επίσημες θέσεις, τα στοιχεία επανειλημμένων ερευνών δείχνουν ότι η πλειονότητα των Αμερικανών και των Αμερικανίδων, θρησκευόμενων ή μη, είναι υπέρ των εκτρώσεων.
Μετάφραση: Χάρης Γολέμης
*Η Σαμίρα Μέτα είναι επίκουρη καθηγήτρια Γυναικείων Σπουδών και Σπουδών Φύλου και Εβραϊκών Σπουδών, πανεπιστήμιο του Κολοράντο
Εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου
«Περί προστασίας της ανθρώπινης ζωής και αποφυγής των αμβλώσεων», 9 Σεπτεμβρίου 2022
Αγαπητοί μας χριστιανοί, τέκνα του Θεού αγαπημένα,
…Η ζωή του ανθρώπου ως ψυχοσωματικής οντότητας αρχίζει με το θαύμα της γονιμοποίησης, με τη σύλληψη, «εξ άκρας συλλήψεως», όπως λέμε στη θεολογική γλώσσα, δηλαδή από τη στιγμή που αρχίζει και η ανάπτυξη του υλικού σώματος.
…Το έμβρυο είναι τέλειος άνθρωπος κατά την ταυτότητα, ο οποίος εξελίσσεται και αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης στα μητρικά σπλάχνα, προσδοκώντας τη γέννηση, για να συνεχίσει την ανάπτυξη κατά τη βιολογική πορεία του, μετά δε και τον βιολογικό θάνατο, να μεταβεί στην αιώνια Όντως Ζωή, αναμένοντας την κοινή Ανάσταση.
…Δυστυχώς, όμως, στις μέρες μας υπάρχουν επιστημονικές δήθεν θεωρήσεις που αμφισβητούν αυτήν την αξία του εμβρύου, υπάρχουν κοινωνικές αντιλήψεις που το εγκαταλείπουν απροστάτευτο, στερώντας του το προνόμιο της ζωής, υπάρχει νομολογία που θωρακίζει νομικά τις εκτρώσεις, αλλά όχι και το δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή, δικαιολογώντας έτσι την ανθρώπινη αγριότητα.
…Η Εκκλησία μας, ως μητέρα της πνευματικής ζωής, που με θέρμη προσεύχεται για την υγεία, τη μακροζωία και την αναγέννηση των γεννημένων, δεν μπορεί να θεωρήσει την επιλογή της άμβλωσης απλώς και μονομερώς σαν ένα νομικό ζήτημα ή απόλυτο ανθρώπινο δικαίωμα της κυοφορούσας το κεκτημένο της σύγχρονης κοινωνίας.
Γι’ αυτό και υψώνει τη φωνή της για την προστασία της ζωής και της γέννησης των αγέννητων και, αντικρίζοντας την ιερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και ζωής, ζητεί από τις ευλογημένες με τη δυνατότητα της μητρότητος γυναίκες να προστατεύσουν με κάθε τρόπο τον θησαυρό της ζωής που κρατούν στα σπλάγχνα τους και, παρά τις συχνά αντίξοες συνθήκες ή την πιεστική γνώμη των άλλων, να δεχθούν με εμπιστοσύνη και πίστη το δώρο του Θεού.
Η εν Ρουμανία Ορθόδοξη Εκκλησία για το θέμα των αμβλώσεων
της Σβετλάνα Λεβίτσκι
Στο πλαίσιο της επανέναρξης της συζήτησης στην κοινωνία περί αμβλώσεων, ο εκπρόσωπος Τύπου του Πατριαρχείου Ρουμανίας Vasile Banescu έστειλε διευκρινίσεις σχετικά με τη θέση της εν Ρουμανίας Ορθόδοξης Εκκλησίας:
«Η Εκκλησία συνιστά-ενθαρρύνει τη γέννηση του ανθρώπου, και προσφέρει πολλαπλή υποστήριξη μέσω των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων της στη μέλλουσα μητέρα. Η Εκκλησία δεν χρησιμοποιεί, όπως φαντάζονται ορισμένοι, μια ηθική επανάσταση για να την εγκαθιδρύσει με τη βία. Κάθε αυθεντική και έγκυρη ηθική πράξη αναπτύσσεται μόνο σε κατάσταση ελευθερίας και μετά από ελεύθερη επιλογή και γνώση της αιτίας. Η Εκκλησία δεν πρεσβεύει παράλογα και μη ρεαλιστικά την ολοκληρωτική απαγόρευση των αμβλώσεων, αν και οι ακτιβιστές υπέρ των αμβλώσεων έχουν την ολοκληρωτική τάση να επιβάλλουν την άμβλωση ως ηθική και ομόφωνα αποδεκτή πρακτική».