Η υπόθεση του δωδεκάχρονου παιδιού που έπεσε θύμα σωματεμπορίας έχει προκαλέσει οργή και θλίψη στο πανελλήνιο. Πίσω από τα συναισθήματα αυτά, αποκαλύπτονται οι ελλείψεις, οι παραλείψεις, η πλήρης απουσία προστασίας της ιερής ανηλικότητας. Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Κρήτης βγάζει την υπόθεση από τα δημοσιογραφικά δόντια και προβάλλει τις ευθύνες της πολιτείας και τις διαψεύσεις της κοινωνίας.
Η υπόθεση με το 12χρονο παιδί κυριάρχησε στα μίντια, στις πολιτικές συζητήσεις αλλά και στις συζητήσεις στη γειτονιά. Ποιες οι παρατηρήσεις σας ως προς το πώς εκλαμβάνει ο κόσμος μία τέτοια υπόθεση;
O κόσμος νιώθει ότι χτυπήθηκε ξαφνικά και εντελώς ανυποψίαστα από ένα ωστικό κύμα, του οποίου τις αναταράξεις και τη δυσοσμία δεν μπορεί να αντέξει. Και αυτό γιατί είτε αδυνατεί, είτε συχνά αρνείται να έρθει αντιμέτωπος με τους μύθους με τους οποίους χρόνια και χρόνια γαλουχήθηκε. Πώς μπορεί να καταρρεύσει έτσι σε μια στιγμή η αξία του τρίπτυχου «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», που για δεκαετίες τώρα του παρείχε ένα ασφαλές πλαίσιο πίσω από το οποίο έμαθε να στοιχίζεται, πιστεύοντας βαθιά ότι υπερέχει εναντί των άλλων, τόσο ηθικά όσο κι κοινωνικά; Αυτή η υποχώρηση όλων των «αξιών» στις οποίες πίστεψε τον αφήνει εντελώς απογυμνωμένο και ανυπεράσπιστο.
Πώς μπορεί να δεχτεί ότι ο θεοσεβούμενος, ευυπόληπτος οικογενειάρχης και επιτυχημένος επιχειρηματίας, με την πλούσια «κοινωνική παρουσία», τις φιλανθρωπίες και τις δωρεές, τις χαμογελαστές φωτογραφίες δίπλα σε πολιτικούς και καλλιτέχνες είναι βιαστής;
Πόσο πιο «εύκολα» θα ήταν όλα αν ο δράστης ήταν μετανάστης, Ρομά ή κάποιος άστεγος;
Αυτή λοιπόν η απογύμνωση από όλα όσα πίστεψε και «ενδύθηκε», η μετωπική σύγκρουση με την πραγματικότητα, τον αφήνει έκθετο, τρομαγμένο και οργισμένο.
Επί τέσσερις μήνες το παιδί ήταν θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και σωματεμπορίας. Τι δεν λειτούργησε και πέρασε απαρατήρητο το γεγονός;
Δεν λειτούργησε για ακόμα μια αφορά τίποτα. Και πώς άραγε να λειτουργήσει; Με ένα Σύστημα Παιδικής Προστασίας που νοσεί βαριά. Με την διαχρονική του και σχεδόν πλήρη εκχώρησή του σε ιδιώτες που έγιναν πανίσχυροι, ανεξάρτητα από την επάρκεια και την ακαταλληλότητά τους. Ιδιώτες οι οποίοι μάλιστα αρνούνται επιδεικτικά να εναρμονιστούν με το θεσμικό πλαίσιο που θέτει αυστηρές και ανελαστικές προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των Ιδιωτικών τους Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας, καθώς και σχετικές κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσής τους; Με φιέστες και κακοστημένες «γιορτές» μια μέρα το χρόνο από διασημότητες για επίδειξη αγαθοεργίας και φιλανθρωπίας;
Με την πλήρη απουσία ενός Εθνικού Σχέδιου Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το οποίο υποτίθεται ότι προετοιμάζεται εδώ και μια δεκαετία; Με την ανυπαρξία ενός πρωτόκολλου διαχείρισης τέτοιων περιστατικών και παράλληλα την παντελή απουσία μιας σοβαρής και συστηματικής εκπαίδευσης των επαγγελματιών που διαχειρίζονται περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης; Με τη συστηματική επιδεικτική αγνόηση και τη μη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την προστασία της ανηλικότητας; Ποια άλλη άραγε χώρα του κόσμου δεν εφαρμόζει διαχρονικά ούτε καν τις θεμελιώδεις αρχές της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού πετώντας στον κάλαθο των αχρηστών ακόμα και τις Συστάσεις της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ; Σε ποια άλλη δικαιοταξία παρά τη λειτουργία της εξειδικευμένης δομής «Το Σπίτι του Παιδιού», για την αποφυγή της δευτερογενούς θυματοποίησης κατά τα διεθνή πρότυπα, η Πολιτεία εξακολουθεί να παραπέμπει για κατάθεση τα ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης στο τρομακτικό κτίριο της ΓΑΔΑ, κατά παράβαση του θεσμικού πλαισίου και των επιταγών της φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης;
Μερικές μόνο ρωγμές που εκμεταλλεύεται το έγκλημα για να αναδυθεί.
