Στις αρχές Σεπτεμβρίου αρκετά χωριά σε μια ορεινή περιοχή της κεντρικής Βουλγαρίας παρασύρθηκαν κυριολεκτικά
από ποτάμια που τρελάθηκαν λόγω των ακραίων καταρρακτωδών βροχών,
σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών και τη γενική έλλειψη συντήρησης στις κοίτες των ποταμών.
Δεν περιμένω να τελειώσει η αστάθεια, λέει στην Εποχή η Τζάνα Τσόνεβα, με αφορμή τις εκλογές που θα γίνουν στις 2 Οκτωβρίου στη Βουλγαρία. Είναι οι τέταρτες εκλογές που γίνονται από τον Απρίλιο του 2021, μέσα σε ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο και με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν προβάδισμα για τον Μπόικο Μπορίσοφ, η κυβέρνηση του οποίου είχε καταρρεύσει το 2020 κάτω από την πίεση των μεγάλων αντικυβερνητικών κινητοποιήσεων.
Γιατί φτάσαμε σε αυτές τις τέταρτες εκλογές μέσα σε 18 μήνες; Είναι τόσο μεγάλες οι πολιτικές διαφορές μεταξύ των κομμάτων, ή έπαιξαν ρόλο άλλοι λόγοι;
Η Βουλγαρία έχει βυθιστεί σε μια αδιάκοπη πολιτική αστάθεια, από τότε που κατέρρευσε η σχεδόν αδιάλειπτη 12ετής διακυβέρνηση του κεντροδεξιού κόμματος GERB εν μέσω των μαζικών διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς. Από τότε, η αντιπολίτευση κατά του GERB δεν μπόρεσε να σχηματίσει μια σταθερή κυβέρνηση παρά τις πολλαπλές προσπάθειες σε διάφορες εκδοχές. Ο τελευταίος κυβερνητικός συνασπισμός, μια τεχνοκρατική συμμαχία που υποστηρίχτηκε από το BSP (Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα), διαλύθηκε από τις αυξανόμενες πιέσεις του ρωσοουκρανικού πολέμου, τις διακυμάνσεις των τιμών του φυσικού αερίου, την άρση του βέτο για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, τέλος, τις επιπτώσεις στην καταστολή από την κυβέρνηση των τοπικών ολιγαρχών που είχαν αναλάβει τον έλεγχο του βουλγαροτουρκικού συνοριακού σημείου ελέγχου. Τελικά, μια ψήφος δυσπιστίας έριξε αυτήν την κυβέρνηση.
Τι περιμένεις από αυτές τις εκλογές;
Δεν περιμένω να τελειώσει η αστάθεια, καθώς οι τελευταίες δημοσκοπήσεις ουσιαστικά δείχνουν μια επανάληψη της εικόνας που διαμορφώθηκε στις προηγούμενες εκλογές. Το GERB φαίνεται να κερδίζει αλλά χωρίς να έχει αρκετές έδρες για να κυβερνήσει μόνο του, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν ασταθή συνασπισμό μεταξύ διαφόρων δυνάμεων της Δεξιάς, ανάμεσα στις οποίες πρέπει να υπολογίσουμε και το BSP, το οποίο από το 2016 έχει ξεκινήσει μια κοινωνική και πολιτιστική συντηρητική πορεία. Η μόνη καινοτομία εδώ είναι ότι η τελευταία, και φιλορωσική, ενσάρκωση του βουλγαρικού νεοφασισμού από το κόμμα Vazrazhdane (Αναβίωση), αναμένεται να διπλασιάσει τις έδρες του στο Κοινοβούλιο από αυτές που είχε το 2021. Οι δημοσκοπήσεις τους δίνουν την τρίτη θέση μετά το GERB και το Συνεχίζουμε την Αλλαγή, που ήταν το μεγαλύτερο κόμμα του πρώην κυβερνώντος συνασπισμού, αλλά δεν αποκλείω την πιθανότητα να έρθουν δεύτεροι ή να μειώσουν σημαντικά τη διαφορά τους από τον δεύτερο. Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό. Και υπάρχει μια πιθανότητα να υποστηρίξουν το GERB, ανεπίσημα, σε έναν πιθανό συνασπισμό του GERB με το DPS, είναι ένα φιλελεύθερο κόμμα που εκπροσωπεί την τουρκική μειονότητα και τους Ρομά, και εμπλέκεται σε διάφορα σκάνδαλα διαφθοράς και μαφίας. Η Ακροδεξιά στη Βουλγαρία ενεργούσε παραδοσιακά ως δεκανίκι του GERB, οπότε δεν θα απέκλεια ένα τέτοιο καταστροφικό σενάριο.
