Οκτώβριος του 1994: 28 χρόνια πριν, η περιοχή της Αγίας Πελαγίας βιώνει τον ίδιο εφιάλτη: Πλημμύρα και καταστροφή δίχως τέλος. Τότε βέβαια δεν γνώριζε και δεν μιλούσε κανείς για κλιματική κρίση, αλλά ούτε μπορούσε να συνειδητοποιήσει ότι τα ρέματα δεν πρέπει να κτίζονται…
Η επιβίωση, το όνειρο της προσωπικής κοινωνικής ανέλιξης, του «πλούτου», σε συνδυασμό με τη φανερή ή κεκαλυμμένη συναίνεση της πολιτείας σε κάθε είδους στρεβλώσεις και παρανομίες αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία παράγονται τα καταστροφικά αυτά αποτελέσματα. Είναι η συναίνεση που αντικατοπτρίζεται σήμερα στους τόνους λάσπης που καταπλάκωσε ζωές και περιουσίες στην Αγία Πελαγία, το Παλαιόκαστο, τη Λυγαριά…
Σήμερα υπάρχουν και νεκροί. Οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να υπάρξουν ξανά καταστροφές και νεκροί…
Σε αυτές τις περιπτώσεις, το σίγουρο είναι ότι τα ερωτήματα είναι πολύ περισσότερα από τις απαντήσεις. Ο κρατικός μηχανισμός, η πολιτική προστασία, οι Δήμοι, οι πολίτες, οφείλουν να βρίσκονται σε άμεση ετοιμότητα, η πληροφορία και η βοήθεια να φτάνει έγκαιρα εκεί που πρέπει. Αλλά μια και μιλάμε για ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν: Στην περίπτωση της Αγίας Πελαγίας το 112 δεν λειτούργησε ποτέ…
Πού είναι κάθε φορά οι αρμόδιοι που το κοινό περί δικαίου αίσθημα επικαλείται; Αλλά ποιοί αρμόδιοι άραγε μπορούν να αντιμετωπίσουν σήμερα τις χρόνιες παθογένειες της ελληνικής πολιτείας και της κλιματικής αλλαγής; Οι αναρμόδιοι αρμόδιοι, οι νοοτροπίες και οι προσδοκίες που καλλιεργούνται διαχρονικά για εύκολο πλουτισμό και μπίζνες, τα μεγάλα και μικρά ιδιωτικά συμφέροντα, ένα πολιτικό σύστημα που διαπνέεται από έναν ιδιότυπο κοτζαμπασισμό, τα χρόνια προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, ο «απλός» πολίτης που προσπαθεί να επιβιώσει και να οριοθετηθεί απροστάτευτος μέσα σε όλο αυτό το περιβάλλον, όλα αυτά μαζί συνιστούν ένα εκρηκτικό μείγμα που παράγει καταστροφές, πόνο, δυστυχία.
Υπάρχει κάθε φορά για κάθε αβελτηρία ένας αρμόδιος, ένα άλλοθι για όλα τα στραβά της μοίρας μας: Είναι πολύ βολικό αυτό για να μην αλλάξει τίποτα και για να μη γίνει συζήτηση για τα πραγματικά αίτια. Γιατί κύρια πρέπει να μιλήσουμε για αλλαγές στη νοοτροπία, στην αξία που δίνουμε στα ιδιωτικά σε αντίθεση με τα κοινωνικά συμφέροντα, σε μια κοινωνία, μια πολιτεία και ένα πολιτικό σύστημα που είναι εθισμένα στον πελατειασμό, του «να γίνει εμένα η δουλειά μου και δε πα’ να…»
Γιατί όπως εξελίσσεται η κλιματική κρίση και η άναρχη, μη βιώσιμη, στρεβλή ανάπτυξη -η καταστροφική για το περιβάλλον και τους ανθρώπους-, τις περισσότερες φορές τα αναγκαία εξισορροπητικά μέτρα, που είτε σχεδιάζονται είτε παίρνονται είτε αγνοούνται, δεν επαρκούν.
Η Αγία Πελαγία δεν αποτελεί παρά ένα παράδειγμα από τα πολλά, σε μια ευρύτερη περιοχή πρωταθλήτρια της εκτεταμένης εκτός σχεδίου δόμησης, σε μια περιοχή με ραγδαία πληθυσμιακή, οικιστική και οικονομική ανάπτυξη. Οι υποδομές ποτέ δεν δημιουργήθηκαν στο μέγεθος και στην ποιότητα που απαιτούνταν. Η πολιτεία κώφευε για να εξυπηρετεί επιλεκτικά τα συμφέροντα που το πολιτικό σύστημα της υποδείκνυε.
Υπάρχουν αιτίες πριν τα αποτελέσματα
Οι ανάγκες του πληθυσμού και του ίδιου του ελληνικού κράτους για χωροταξικό σχεδιασμό, για πολεοδομικό σχεδιασμό και πόρους για την εφαρμογή του, σκόνταψαν στις διαχρονικές αβελτηρίες της γραφειοκρατίας, της απουσίας συλλογικού οράματος και στον «πελατειασμό».
