Αν ο μισός πλανήτης ξενύχτησε την Κυριακή το βράδυ παρακολουθώντας το εκλογικό θρίλερ του δεύτερου γύρου της αναμέτρησης για την προεδρία της Βραζιλίας, δεν είναι απλώς επειδή πρόκειται για μία χώρα 216 εκατομμυρίων ανθρώπων, έβδομη σε αριθμό κατοίκων στον κόσμο και δεύτερη στο δυτικό ημισφαίριο. Ούτε γιατί ανάμεσά τους βρίσκονται 180 διαφορετικές κοινότητες αυτοχθόνων, αλλά επειδή το αποτέλεσμα αυτής της αναμέτρησης είναι ζωτικό για το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη.
Οι 60.345.000 ψήφοι που έδωσαν στον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα την πλειοψηφία του 50,0% έναντι των 58.206.500 ψήφων και 49,1% του απερχόμενου Ζαιρ Μπολσονάρο, του ανοίγουν το δρόμο για την τρίτη του φορά στην ηγεσία της κεντρικής κυβέρνησης, αλλά ταυτόχρονα προοιωνίζουν τις τεράστιες δυσκολίες που θα συναντήσει από την αρχή κιόλας της θητείας του, την 1η Γενάρη της νέας χρονιάς. Ο Λούλα στηρίχτηκε στη δύναμη των βόρειων και ανατολικών περιοχών της χώρας ενώ ο Μπολσονάρο κράτησε τις νότιες και δυτικές περιοχές. Μία κούρσα που έκοβε την ανάσα και το αποτέλεσμά της γιορτάστηκε ξέφρενα από αριστερούς, δημοκράτες, συνδικαλιστές, φεμινίστριες, οικολόγους, αυτόχθονες-μια απολύτως δικαιολογημένη, αναμενόμενη και ανθρώπινη αντίδραση. Και μετά;
Η ζωή που δεν θυμίζει καρναβάλι
Τα τέσσερα χρόνια της παντοδυναμίας του Μπολσονάρο, μεγάλου θαυμαστή του τραμπισμού και του φασίζοντος νεοφιλελευθερισμού, αφήνουν ως παρακαταθήκη 687 χιλιάδες νεκρούς από Covid-19 –τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων μετά τις ΗΠΑ– αφού όχι μόνο διέλυσε το σύστημα υγείας της χώρας αλλά επιπλέον αρνιόταν πεισματικά την ύπαρξη της πανδημίας και την ανάγκη εμβολιασμών, ισχυριζόμενος ότι οι εμβολιαζόμενοι αναπτύσσουν VIH.
Στο μεταξύ, 33 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στο φάσμα της πείνας, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 5,5% και η οικονομική ύφεση πυροδότησε αλλεπάλληλα κύματα πολιτικής αστάθειας. Οι δυσκολίες επιβίωσης για τη συντριπτική πλειονότητα συνοδεύτηκε από την έλλειψη βασικών δικαιωμάτων. Οι πολιτικές διώξεις έγιναν καθημερινότητα, μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, μαύροι, αυτόχθονες, ενεργές φεμινίστριες και οικολόγοι ακτιβιστές κινούμενοι στόχοι. Δομές υγείας, εκπαιδευτικά προγράμματα, δημόσιες υπηρεσίες εξαερώθηκαν και ο όρος κοινωνική πολιτική έγινε πικρό ανέκδοτο. Οι εκτρώσεις δαιμονοποιήθηκαν με εξαίρεση τα θύματα βιασμών, τον κίνδυνο θανάτου της εγκύου και τα σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης του εμβρύου. Στον αντίποδα, η αγορά και χρήση όπλων προστατεύθηκε απολύτως, με την οικογενειακή βία, τις δολοφονίες και τα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών μεταξύ συμμοριών κάθε είδους και βεληνεκούς να μην ξαφνιάζουν κανέναν.
