Kώστας Βογιατζής «Νοέμβρης ’73… Πάτρα», εκδόσεις «Το δόντι», 2022
Έγιναν άλλα Πολυτεχνεία τον εξεγερσιακό - νεανικό Νοέμβρη του ’73; Μα βέβαια! Όσο και να αναγνωρίζεις κεντρική θέση στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, δηλαδή των φοιτητών της Αθήνας, το βάθος και το εύρος του αντιδικτατορικού - φοιτητικού κινήματος το κατανοούμε μόνο αν γνωρίζουμε ότι η ωρίμανσή του και η εξέγερση τον Νοέμβρη του ’73 διαπερνά όλες τις τότε υπάρχουσες φοιτητικές συγκεντρώσεις: Γιάννενα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα. Το κίνημα, νεολαιίστικο στην ουσία, ήταν καθολικό. Με το βιβλίο του για την εξέγερση στην Πάτρα, με τίτλο «Νοέμβρης ’73… Πάτρα», ο Κώστας Βογιατζής αναφέρεται αναλυτικά στα γεγονότα. Νομίζω, είναι η πρώτη συστηματική αναφορά γι’ αυτά «σημαντική προσφορά στην ιστοριογραφία της εποχής», όπως θα σημειώσει, στον πρόλογό του, ο Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος, στέλεχος του αντιστασιακού φοιτητικού κινήματος. Έχει ενδιαφέρον, παρατηρεί εύστοχα, να δούμε «πώς έδρασε η κοινωνία των πολιτών στη δικτατορία, πώς ξεγελάστηκαν οι κατασταλτικοί μηχανισμοί, πώς συνωμοτούσαν οι απειλούμενοι φοιτητές κάτω από το άγρυπνο μάτι της αστυνομίας στην επαρχία». «Η Εποχή» δημοσιεύει ένα απόσπασμα.
Το πρωί της Παρασκευής
«Το πρωί της Παρασκευής στο αμφιθέατρο πια, έγινε συνέλευση. Τυπικά για να αποφασίσουμε ότι συνεχίζουμε την κατάληψη. Αν και άυπνος έπρεπε να διευθύνω τη συνέλευση. Η απόφαση για τη συνέχιση είναι γρήγορη. Ακόμη ένα 24ωρο. Το πρόβλημα που κυρίως απασχόλησε τη συνέλευση ήταν αν θα επιτραπεί η είσοδος στο πανεπιστήμιο μη φοιτητών. Τελικά μετά από αρκετή συζήτηση καταλήξαμε σχεδόν χωρίς μειοψηφούντες ότι δεν μπορούσαμε να δεχτούμε την είσοδο μη φοιτητών. Δεν μπορούσε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα έμπαιναν προβοκατόρικα στοιχεία. […] Το χειρίστηκα διπλωματικά ως προεδρείο και η απόφαση βγήκε όπως ήθελα. Άλλωστε δεν υπήρχε κάποια συλλογικότητα που θα ήθελε να συμμετάσχει, να έρθει μέσα στην κατάληψη. Μεμονωμένα άτομα με κάποιο ενθουσιασμό, ζητούσαν να μπουν. Σε κάθε περίπτωση η επιτροπή εισόδου έκανε καλά τη δουλειά της. Πρωί Παρασκευής η επιτροπή περιφρούρησης αρνήθηκε την είσοδο στον καθηγητή Γούδα. Ο Γούδας προφανώς ήρθε για να δείξει σε κάποιους ότι σαν αντιπρόεδρος ενδιαφέρθηκε να δει τι συμβαίνει. Το ότι δεν του επετράπη η είσοδος ήταν μια καλή δικαιολογία γι’ αυτόν. [...] Η συνέλευση αποφάσισε την πραγματοποίηση διαδήλωσης το απόγευμα και κάλεσε τον λαό της Πάτρας να συμμετάσχει.
