Αλλάζουν άρδην τα δεδομένα μετά την έκρηξη στη γέφυρα της Κριμαίας. Προηγούμενος σταθμός στην εξέλιξη των συγκρούσεων ήταν η βύθιση, από πύραυλο των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, του ρωσικού πολεμικού πλοίου «Μοσκβά», που περιπολούσε στη Μαύρη Θάλασσα. Η απάντηση της Μόσχας ήταν σφοδρή και νέες περιοχές, εκτός του Ντονμπάς, αποσπάστηκαν από την Ουκρανία. Επιθέσεις αυτού του τύπου από τον ουκρανικό στρατό αποσκοπούν στην πτώση του ηθικού του ρωσικού στρατού και την αναστροφή του άκρως αρνητικού κλίματος για την ουκρανική πλευρά στα πεδία των μαχών και τη δημιουργία εντυπώσεων ότι η ρωσική στρατιωτική μηχανή δεν είναι αήττητη. Οι κινήσεις, όμως, αυτές έχουν μεγάλες απώλειες για την ουκρανική οικονομία και τον πληθυσμό, ιδιαίτερα μεταξύ των αμάχων.
Εκδίκηση για την έκρηξη της γέφυρας της Κριμαίας
Αμέσως μετά την έκρηξη και την πτώση τμήματος της γέφυρας της Κριμαίας, η Ρωσία αντεπιτέθηκε με μεγάλης κλίμακας πυραυλικές επιθέσεις στο Κίεβο, το Χάρκοβο και άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Τα χτυπήματα ήταν πιο σκληρά ακόμη και από τις πρώτες ημέρες του πολέμου. Κύριος στόχος ήταν ενεργειακές υποδομές, με αποτέλεσμα να βυθιστούν στο σκοτάδι μεγάλα τμήματα της ουκρανικής επικράτειας. Καταστράφηκαν ολοσχερώς ή μερικώς μεγάλοι σταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ των οποίων είναι και ο ατμοηλεκτρικός σταθμός στο Κριβόι Ρογκ, που ήταν ο μεγαλύτερος της Ουκρανίας. Σε αρκετές πόλεις δεν έχει ρεύμα και νερό. Από το γραφείο του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανακοινώθηκε ότι στις περιοχές που υπάρχει ρεύμα, η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να γίνεται 17:00 – 22:00 μάξιμουμ. Έχουν γίνει μεγάλες καταστροφές στις υποδομές και υπάρχει μεγάλος πανικός μεταξύ των κατοίκων. Στα βενζινάδικα έχουν σχηματιστεί τεράστιες ουρές και τα ράφια των super market αδειάζουν από τον φόβο κλιμάκωσης των επιθέσεων, που θα υποχρεώσει πολλούς κατοίκους να στοιβαχτούν στα καταφύγια για μεγάλο διάστημα.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι «το καθεστώς του Κιέβου αποτελεί διεθνή τρομοκρατική οργάνωση» και ότι θα υπάρξει απάντηση «με όπλα μεγάλης ακρίβειας και μεγάλου βεληνεκούς, από αέρα, θάλασσα και ξηρά, εναντίον στόχων ενεργειακών, στρατιωτικών και επικοινωνίας της Ουκρανίας». Το Κρεμλίνο κατηγορεί την κυβέρνηση του Κιέβου ότι το τελευταίο διάστημα επιχείρησε να χτυπήσει τον πυρηνικό σταθμό ηλεκτρικής ενέργειας του Κούρσκ και να οργανώσει δολιοφθορά στο αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream.
Το προηγούμενο διάστημα ακουγόταν από ρωσικά και άλλα μέσα ενημέρωσης ότι ενδέχεται να χτυπηθεί από την Ουκρανία η γέφυρα της Κριμαίας και είχε ενισχυθεί η φύλαξή της. Η έκρηξη αποδεικνύει ότι καμία εγκατάσταση δεν είναι πλήρως ασφαλής και ότι ο αντίπαλος μπορεί να εντοπίσει τα αδύνατα σημεία της φύλαξης. Δεν είναι τυχαίο ότι η έκρηξη έγινε στις 6:00 το πρωί, που τα μέτρα ασφαλείας είναι πιο χαλαρά. Το Κίεβο δεν αρνήθηκε την εμπλοκή του, ούτε έσπευσε να πάρει την ευθύνη, για ευνόητους λόγους.
Βέβαια απειλές της Ρωσίας ότι θα χτυπήσει τις βασικές υποδομές της Ουκρανίας, πριν τον χειμώνα, ακούγονταν και πριν την έκρηξη στη γέφυρα της Κριμαίας. Στόχος της Μόσχας είναι η αποδιοργάνωση του ουκρανικού στρατού και η αύξηση του κόστους για τη Δύση, ώστε να αναγκαστεί να σταματήσει την υποστήριξη προς την Ουκρανία. Υπάρχουν δυνάμεις στην Ουκρανία που συγκροτούν το λεγόμενο «κόμμα της ειρήνης», αφού δεν ακούγονται επίσημα άλλες απόψεις και 11 κόμματα της αντιπολίτευσης είναι εκτός νόμου. Οι δυνάμεις αυτές θεωρούν ότι πράξεις όπως η έκρηξη της Κριμαίας συνιστούν προβοκάτσιες, που χρησιμοποιούνται από τη Μόσχα ως πρόσχημα για τη συνέχιση του πολέμου, προκαλώντας μεγαλύτερες απώλειες για την Ουκρανία.
