Το Μουντιάλ της ντροπής, παρά τις αντιρρήσεις και τις καταγγελίες που υπήρξαν και συνεχίζουν να υπάρχουν, θα διεξαχθεί στο Κατάρ στις 20 Νοεμβρίου – 18 Δεκεμβρίου, επιβεβαιώνοντας για μια φορά την υποκρισία της «διεθνούς κοινότητας» και ειδικότερα της FIFA που ισχυρίζεται ότι κριτήριο επιλογής της χώρας διεξαγωγής των αγώνων, εκτός από την οικονομική δυνατότητα, είναι η ύπαρξη και λειτουργία δημοκρατικών θεσμών στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας. Επιβεβαιώνεται, επίσης, ότι όταν η χώρα που επιλέγεται ως διοργανώτρια παγκόσμιων αθλητικών αγώνων δεν ανταποκρίνεται στα διακηρυγμένα κριτήρια επιλογής της FIFA, επιχειρείται το ξέπλυμα, το καμουφλάζ, η αποσιώπηση «δυσάρεστων» πλευρών της πραγματικότητάς της, ενώ οι διαδικασίες επιλογής είναι οικονομικά αδιαφανείς. Και όλα αυτά για το κέρδος που αυτή τη φορά υπολογίζεται ότι θα είναι πολύ μεγάλο τόσο για τη FIFA (5.745 εκατ. ευρώ, με το 56% να προέρχεται από τα δικαιώματα τηλεοπτικής κάλυψης των αγώνων), όσο και το Κατάρ που αναμένει έσοδα 2πλάσια από το κόστος. Εν τούτοις, παρά τις διαψεύσεις1 δεν κατάφεραν να αποσιωπήσουν τους 6.000–6.500 νεκρούς εργάτες (μετανάστες), που πέθαναν λόγω των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας στην κατασκευή των έργων υποδομής για τους αγώνες, γεγονός που βρίσκεται στο επίκεντρο των αντιδράσεων κατά της επιλογής της FIFΑ, ούτε και τις επίσης απάνθρωπες εργασιακές σχέσεις των γυναικών εσωτερικών οικιακών βοηθών.
Αόρατες και εγκλωβισμένες στη σύγχρονη δουλεία
Οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των οικιακών βοηθών και οι μετανάστριες από χώρες της Νότιας Ασίας και της Αφρικής είναι 173.000 (2020). «…Οι γυναίκες οικιακοί βοηθοί είναι πιο αόρατες ακόμα και από τους εργάτες των έργων, γιατί κακοποιούνται μέσα στα οικεία σπίτια των αφεντικών τους από τα οποία σπάνια μπορούν να βγουν», γράφει η δημοσιογράφος Racida El Azzouzi στο ανεξάρτητο γαλλικό ενημερωτικό σάιτ Mediapart (26/9/2022).
Το ταξίδι για την κόλαση ξεκινά από σχετικό με το Κατάρ γραφείο εύρεσης εργασίας στη χώρα κατοικίας της μέλλουσας εσωτερικής οικιακής βοηθού, που της υπόσχεται αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και καλό μισθό, σε συγκεκριμένο εργοδότη. Για τις υπηρεσίες του απαιτείται και εγγύηση 800 ευρώ που πρέπει να πληρωθεί αν η γυναίκα αποφασίσει να φύγει από τον συγκεκριμένο εργοδότη χωρίς τη συγκατάθεσή του.
Όταν φτάνει σε πολυτελή κατοικία πλουσίων Καταριανών, το αφεντικό έχει πλήρη εξουσία για τη ζωή της, σύμφωνα με το θεσμοποιημένο σύστημα Kafala. Αφού δεν υπάρχει κανονιστικό πλαίσιο εργασιακών σχέσεων για αυτήν την κατηγορία εργαζομένων, το αφεντικό ορίζει το ωράριο εργασίας (14–18ώρες, αρκετές φορές και 20), 7ήμερη εργασία, χωρίς ούτε μια μέρα ρεπό και προφανώς ούτε άδεια διακοπών. Για να βγει από το σπίτι ή από τη χώρα πρέπει να πάρει άδεια από το αφεντικό, που τις περισσότερες φορές έχει κατασχέσει το διαβατήριό της από την πρώτη μέρα. Πληρώνεται με τον κατώτερο μισθό (260 ευρώ), η έννοια της υπερωρίας δεν υπάρχει και παρόλα αυτά μένει απλήρωτη για μήνες, όπως και πάρα πολλές από τις συναδέλφισσές της μετανάστριες. Στο τεράστιο και πολυτελές σπίτι που εργάζεται, της παραχωρούν ένα πολύ μικρό έως μικρό δωμάτιο που αρκετές φορές δεν έχει καν παράθυρα, ενώ το προσφερόμενο φαγητό σπάνια φτάνει να «γεμίσει» το στομάχι της.