Το γεγονός της κατάληψής μας το χαιρέτισε ο σταθμός του Πολυτεχνείου, δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες και μεταδόθηκε από τους ραδιοσταθμούς του εξωτερικού. Χρόνια μετά είδα ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με τις αντιδράσεις ομάδας Ελλήνων στην Αμερική. Στην ομάδα συμπεριλαμβάνονταν οι Μελίνα Μερκούρη, Ζιλ Ντασέν. Σκέφτηκαν να κάνουν μια ταινία για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Στο σενάριο της ταινίας αναφερόταν ότι κάποια στιγμή ήρθε η πληροφορία ότι έγινε κατάληψη στο πανεπιστήμιο της Πάτρας.
Από την Πέμπτη το βράδυ είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου και μετέδιδαν συνεχώς συνθήματα. Δεν θυμάμαι πότε άρχισε να λειτουργεί ο ραδιοφωνικός σταθμός της κατάληψης μας. Σίγουρα δούλευε την Παρασκευή. Ο Αντώνης Τσουρινάκης, ειδικός γαρ, έκανε καλή δουλειά παρά τις τεχνικές δυσκολίες που συνάντησε. Σημαντικά βοήθησε και ο Χρ. Λέφας, γιος καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής. Αργότερα μάθαμε ότι ο σταθμός μας είχε ακουστεί στο Μεσολόγγι και το Αίγιο. Ήταν λεπτό το θέμα του τι θα μετέδιδε ο σταθμός. Αλλά με τον Αντώνη υπεύθυνο ήμουν ήσυχος.
Γύρω στο μεσημέρι ακούστηκε ότι ο Κ. Στεφανόπουλος ζήτησε να δει την επιτροπή στο γραφείο του. Κάποιοι θερμόαιμοι (ίσως ο Πουντουράκης) είπαν: “Ας έρθει εδώ στην κατάληψη”. Δεν έγινε συνάντηση. Γύρω στις 3 μετά το μεσημέρι άρχισε η προετοιμασία της διαδήλωσης. Θα ξεκίναγε από την Κορίνθου μπροστά στο πανεπιστήμιο με κατεύθυνση αντίθετη προς την Κόρινθο. Είχαν φτιαχτεί κάποια πανό και η διαδήλωση εξελίχτηκε σε πολύ μεγάλη. Ειπώθηκε πως ο κόσμος που πήρε μέρος ισοδυναμούσε με κεντρική προεκλογική συγκέντρωση μεγάλου κόμματος. Δεν έχω προσωπική αντίληψη. Δεν βγήκα από το πανεπιστήμιο σ’ όλη τη διάρκεια της κατάληψης καθόλου. Έμαθα ότι κάποιο παιδί, υπάλληλος καθαριστηρίου πήγαινε μπροστά κρατώντας μια ελληνική σημαία. Σε αρκετή απόσταση από το πανεπιστήμιο οι διαδηλωτές σήκωσαν στα χέρια τον πρώην βουλευτή του Κέντρου Παπαγιαβή. Έγινε υφυπουργός στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας που σχημάτισε.
Τεράστιο πλήθος που βούιζε
Η διαδήλωση κράτησε ώρες και επέστρεψε στο πανεπιστήμιο μετά τις 9 το βράδυ. Ήταν ένα τεράστιο πλήθος που βούιζε. Τα μεγάφωνά μας φώναζαν. Τα συνθήματα είχαν αγριέψει. “Παπαδόπουλε ληστή, Αγγελή βασανιστή”. Ήταν μια φοβερή ατμόσφαιρα. Στην Αθήνα τα γεγονότα είχαν προχωρήσει πολύ και είχε καταληφθεί το κτίριο της Νομαρχίας.