Όταν η καμένη γη δεν είναι σχήμα λόγου
Η Βραζιλία εμπεριέχει το 62% της έκτασης των δασών του Αμαζονίου, του μεγαλύτερου πνεύμονα της Γης. Η κυριαρχία Μπολσονάρο επέβαλε την πολιτική πλήρους εκμετάλλευσης των δασών υπέρ των αγορών και των πολυεθνικών επιχειρήσεων , οδήγησε σε αύξηση της αποψίλωσης κατά 75% (καταγραφή από διαστημικούς δορυφόρους) με ρυθμό εξαφάνισης 1 εκατομμυρίου δέντρων την ημέρα τον τελευταίο χρόνο –90% των ενεργειών ήταν απολύτως παράνομες.
Ο Μπολσονάρο αναδείχτηκε ο πιστότερος φίλος της Cargill, πολυεθνικού γίγαντα της αγροτικής βιομηχανίας, παραγωγού μεταλλαγμένης σόγιας για ζωοτροφές που εφοδιάζει με κρέας τις μεγαλύτερες αλυσίδες ταχυφαγείων παγκοσμίως- πανομοιότυπο προϊόν σερβίρεται παντού καθημερινά. Ο κολοσσός απαιτεί όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις για κτηνοτροφική εκμετάλλευση. Για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις, χιλιάδες πυρκαγιές εξαφανίζουν την ενδημική χλωρίδα και πανίδα, 24 εκατομμύρια αυτόχθονες κάτοικοι των δασών απειλούνται με εξόντωση, οικολόγοι ακτιβιστές και δημοσιογράφοι δολοφονούνται την ώρα που αντίπαλες μαφίες εγκαθιστούν εκεί τις δικές τους ζώνες ναρκοεπιχειρήσεων. Επιπλέον η υπερεξόρυξη χρυσού, η υπεραλίευση και η ελεύθερη εκμετάλλευση όλων των φυσικών πόρων του Αμαζονίου έγινε ο βασικός πυλώνας της κυβερνητικής πολιτικής και ονομάστηκε Amazon Business. Ο Μπολσονάρο κήρυξε πόλεμο στις πλέον ενεργές περιβαλλοντικές ΜΚΟ στοχοποιώντας τες για τις μεγάλες πυρκαγιές του 2019, ενώ όταν στη Σύνοδο των G7στο Μπιαρίτζ ο Εμανουέλ Μακρόν κατήγγειλε τον άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης των δασικών ζωνών τον κατηγόρησε για αποικιοκρατική ανάμειξη στα εσωτερικά της Βραζιλίας.
Το τέλος της θητείας του αποτιμάται σε 2 δισ. κομμένα δέντρα, μετατροπή μεγάλων δασικών εκτάσεων σε σαβάνα που παράγουν πλέον περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από αυτό που απορροφούν, ενώ υπό κανονικές συνθήκες καθαρίζουν ετησίως ατμοσφαιρικούς ρύπους ίσους με το δεκαπλάσιο των παγκοσμίως παραγόμενων ρύπων από ορυκτά καύσιμα. Πώς να μην κρατούν οι άνθρωποι την ανάσα τους την Κυριακή το βράδυ;
Αρκούν οι καλές προθέσεις για την ανατροπή;
Στην επινίκια δήλωσή του, ο Λούλα επέμεινε στην ανάγκη ενότητας της χώρας, την κοινωνική ειρήνη και τις άμεσες προτεραιότητες του: κοινωνική πολιτική, μείωση της ανεργίας και της φτώχειας, επανασύσταση των δημόσιων υπηρεσιών, στήριξη των δημοκρατικών δικαιωμάτων, αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, τέλος στην αποψίλωση του Αμαζονίου, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις εισβολές στις περιοχές των αυτοχθόνων, τους εμπρησμούς, τις εξορύξεις, τα περιβαλλοντικά εγκλήματα. Η πλειονότητα των ξένων ηγετών έσπευσαν να τον συγχαρούν –παραβλέποντας το αριστερό του πρόσημο– επειδή αποκτούν συνομιλητή για την κλιματική ατζέντα αλλά και τη διάθεση φυσικού αερίου και πετρελαίου(βασικά εξαγώγιμα αγαθά της Βραζιλίας) εν μέσω της παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης .Κι ας κατηγορεί ο Λούλα εκτός του Πούτιν και τον ίδιο το Ζελένσκι για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Όμως ο Λούλα είναι πλέον 77 ετών, με τους πολιτικούς του αντιπάλους να διαλαλούν ότι αποφυλακίσθηκε μέσω νομικίστικων διόδων, παραμένοντας ένοχος για διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος. Το πρόγραμμα του έχει χάσει αρκετές από τις αριστερές αιχμές του παρελθόντος , ενώ για την αντιπροεδρία επέλεξε τον κεντροδεξιό Χεράλντο Αλκμίν, οψίμως προσχωρήσαντα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Η μεγάλη εκλογική συμμαχία αριστερών- κεντρώων και δημοκρατών δεξιών δε συμπεριελάμβανε το ΚΚ Βραζιλίας και άλλες οργανώσεις τις Αριστεράς, ενώ το κόμμα του, το Κόμμα των Εργατών, είναι γερασμένο ηλικιακά και εξασθενημένο πολιτικά. Μπορεί ο Μπαράκ Ομπάμα να αποκαλεί τον Λούλα “δημοφιλέστερο πολιτικό του πλανήτη”, αλλά για αρκετούς στην Αριστερά ο ηγέτης του PSOL (Κόμμα Σοσιαλισμός και Ελευθερία) Μπούλος είναι ο νέος Λούλα.
Κάποιοι μπολοσοναρικοί τοπικοί διοικητές συντάχθηκαν με το νέο πρόεδρο (Ρίο, Σαο Πάολο) αλλά και ο Μπολοσονάρο δημιούργησε επιλεκτικές συμμαχίες μεταξύ των λαικών στρωμάτων: ενθάρρυνε τη μετοίκηση φτωχών αγροτών στα εδάφη των αυτοχθόνων, αύξησε προεκλογικά κατά 600 ρεάλ το κατώτατο εισόδημα, μείωσε τη φορολογία καυσίμων στα φορτηγά, το βασικότερο μέσο μεταφοράς αγαθών της χώρας. Γι’ αυτό οι φορτηγατζήδες έσπευσαν σε κινητοποιήσεις κατά του εκλογικού αποτελέσματος, με άμεσο κίνδυνο εκτίναξης των τιμών προϊόντων και καυσίμων. Χρειάστηκε η σθεναρή παρέμβαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για να απελευθερωθούν 200 οδικοί κόμβοι.
Σε δύο μήνες, ο Λούλα θα επιχειρήσει να αναθεωρήσει τον ήδη ψηφισμένο προϋπολογισμό του 2023 απέναντι στο νέο Κογκρέσο στο οποίο μειοψηφεί, το λόμπι της αγροτοβιομηχανίας που σχετίζεται με το νομοθετικό σώμα, τους δεξιούς νεοκλεγμένους βουλευτές κάτω των 30 ετών με βασική τους δύναμη τα κοινωνικά δίκτυα και τη μη εμπλοκή τους με τις συστημικές πολιτικές οικογένειες, τον ισχυρό σκεπτικισμό μέρους της αριστεράς που παλαιότερα τον στήριξε. Έξωθεν βοήθεια η οικονομική στήριξη της Νορβηγίας στις πολιτικές υπέρ του Αμαζονίου και ο πρόεδρος της Κολομβίας Γκουσταύο Πέτρο, αφού το 42% της χώρας του θεωρείται επίσης μέρος της δασικής ζώνης.
Για την παγκόσμια κοινότητα, η υλοποίηση των εξαγγελιών του Λούλα αποτελεί μονόδρομο. Ένα όμως είναι σίγουρο: αυτός ο δρόμος θα είναι μακρύς.