Ταπείνωση – βία – εγκλωβισμός
Εκτός από το εξοντωτικό ωράριο2, αντιμετωπίζει καθημερινά ταπεινωτική συμπεριφορά, βασανιστική κακομεταχείριση πιο οδυνηρή και από τους χειρότερους εφιάλτες της, σεξιστική βία λεκτική ή σεξουαλική. Αισθάνεται και είναι εγκλωβισμένη, αφού αν εγκαταλείψει την εργασία στον συγκεκριμένο εργοδότη χωρίς τη συγκατάθεσή του, σύμφωνα με το σύστημα Kafala –αν και καταργήθηκε τυπικά το 2017 παραμένει στην πράξη ακλόνητο–, ο απεγκλωβισμός της θεωρείται απόδραση και είναι αδίκημα. Η μετέπειτα ...διαδρομή: σύλληψη, μεταφορά σε κέντρο μεταναστών προς απέλαση, απέλαση. Επιπρόσθετα πρέπει να πληρώσει την εγγύηση στο γραφείο στη χώρα της…
Αν τολμήσει να καταγγείλει τον βιασμό της, κατηγορείται «για παράνομες σεξουαλικές σχέσεις» (εκτός γάμου), αδίκημα που επιφέρει συνήθως ποινή φυλάκισης ενός χρόνου και στη συνέχεια απέλαση. Όλα αυτά ερμηνεύουν το γιατί στα κέντρα απέλασης μεταναστριών, το 85%–95% είναι αυτές που εργάζονταν ως εσωτερικές οικιακοί βοηθοί.
Άκαρπες μεταρρυθμίσεις
Το 2017, ενόψει του Μουντιάλ, και μετά από τις πολύχρονες πιέσεις–καταγγελίες της Διεθνούς Αμνηστίας, διεθνών οργανώσεων δικαιωμάτων και ορισμένων ομάδων ερευνητικής δημοσιογραφίας, το Κατάρ εισήγαγε νόμο που ρυθμίζει στοιχεία των εργασιακών σχέσεων που αφορούν στις εσωτερικές οικιακές εργασίες: ωράριο εργασίας 10 ωρών και 6ήμερη εργασία, υποχρεωτικά διαλείμματα στη διάρκεια της ημέρας και πληρωμένες διακοπές. Απαγορεύτηκε η κατάσχεση από τον εργοδότη του διαβατηρίου εργαζομένου σε αυτόν και συστάθηκαν όργανα όπου οι εργαζόμενες μπορούν να προσφύγουν για παραβιάσεις του νόμου. Επίσης καταργήθηκε ως προϋπόθεση αλλαγής εργοδότη και εξόδου από τη χώρα η συγκατάθεση του νυν εργοδότη.
Τρία χρόνια μετά την ισχύ του νόμου (2020), τόσο η Διεθνής Αμνηστία, όσο και το Mediapart μετά από δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποίησαν, καταλήγουν στο ότι παρά τις προθέσεις για βελτίωση των εργασιακών σχέσεων και της ζωής γενικότερα αυτών των γυναικών, οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά την προϋπάρχουσα κατάσταση. Ωστόσο, οι λιγοστές, αλλά δραστήριες ομάδες αλληλεγγύης και στήριξης αυτών των γυναικών που δρουν με κίνδυνο ακόμα και τη ζωή τους, έχουν διευρύνει και εντατικοποιήσει την πολύμορφη δράση τους.
Σημειώσεις:
-
Ο διευθύνων σύμβουλος (CEO) της FIFA στο Κατάρ διαβεβαιώνει ότι υπήρξαν μόνο τρεις (3) θάνατοι και όλο το θέμα είναι μια συνομωσία κατά του Κατάρ
-
«Ο ύπνος είναι το διάλειμμά μου» λέει η J. σε συνομιλία της με το Mediapart, στο πλαίσιο σχετικής έρευνας.