Ο Μπορίσοφ φαίνεται να ανακάμπτει σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.
Ο Μπορίσοφ κέρδισε κάποιες από τις εκλογές που έγιναν μετά το 2020, χωρίς όμως να έχει επαρκές προβάδισμα έναντι των άλλων για να εξασφαλίσει τουλάχιστον έναν σταθερό συνασπισμό, αν όχι να κυβερνήσει μόνος του. Το κόμμα του προβλέπεται να κερδίσει ξανά αυτή τη φορά. Φυσικά, ο Μπορίσοφ εκμεταλλεύεται αδίστακτα τις κρίσεις της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου και του πληθωρισμού, με εξωφρενικούς ισχυρισμούς ότι μια κυβέρνηση του GERB θα απέτρεπε τέτοιες εξελίξεις, θα μπορούσε να ανατρέψει αυτήν την κατάσταση, κ.λπ. Οπότε υπάρχει πραγματική πιθανότητα το GERB να ξεπεράσει το ποσοστό που του δίνουν οι δημοσκοπήσεις.
Σε όλες τις εκλογές που έγιναν το 2021 η συμμετοχή ήταν πολύ χαμηλή. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό αποτυπώνει μια γενικότερη δυσφορία απέναντι στο πολιτικό σύστημα, καθώς και την πεποίθηση των ανθρώπων ότι οι εκλογές δεν θα αλλάξουν τις συνθήκες ζωής τους και ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση;
Απολύτως. Η εκλογική συμμετοχή μειώνεται σταθερά όλα αυτά τα χρόνια και οι αδιάκοπες εκλογές επιδεινώνουν την «εκλογική κόπωση» των Βουλγάρων. Τόσο πολύ που το κόμμα που προκάλεσε την ψήφο δυσπιστίας, επίσημα για την άρση του βέτο της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά αυτό συνέπεσε με την καταστολή των τοπικών ολιγαρχών στα σύνορα που προανέφερα παραπάνω, κάνει εκστρατεία για την αλλαγή του Συντάγματος και την αντικατάσταση της κοινοβουλευτικής μας δημοκρατίας με μια προεδρική δημοκρατία. Αυτό είναι ένα νέο κόμμα εθνικιστικής κατεύθυνσης, που ιδρύθηκε από τον δημοφιλή λαϊκό-ροκ μουσικό και τηλεοπτικό παρουσιαστή Σλάβι Τριφόνοφ και την ομάδα των σεναριογράφων του, όταν ένα δημοψήφισμα που προκήρυξαν το 2016 για να μειώσουν ριζικά τις κομματικές επιδοτήσεις πήρε λίγες χιλιάδες ψήφους κάτω από το όριο που έπρεπε να έχει για να περάσει από το κοινοβούλιο. Δυστυχώς, το κομματικό αδιέξοδο των τελευταίων δύο ετών ρίχνει λάδι στη φωτιά τέτοιων επικίνδυνων αντιδημοκρατικών πόθων.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση;
Πρώτον, να διασφαλιστεί κάποια σταθερότητα στην περίοδο της θέρμανσης που αναμένεται να αρχίσει τον επόμενο μήνα. Αυτό το καλοκαίρι η Βουλγαρία ακύρωσε μονομερώς τη σύμβασή της με την Gazprom, η οποία λήγει στα τέλη του 2022, μη εισακούοντας στο νέο αίτημα της εταιρείας για πληρωμή σε ρούβλια, με αποτέλεσμα να αγοράζει ακριβότερο ρωσικό φυσικό αέριο από μεσάζοντες. Η πρώην κυβέρνηση προσπάθησε να στραφεί σε αμερικανικές προμήθειες και μεσολάβησε για μια συμφωνία για δεξαμενόπλοια LNG (7 από αυτά), αλλά δεν υπήρχαν αρκετές υποδοχές αποσυμπίεσης. Το ⅓ της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου της Βουλγαρίας πηγαίνει για τη θέρμανση της Σόφιας, και η τιμή του έχει ήδη αυξηθεί κατά 60% και αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο. Ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις και τα συνδικάτα ασκούν πιέσεις στην υπηρεσιακή κυβέρνηση για να αντιστρέψει την πορεία και να επαναλάβει τη σύμβαση με την Gazprom τουλάχιστον μέχρι την ημερομηνία λήξης της. Η Gazprom όμως διέψευσε τις ελπίδες της αρνούμενη να ανανεώσει τη σύμβαση.