Κάποια στιγμή μου είπαν πως ο κόσμος ήθελε τη γνώμη της επιτροπής για το αν έπρεπε να καταληφθεί η Νομαρχία στην Πάτρα. Τότε συνειδητοποίησα ότι είχαμε εξουσία. Ήταν ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα. Φυσικά είπα να περιμένουν και θα δούμε. Δεν ήθελα να τους πω όχι για να μην τους απογοητεύσω. Δεν έκρινα όμως ότι υπήρχαν οι λόγοι που θα οδηγούσαν στο να πω το ναι. Δεν πίστευα ότι θα είχαμε ιδιαίτερο πολιτικό κέρδος από μια τέτοια ενέργεια, ενώ οι κίνδυνοι που υπήρχαν δεν ήταν μικροί.
Από ένα παραθυράκι του πρώτου ορόφου είχα τη δυνατότητα να βλέπω το πλήθος που κόχλαζε. Η συγκέντρωση εκτείνονταν πέρα από τα σημεία που μπορούσα να δω. Τότε κάποιος είπε: “Να έρθει ένας της επιτροπής στην είσοδο”. Κατέβηκα στην είσοδο. Μέσα από το πλήθος κι αυτούς που στριμωχνόταν μπροστά στην πόρτα πετάχτηκε κάποιος και κραδαίνοντας μια πλαστική σακούλα γεμάτη χαρτονομίσματα και κέρματα, γύρισε προς το πλήθος και φώναξε: “Αυτά δεν είναι λεφτά, είναι σφαίρες”. Γύρισε μετά και μου έδωσε τη σακούλα με το περιεχόμενό της που ήταν προϊόν εράνου για την ενίσχυση του αγώνα. Ανέβηκα στον τρίτο όροφο και παρέδωσα τη σακούλα στην επιτροπή διατροφής. Αργότερα έμαθα ότι ήταν 28.000 δραχμές. Όταν διορίστηκα καθηγητής το 1981 ο μισθός μου ήταν 17.000...
Η συγκέντρωση – διαδήλωση άρχισε να διαλύεται μετά τις 11. Στρέψαμε την προσοχή μας στο εσωτερικό του κτιρίου. Αρχίσαμε την ετοιμασία για το πώς θα περάσουμε τη νύχτα. Υπήρχε η αίσθηση ότι δεν θα ήταν εύκολη νύχτα. Κλειδαμπαρώσαμε και οχυρώσαμε την πίσω πόρτα, που έβγαζε στην οδό Κανακάρη, ήταν ίδια με την κεντρική...
Η απόφαση για αποχώρηση
Ο ύπνος μου κράτησε μόλις μία ώρα. Με το που με ξύπνησε ο Βασίλης Mιχολός, τα γεγονότα άρχισαν να τρέχουν με ταχύτητα. Το τανκ είχε μπει στο Πολυτεχνείο. Τα παιδιά που ήταν στο γραφείο με τα τηλέφωνα μάθαιναν από την Αθήνα τα πάντα σε ζωντανή μετάδοση...
Στη μίνι σύσκεψη που κάναμε στην αίθουσα του ισογείου ήμασταν με το ζόρι 6 ή 7 μέλη της επιτροπής και ο Ασημάκης Φωτήλας. Ομόφωνη ήταν η απόφαση μας. Προσωπικά δεν είχα κανένα δισταγμό σχετικά με την τοποθέτηση μου. Αφού .έπεσε το “Κάστρο του Πολυτεχνείου”, το οποίο είχαμε δηλώσει ότι ακολουθούμε, δεν είχε κανένα νόημα να εκθέσουμε σε κινδύνους, ακόμα και αιματοχυσίας, τις εκατοντάδες των φοιτητών που ήταν μέσα στη δική μας κατάληψη. Θα αποχωρούσαμε».
Στην Επιτροπή Κατάληψης ήταν οι παρακάτω: Δημήτρης Βεργίδης, Κώστας Βογιατζής, Κώστας Ευαγγελάκος, Μιχάλης Ζουρνάς, Νίκος Ηλιόπουλος, Τζόγια Καπάτου, Χριστόδουλος Λέφας, Βασίλης Μιχολός, Άννα Μπαστάκη, Γιάννης Πουντουράκης, Τάκης Τσίγκας, Αντώνης Τσουρινάκης.