Ο πολίτης χρειάζεται την ισχύ της εφαρμογής δίκαιων νόμων για όλες και όλους δίχως παρεκκλίσεις, τον κεντρικό σχεδιασμό με βάση πληθυσμιακά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτισμικά κριτήρια και τη μέριμνα για βιώσιμη ανάπτυξη. Η ανάπτυξη όμως αυτή χρειάζεται να είναι και αξιοβίωτη για την καθεμιά και τον καθένα: Δηλαδή να αξίζει να την ζήσει κανείς. Αυτό προϋποθέτει να είναι κοινωνικά δίκαιη, ισόρροπη, με σεβασμό στο περιβάλλον και τους ανθρώπους. Να εξελίσσει μορφωτικά, πολιτισμικά, να ευαισθητοποιεί, να αναδεικνύει και να προστατεύει τη βιοποικιλότητα, τον πολιτισμό τις πανανθρώπινες αξίες.
Στις λεκάνες απορροής των ρεμάτων, εκεί που εκτονώνονταν η πλημμύρα, εκεί ακριβώς βρίσκεται σήμερα το πιο πυκνοδομημένο κομμάτι των περιοχών που επλήγησαν. Είναι δύσκολο έως αδύνατο οι περιοχές αυτές να ζήσουν με ασφάλεια και υπάρχουν αιτίες.
Η πολιτεία αδιαφορεί και βρίσκεται μόνιμα πίσω από τις κοινωνικές ανάγκες και τις περιβαλλοντικές επιταγές, δημιουργεί επιλεκτικές συγγένειες μεγάλων και ενίοτε μεσαίων και μικρών συμφερόντων κατακερματίζοντας τη συνοχή της κοινωνίας, απαξιώνοντας την αξία της συλλογικότητας, και ο πολίτης μαθαίνει να δρα ατομικιστικά. Είναι μια καταστροφική σχέση που πρέπει να αλλάξει άμεσα.
Η συναίνεση σε μια τέτοιου είδους ανάπτυξη που ενοχοποιεί και συγχρόνως αθωώνει στις συνειδήσεις του καθενός οτιδήποτε στρεβλό, οτιδήποτε αλλόκοτο, οτιδήποτε αντικοινωνικό, που μειώνει την αξία του τόπου, που φυλακίζει και απαξιώνει τους ανθρώπους σε έναν φαύλο κύκλο αγωνίας και τρόπων καταφερτζήδικων προκειμένου να «κάνουμε τη δουλειά μας», οδηγεί σε αλλεπάλληλες καταστροφές και εξαρτήσεις.
Το λαμπερό τουριστικό προϊόν ευτελίζεται και θαμπώνει, η ζωή γίνεται αβίωτη, αγχώδης, άγρια, απάνθρωπη, ατομικιστική, ο ίδιος ο βίος γίνεται επικίνδυνος. Εξάλλου «όλα είναι ρίσκο» και πρέπει «να αρπάζει κανείς τις ευκαιρίες από τα μαλλιά». Αυτό είναι μια ευρέως διαδεδομένη αξία που καταστρέφει όταν δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτοί κανόνες που να τηρούνται για όλους.
Φτιάχνουμε και ένα αντιπλημμυρικό έργο που στο τέλος αποδεικνύεται λίγο ή ακόμα-ακόμα σύμφωνα με έγκυρες επιστημονικές απόψεις, πιθανόν να λειτουργεί και αντίθετα προς τον αρχικό του σκοπό…
Εκτός των υποδομών, των ελλιπών σχεδίων πολεοδόμησης «ιδιωτικής πρωτοβουλίας», όλη η περιοχή έχει πλαγιές αποψιλωμένες από κάθε βλάστηση ικανής να συγκρατήσει και να απορροφήσει μέρος του νερού…
Τότε και τώρα
Τότε λοιπόν και τώρα: Οι βάσεις τέθηκαν τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, που το χρήμα έρεε -αλλά και πιο πριν που διαμορφώνονταν δεκαετίες ολόκληρες μετά τον εμφύλιο τα κίβδηλα αναπτυξιακά οράματα-, επενδύθηκε δίχως λογισμό και συλλογικό όραμα, αλλά με πολλά ατομικά «γουστάρω», θέλω και μπορώ, ενάντια στη λογική, τη φύση, τον οικονομικό ορθολογισμό και την κοινωνία.
Το κράτος εισπράττει από την παρανομία που το ίδιο υπέθαλψε, το κατεστημένο πολιτικό σύστημα ανακυκλώνεται μαζί με τις αρπακτικές αξίες και τις νοοτροπίες ισοπέδωσης των πάντων μπροστά στο ιδιωτικό συμφέρον και οι πολίτες έχουν εγκλωβιστεί μέσα στον καθημερινό αγώνα της επιβίωσης να περιμένουν την επούλωση των τραυμάτων και την ανάσχεση μιας πορείας προδιαγεγραμμένης: Όλο και συχνότερα θα συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα γιατί η ανθρωπότητα προτάσσει το στενό ιδιωτικό όφελος από μια αξιοβίωτη κοινή επόμενη μέρα και γιατί η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται γοργά.
Δεν πρέπει να υπάρξει ξανά απόφαση, ενέργεια και μελέτη που να μη συμπεριλαμβάνει τη γνώση και τους όρους της επιστήμης και της φύσης και να μην υπηρετεί το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον. Τα πάντα πρέπει να υποτάσσονται σε αυτό. Η φύση οριοθετεί και η επιστήμη δείχνει το πώς, το τι και εξηγεί το γιατί. Η πολιτεία νομοθετεί θέτοντας ισότιμους και δίκαιους όρους για όλες και όλους και η κοινωνία πορεύεται με όραμα και λογισμό. Το χρωστάμε στις γενιές που θα έρθουν.