Συμπληρωματικά, η απόκρυψη, η εγκληματική αποσιώπηση και η συγκάλυψη κάθε φορά που πρόκειται για «εγκλήματα των ισχυρών» είναι πάντα κοινός τόπος. Είναι αυτή η συνωμοσία της σιωπής, η οποία δεν επιτρέπει στα σκοτάδια να γίνουν φως. Μόλις δε το περιστατικό απασχολήσει την επικαιρότητα, όλοι κάτι γνώριζαν, όλοι είχαν υποψιαστεί, όλοι ζητούν υποδειγματική τιμωρία του «τέρατος» εδώ και τώρα. Δρυος πεσούσης…
Τι πρέπει να γίνει για να προστατευθεί αυτό το παιδί, ώστε να μην συνεχιστεί η θυματοποίησή του κατά την ποινική διαδικασία αλλά και από τον περίγυρό του;
Θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις και λύσεις σε ότι λίγο πριν συζητήσαμε. Ουκ έστιν αριθμός αναπάντητων ερωτημάτων. Γιατί η χώρα μας, ενσωματώνει ευρωπαϊκές Οδηγίες, θεσμοθετεί και επικυρώνει μηχανιστικά, ενισχύοντας το νομικό της οπλοστάσιο δίχως να εφαρμόζει τίποτα. Η επιτάχυνση όλων των διαδικασιών και η αποφυγή του θύματος εμπλοκής στα συνθλιπτικά γρανάζια του ποινικού μηχανισμού που προσβάλλουν την ανηλικότητα, είναι ένα χρόνιο αίτημα.
Έτσι για παράδειγμα η διαρκής επανεξέταση του παιδιού θύματος σε χώρους ακατάλληλους και από μη ειδικά εκπαιδευμένους στο θεσπισμένο από την πολιτεία πρωτόκολλο δικανικής εξέτασης είναι αδιανόητη! Γιατί η ανήλικη καταθέτει (τρεις ήδη φορές!) στη ΓΑΔΑ και όχι στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του «Σπιτιού του Παιδιού» που λειτουργεί επιτέλους στην Αθήνα μετά από κόπους και προσπάθειες ετών; Πώς είναι δυνατό το παιδί να διέρχεται ενός τέτοιου καφκικού χώρου μετά από την πλήρη σωματική και ψυχική του εξόντωση; Πώς επίσης δικαιολογείται η διαρροή μέρους της κατάθεσή του θύματος στα μέσα ενημέρωσης κατά παράβαση της εγγυοδοτικής λειτουργίας της αρχής της μυστικότητας; Και πώς επίσης ερμηνεύεται η μη ταχεία παρέμβαση των εισαγγελικών αρχών και του ΕΣΡ; Η δε δημοσιοποίηση της φωτογραφίας του θύματος, οι λεπτομέρειες για την οικογένειά του, οι αδηφάγοι φακοί με τα τρίποδα έξω από το σπίτι του και οι σχετικές εκπομπές οδηγούν σε έναν ιδιότυπο κανιβαλισμό που κάποτε θα πρέπει να σταματήσει. Είναι μερικές μόνο από τις 50 αποχρώσεις του μαύρου που πρέπει να αλλάξουν χρώμα.
Εμφανίζεται και πάλι ως θέμα συζήτησης η επαναφορά της θανατικής ποινής ή και η εφαρμογή της σωματικής τιμωρίας. Ποια η γνώμη σας σε τέτοιες τοποθετήσεις;
Είναι τα συνήθη αντανακλαστικά μιας πολιτείας που δεν επένδυσε ποτέ ούτε στην πρόληψη ούτε στην ουσιαστική και ανυπόκριτη προστασία της ιερής ανηλικότητας. Είναι επίσης τα αντανακλαστικά μιας κοινωνίας που εκπαιδεύτηκε στο να ζητά αυστηρότερες ποινές και τίποτα άλλο. Εκπαιδεύτηκε χρόνια από τα μέσα ενημέρωσης που στην πλειονότητά τους «κατασκευάζουν» τη έννοια του εγκλήματος, του εγκληματία και του θύματος, στο οποίο συχνά μάλιστα επιρρίπτει και ευθύνες .
Η άκρατη ποινικοποίηση συμπεριφορών όπως και η αυστηροποίηση των ποινών δεν οδήγησε ποτέ σε μείωση του εγκλήματος. Πιστεύετε ότι όταν ο επικείμενος δράστης πληροφορηθεί την αύξηση της απειλούμενης ποινής για το γενετήσιο έγκλημα κατά ανήλικου, θα αποτραπεί από την τέλεση της πράξης; Πιστεύετε όμοια ότι αυτό θα ανακούφιζε το ανήλικο θύμα μέσα από όλες αυτές τις κακοποιητικές διαδικασίες που αντιμετωπίζει;
Η αυστηροποίηση των ποινών συνιστά μια λανθασμένη, ανορθόδοξη και συχνά μια επικίνδυνη αντεγκληματική πολιτική για ένα Κράτος Δικαίου, ενισχύοντας την ανασφάλεια δικαίου, που αντί να επιστρέψει στο μεσαίωνα θα πρέπει να θεραπεύσει όλα όσα επισημάναμε εδώ.
Η προστασία του ευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της προσβολής της ιερότητας της παιδικής ηλικίας δεν επιτυγχάνεται με περισσότερη καταστολή. Θέλει «αρετή και τόλμη» να αντιμετωπίσει μια πολιτεία τις δικές της ευθύνες, τα δικά της σκοτάδια.