Ο γρίφος της τουρκικής οικονομίας. Ο γρίφος των επερχόμενων διπλών τουρκικών εκλογών, τον Ιούνιο του ’23. Άλυτοι αμφότεροι. Και απολύτως συνδεδεμένοι. Την ώρα που η δημοτικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αμφισβητείται (σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της Mak Research, το 44% των ερωτηθέντων θα ψήφιζε οποιονδήποτε υποψήφιο αντίπαλο του Ερντογάν, ενώ μόλις ένα 36% παραμένει πιστό σε αυτόν), με την τουρκική οικονομία στο ναδίρ και τον πληθωρισμό σε επίπεδα εκτός ελέγχου, μια βόμβα σκάει στην πιο τουριστική περιοχή της χώρας. Κι ανακατεύει ξανά την τράπουλα. Πρόκειται για τυχαίο συμβάν; «Η βόμβα ήταν ξεκάθαρα πολιτικής στόχευσης και προβοκάτσια. Είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, το κανόνι έναρξης της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία!», ήταν το ακαριαίο σχόλιο που έκανε σταθερός συνομιλητής μας, με μεγάλη εμπειρία από την Τουρκία και τη διπλωματία, που διαβάζει απευθείας τον τουρκικό Τύπο.
«Η αντιπολίτευση έχει σαφώς προβάδισμα έναντι του Ερντογάν. Αλλά ενώ πριν ένα μήνα πίστευα ότι θα χάσει ο Ερντογάν τον Ιούνιο, πλέον δεν είμαι σίγουρος ότι θα αλλάξει τελικά η εξουσία», προσθέτει αφοπλιστικά ο τούρκος ακαδημαϊκός Ενγκίν Μπερμπέρ, που δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά στο ερώτημα «ήταν η βόμβα στην Ιστικλάλ “δώρο” στον Ερντογάν;». «Αυτή τη στιγμή η οικονομία της χώρας θα έχει το μεγαλύτερο αντίκτυπο στα εκλογικά αποτελέσματα», προβλέπει. «Η πραγματική ατζέντα της χώρας είναι καταρχάς η οικονομία και εν συνεχεία η προσφυγική εισροή», συνεχίζει. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν επηρεάζουν τους ψηφοφόρους στην Τουρκία, συμφωνούν άπαντες οι Τούρκοι συνομιλητές μας.
‘Εξι κόμματα της αντιπολίτευσης ένωσαν τις δυνάμεις τους για να ανατρέψουν τον Ταγίπ Ερντογάν το 2023, αλλά, παρότι έχει ατύπως ξεκινήσει η προεκλογική περίοδος, αναζητούν ακόμα τον «εκλεκτό» για το κοινό χρίσμα. Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν εδώ και μήνες σταθερά το προβάδισμά τους. Ο Ενγκίν Μπερμπέρ τις αμφισβητεί, επισημαίνοντας εμφατικά «καμία εταιρεία δημοσκοπήσεων δεν είναι απολύτως αξιόπιστη. Υπάρχει μεγάλη χειραγώγηση στην Τουρκία». Αν ωστόσο λάβουμε υπόψη τις τάσεις που καταγράφει δειγματοληπτικά η δημοσκόπηση, που διεξήχθη μεταξύ 29 Οκτωβρίου και 6 Νοεμβρίου (2022), από την εταιρεία Avrasya, σύμφωνα με την οποία η συνασπισμένη Αντιπολίτευση (Millet İttifakı), υπό το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα CHP, αγγίζει το 41,6%, το κυβερνών ΑΚΡ και ο σύμμαχός του, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης ΜΗΡ του αμφιλεγόμενου Ντεβλέτ Μπαχτσελί (συμμαχία Cumhur İttifakı), το 32.2% (το 2018, είχαν συγκεντρώσει τα δυο κόμματα 53,7% στις βουλευτικές και ο Ερντογάν 52,6% στις προεδρικές), τα «λοιπά τουρκικά κόμματα» το 4,2%, οι αναποφάσιστοι είναι στο 12.1%, και τέλος, το δεύτερο ισχυρότερο κόμμα της Αντιπολίτευσης, το φιλοκουρδικό Αριστερό HDP, στο 9.9 %, προκύπτει ένα συμπέρασμα. Η «δεξαμενή» αναποφάσιστων, μαζί με το HDP, το οποίο θα αναδειχθεί σε κόμμα-«κλειδί» των εξελίξεων, είτε συμμαχήσει είτε όχι με την αντιπολίτευση, εν μέσω των πιέσεων της οικονομίας, θα είναι παράγοντες που θα κρίνουν το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Ή όχι;
Η βομβιστική επίθεση στην Ιστικλάλ θα επηρεάσει τις συμμαχίες και τους αναποφάσιστους; Το κρισιμότατο βεβαίως ερώτημα είναι αν θα δεχτεί το HDP να συμμαχήσει με το συνασπισμό του CHP, παρόλα τα «αγκάθια» των συνεταίρων του, με προεξάρχον το Καλό Κόμμα της υπερεθνικίστριας Μεράλ Ακσενέρ. Ερώτημα που θέσαμε, μεταξύ άλλων, στο πρώην συμπρόεδρο του HDP και νυν βουλευτή του, Σεζάι Τεμελί. Εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει την έδρα Πολιτικών Επιστημών, στο γενικό πογκρόμ στα τουρκικά Πανεπιστήμια, το 2016.