Δεύτερον, και σε σχέση με αυτό, η νέα κυβέρνηση πρέπει είτε να κυριαρχήσει στον πληθωρισμό που έφτασε στο 17% τον Αύγουστο, είτε να προσαρμόσει τα εισοδήματα σε αυτόν για να μετριάσει την πίεση στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Αυτό πρέπει να γίνει στο πλαίσιο ενός αυξανόμενου δημοσιονομικού ελλείμματος, αφού η κυβέρνηση συμφώνησε να επιδοτήσει τους λογαριασμούς της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου των επιχειρήσεων φορολογώντας τα απροσδόκητα κέρδη των δημόσιων ενεργειακών εταιρειών, αν και οι ιδιωτικές θα γλιτώσουν από αυτόν τον πόνο.
Τρίτον, εκτυλίσσεται μια νέα προσφυγική κρίση και δεν είναι μόνο οι Ουκρανοί, αλλά είναι και πάλι οι Σύριοι και οι Αφγανοί που συνδέονται με την επιδεινούμενη κατάσταση στην Τουρκία. Σε μια αξιοσημείωτη διαφορά από τους Ουκρανούς που στεγάστηκαν σε ξενοδοχεία με κρατικά έξοδα, οι πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή γεμίζουν τους καταυλισμούς και η κατάσταση είναι τραγική.
Τέταρτον, η κλιματική κρίση αρχίζει πραγματικά να γίνεται αισθητή εδώ γύρω, αν και κατά ειρωνικό τρόπο η κρίση του φυσικού αερίου την συσκοτίζει, ακριβώς τη στιγμή που προκαλεί τα ισχυρότερα πλήγματα σε έναν ανυποψίαστο πληθυσμό. Στις αρχές Σεπτεμβρίου αρκετά χωριά σε μια ορεινή περιοχή της κεντρικής Βουλγαρίας παρασύρθηκαν κυριολεκτικά από ποτάμια που τρελάθηκαν λόγω των ακραίων καταρρακτωδών βροχών, σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών και τη γενική έλλειψη συντήρησης στις κοίτες των ποταμών. Και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, μια τροπική καταιγίδα σαν αυτές που παραδοσιακά σφυροκοπούν την Καραϊβική έπληξε τη Νοτιοανατολική Βουλγαρία με ριπές ανέμων που πνέουν με ταχύτητα 120 χλμ./ώρα, ξεριζώνοντας δέντρα και προκαλώντας πρωτοφανείς καταστροφές. Γιγάντιοι ανεμοστρόβιλοι εντοπίστηκαν να ξεκινούν από τη Μαύρη Θάλασσα. Η έλλειψη σταθερής κυβέρνησης γίνεται ακόμη πιο έντονα αισθητή σε περιοχές που πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα, ακριβώς τη στιγμή που χρειάζονται περισσότερο την κυβέρνηση.
Η Τζάνα Τσόνεβα είναι κοινωνιολόγος στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών και ιδρυτικό μέλος της ΚΟΙ (Συλλογική Κοινωνική Παρέμβαση), μιας οργάνωσης που εδρεύει στη Σόφια και ειδικεύεται στις ριζοσπαστικές εκδόσεις και την αριστερή πολιτική.