Επίσκεψη Πούτιν στην Αστανά και συνάντηση με τον Ερντογάν
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μετέβη στην Αστανά του Καζακστάν και έλαβε μέρος σε τρείς διεθνείς συνόδους: α) της διάσκεψης για την αλληλεπίδραση και την οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης στην Ασία, β) της διάσκεψης μεταξύ των ηγετών των χωρών της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών και γ) των σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Κεντρικής Ασίας.
Στο περιθώριο των τριών συνόδων πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις του ρώσου προέδρου, με ιδιαίτερο συμβολισμό, με τον εμίρη του Κατάρ, τον ηγέτη της Παλαιστίνης και τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν. Ο τούρκος πρόεδρος έθεσε στον ρώσο ομόλογό του το θέμα του τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία και εξέφρασε την πρόθεση της χώρας του να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο. Από την πλευρά του Βλαντίμιρ Πούτιν τέθηκε το θέμα της μετατροπής της Τουρκίας σε χαμπ μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές χώρες, μετά τις δολιοφθορές στους αγωγούς της Βαλτικής Nord Stream 1 και Nord Stream 2. Η Ρωσία πλέον τροφοδοτεί την Ευρώπη μόνο με 42 εκατομμύρια κυβικά ημερησίως μέσω Ουκρανίας και με 45 εκατομμύρια κυβικά ημερησίως μέσω Τουρκίας. Η ρωσική πρόταση μπορεί να αλλάξει τα γεωπολιτικά δεδομένα και η Τουρκία να μετατραπεί σε αποκλειστικό αντιπρόσωπο του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να εξετάσει τη δυνατότητα κατασκευής δικτύου αγωγών φυσικού αερίου στο έδαφος της Τουρκίας και χαρακτήρισε την Τουρκία ως την πιο ασφαλή διαδρομή για την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Επίσης υποστήριξε ότι ενδεχόμενη δημιουργία τουρκικού χαμπ θα οδηγήσει τις τιμές σε «φυσιολογικά επίπεδα», οι οποίες δεν θα αυξομειώνονται με πολιτικούς όρους. Σύμφωνα με αναφορές ρωσικών μέσων ενημέρωσης, η Ρωσία επεξεργάζεται διάφορα σχέδια για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου, όπως ότι θα πουλάει στην Τουρκία το φυσικό αέριο που θα προμηθεύει την Ευρώπη και η τελευταία θα μεταπωλεί με βάση μακροχρόνια συμβόλαια. Άλλο σενάριο αποτελεί το ενδεχόμενο η Τουρκία να δημιουργήσει ηλεκτρονικό χρηματιστήριο αερίου, όπου οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα αγοράζουν τουρκικό αέριο ρωσικής προέλευσης. Στη συνάντηση μεταξύ Πούτιν – Ερντογάν εκφράστηκε ικανοποίηση για την ολοκλήρωση της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακκούγιου, και ο τούρκος πρόεδρος πρότεινε στον ρώσο ομόλογό του να προχωρήσουν από κοινού την κατασκευή ενός νέου πυρηνικού σταθμού παρόμοιας ισχύος στη Σινώπη. Τα σχέδια αυτά θα ενισχύσουν τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας και θα διευκολύνουν τη Ρωσία στην αποφυγή δυτικών κυρώσεων.
Τι θα γίνει με τα σιτηρά;
Από τη μόνιμη αντιπροσωπεία της Ρωσίας στη Γενεύη ανακοινώθηκε ότι ενδέχεται να μη δοθεί παράταση στη συμφωνία για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών, που λήγει τον Νοέμβριο, αν δεν τηρηθούν οι δεσμεύσεις για τις εξαγωγές ρωσικών σιτηρών και λιπασμάτων. Από το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών δηλώθηκε ότι οι δυτικές κυρώσεις μέχρι τώρα θέτουν εμπόδια στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων, ενώ κατά το ίδιο διάστημα από τον διάδρομο των σιτηρών της Ουκρανίας βγήκαν 87 καράβια με 2.076.280 τόνους.
Είναι φανερό ότι όσο συνεχίζεται ο πόλεμος και δεν αναζητείται διπλωματική λύση, τόσο θα επιδεινώνεται η κατάσταση στο εσωτερικό της Ουκρανίας, ιδιαίτερα όσο πλησιάζει ο χειμώνας, που πάντα είναι βαρύς στην περιοχή. Επίσης παρατηρούνται αλλαγές και νέες ισορροπίες στις διεθνείς σχέσεις.