«Η κοινή γνώμη γνωρίζει ότι ο μόνος δρόμος για να πέσει η φασιστική κυβέρνηση AKΡ-MHP περνάει από μια σύμπραξη που δεν θα αψηφά το HDP και τους Κούρδους. Μια συμμαχία χωρίς το HDP δεν έχει καμιά πιθανότητα νίκης», μας δηλώνει με απόλυτη βεβαιότητα.
O πρώην συμπρόεδρος του HDP και νυν βουλευτής του,
Σεζάι Τεμελί απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα
Καταρχάς, ένα ερώτημα καθόλου ρητορικό ή υπαρξιακό, πώς συνδέεται το άλυτο κουρδικό πρόβλημα με τη διατήρηση της εξουσίας του ΑΚΡ, το οποίο σταθερά επιχειρεί να βγάλει εκτός νομιμότητας το HDP;
Η κυβέρνηση και ο Ερντογάν πήραν σημαντικά μαθήματα από τις εκλογές του 2015. Εφόσον η δημοκρατική λύση του κουρδικού προβλήματος δεν ήταν συμβατή με τα συμφέροντα του Κεφαλαίου και του έθνους-κράτους, οι αντικουρδικές πολεμικές πολιτικές επέστρεψαν. Οικοδομήθηκε ένα αυταρχικό καθεστώς βασισμένο σε αυτές. Η τακτική στοχοποίησης του HDP και η τροφοδότηση της εχθρότητας προς τους Κούρδους έχουν πολλαπλό στρατηγικό υπόβαθρο. Θεωρούνται στρατηγικές κρίσιμες για την προσέλκυση της βάσης του MHP και των εθνικιστών.
Η Οικονομία παρόλα αυτά θα επηρεάσει πρωτίστως το εκλογικό σώμα;
Η κυβέρνηση αυτή ήρθε στην εξουσία λόγω της οικονομικής κρίσης. Και, πιστεύουμε, θα πέσει εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και θα πάρει τη θέση της στη «χωματερή» των κυβερνήσεων που δεν έλυσαν το Κουρδικό.
Η βομβιστική επίθεση δεν θα αγγίξει τελικά το κόμμα σας; Δεν θα επιχειρηθεί να υπάρξει σύνδεση, ιδίως πλησιάζοντας προς τις κάλπες;
Είναι πιθανό. Ο Μπαχτσελί επανέλαβε ότι το HDP πρέπει να κλείσει. Και αμέσως μετά τη δήλωσή του έσκασε η βόμβα. Η επίθεση στο Ταξίμ δεν έχει καμία σχέση με το κόμμα μας, φυσικά. Τόσο το PKK όσο και το YPG δεν ανέλαβαν την ευθύνη για την επίθεση. Καταδικάσαμε έντονα την επίθεση. Ωστόσο, ναι, είναι βέβαιο πως ο Ερντογάν θα εκμεταλλευτεί το συμβάν σε βάρος του HDP. Ο σύμμαχός του Μπαχτσελί μάς επιτέθηκε ξανά μετά την επίθεση. Τι ακριβώς επιδιώκουν; Την εδραίωση των εθνικιστικών ψήφων και την ποινικοποίηση του HDP. Είναι μια μέθοδος που έχουν δοκιμάσει και στο παρελθόν. Το κυβερνητικό κόμμα εδώ και 7 χρόνια επιτίθεται στο HDP με όλο τον κρατικό μηχανισμό. Συλλαμβάνονται μέλη και στελέχη μας, γίνονται έφοδοι σε γραφεία του κόμματος μας, αυτοί που μας ψηφίζουν γίνονται στόχος. Μας εμποδίζουν να διαδηλώσουμε, να διαμαρτυρηθούμε. Οι βουλευτές μας προπηλακίζονται από την αστυνομία, βασανίζονται στα κρατητήρια ή συλλαμβάνονται με στημένες κατηγορίες, εδώ και έξι χρόνια είναι φυλακισμένοι οι συμπρόεδροί μας και μεγάλος αριθμός πρώην βουλευτών μας. Οποιοδήποτε άλλο κόμμα θα είχε μετά από όλα αυτά λυγίσει. Όμως το HDP ακόμα και στη δίκη για το κλείσιμό του, ακόμα και στη δίκη-σκευωρία για το Κομπάνι είναι στα μάτια όλων ο κατήγορος. Η κοινή γνώμη γνωρίζει ότι ο μόνος δρόμος για να πέσει η φασιστική κυβέρνηση AKΡ/MHP περνάει από μια σύμπραξη που δεν θα αψηφά το HDP και τους Κούρδους. Μια συμμαχία χωρίς το HDP δεν έχει καμιά πιθανότητα νίκης.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι ένα πάντως: θα συνεργαστείτε με το συνασπισμό της Αντιπολίτευσης;
Είναι πιθανό. Αλλά το Iyi Parti της Ακσενέρ είναι ένα σοβαρότατο εμπόδιο.
Αν το Iyi Parti τεθεί εκτός συνασπισμού, θα συνεργαστείτε;
Είναι το πιθανότερο.