Δεν έχουν περάσει δύο μήνες από την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης στην Ιταλία και αρχίζει να φαίνεται ο αντιλαϊκός της χαρακτήρας, είτε πρόκειται για το συνταξιοδοτικό, είτε για το μισθολογικό.
Όπως φαίνεται από τις αλλεπάλληλες δηλώσεις του κυβερνητικού επιτελείου, η προσέγγισή είναι: ισχυροί με τους αδύναμους και αδύναμοι με τους ισχυρούς.
Βέβαια, η προεκλογική ρητορική της «κοινωνικής Δεξιάς» που ήδη κυβερνά, ήταν μόνο προπέτασμα καπνού για να κρύψει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που θα ακολουθούσαν.
Άλλωστε, αυτή η κυβέρνηση είναι η συνέχεια της κυβέρνησης Ντράγκι με κύριο χαρακτηριστικό κοινό σημείο τη «δουλική» αποδοχή των ευρωπαϊκών όρων και την επιστροφή στη λιτότητα.
Πτώση μισθών, αύξηση κερδών
Τα τελευταία στοιχεία της ISTAT για τους μισθούς των ιταλών εργαζομένων, δείχνουν γλαφυρά μια δραματική κατάσταση: πτώση μισθών περίπου τριών ποσοστιαίων μονάδων την τριετία 1990-2020, ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν περαιτέρω τη διετία 2021-2022.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η «πτώση των πραγματικών μισθών» δεν είναι κάτι αφηρημένο και καταδεικνύει ότι η αγοραστική δύναμη έχει μειωθεί, με αποτέλεσμα τη μείωση της αγοράς αγαθών.
Η πτώση των πραγματικών μισθών οφείλεται κύρια στη σχέση μισθών και κερδών, δηλαδή, οι μισθοί μειώνονται, ενώ τα κέρδη αυξάνονται και το αντίστροφο.
Σύμφωνα με τον δείκτη τιμών του καταναλωτή, στην Ιταλία σημειώθηκε μέση απώλεια αγοραστικής δύναμης ίση με 6,6%, επηρεάζοντας κατά μεγάλο ποσοστό τις συνθήκες διαβίωσης.
Έτσι, ο δείκτης του πληθωρισμού, σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις, παρουσιάζει αύξηση κατά 4% σε μηνιαία βάση και 12,8% σε ετήσια.
Αυτές οι εκτιμήσεις υποδεικνύουν πτώση των πραγματικών μισθών, που πιθανώς είναι περίπου 10% το πρώτο δεκάμηνο του έτους και θα μπορούσε να επιδεινωθεί τους τελευταίους δύο μήνες. Και είναι ένα εφιαλτικό σενάριο.
Από την άλλη, η δυναμική των συμβατικών μισθών είναι ιδιαίτερα στάσιμη στον τομέα των υπηρεσιών, λόγω της μη ανανέωσης των κύριων συμβάσεων στον κλάδο, αρχής γενομένης από τον εμπορικό, και αφορά σχεδόν τρία εκατομμύρια εργαζόμενους, των οποίων οι συμβάσεις έχουν πλέον λήξει από τον Δεκέμβριο του 2019.
Η ISTAT πάντως επισημαίνει ότι οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας που έληξαν στα τέλη Σεπτεμβρίου 2022, είναι 29 και αφορούν περίπου 6,3 εκατομμύρια εργαζόμενους (50,7% του συνόλου). Περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους που καλύπτονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις περιμένουν ανανέωση των συμβάσεών τους και μάλιστα σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός διογκώνεται και δυσκολεύει τις οικογενειακούς προϋπολογισμούς: τα ψώνια, οι λογαριασμοί, τα ενοίκια, οι πληρωμές στεγαστικών δανείων.
Μελόνι κατά των οικονομικά αδύναμων
Η ιταλίδα πρωθυπουργός Μελόνι ήταν σαφής κατά την παρουσίαση των προγραμματικών δηλώσεων στη Γερουσία. Αποδέχθηκε τον κατώτατο μισθό, στο πλαίσιο των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διατηρώντας όμως το «εισόδημα ιθαγένειας» και ταυτόχρονα περικόπτοντας τις κοινωνικές υπηρεσίες για τους οικονομικά αδύναμους.
Βέβαια στο προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματός της τάσσεται ρητά κατά του εισοδήματος της ιθαγένειας.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχειά, στην Ιταλία υπάρχουν έξι εκατομμύρια προλετάριοι σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας και άλλα οκτώ σε κατάσταση σχετικής φτώχειας. Σε αυτό το δραματικό πλαίσιο επινοήθηκε και εφαρμόστηκε το «εισόδημα της ιθαγένειας» από την πρώτη κυβέρνηση Conte. Ήταν ένα αποσπασματικό και ανεπαρκές μέτρο, υπό το πρίσμα της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία και οι υψηλοί οικογενειακοί λογαριασμοί σε συνδυασμό με τον καλπάζοντα πληθωρισμό σε είδη πρώτης ανάγκης, που συνδέονται με τον πόλεμο και τους κερδοσκοπικούς μηχανισμούς.
Η πραγματική «τρομοκρατική» εκστρατεία που είναι σε εξέλιξη κατά του εισοδήματος ιθαγένειας από τους εργοδότες, από μια απογοητευμένη μικροαστική τάξη και τους φοροφυγάδες, μετατρέπεται σε ταξικό μίσος της αστικής και μικροαστικής τάξης προς τους ανέργους και τους φτωχούς.
Εν τω μεταξύ, τις τελευταίες δεκαετίες στην Ιταλία, καταγράφεται μια εντυπωσιακή υποβάθμιση του πραγματικού μέσου μισθού. Ταυτόχρονα, καταργούνται οι Εθνικές Συλλογικές Συμβάσεις και πολλαπλασιάζονται οι επισφαλείς μερικής απασχόλησης. Εφαρμόζεται ολοένα και πιο συστηματικά εκμετάλλευση της αδήλωτης εργασίας στους τομείς της «άτυπης» οικονομίας, στην αλυσίδα εφοδιασμού, στο εμπόριο, στον τουρισμό, τις υπηρεσίες, στον αγροδιατροφικό τομέα, με την σύσταση ψεύτικων συνεταιρισμών.
Από την άλλη, «οργιάζει» η υπερεκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού των μεταναστών, που υπόκεινται διαρκώς στον εκβιασμό της ανάκλησης του άδεια παραμονής.
Η νέα κυβέρνηση της Δεξιάς επεκτείνει την παρέμβασή της, περικόπτοντας τη γνωστή «φορολογική σφήνα», υποστηρίζοντας ότι «οι μισθοί στην Ιταλία είναι χαμηλοί επειδή εφαρμόζεται η φορολόγηση της εργασίας κατά 46,5%». Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Αυστρία εφαρμόζουν παραδοσιακά υψηλότερη φορολόγηση από την Ιταλία, αλλά όμως έχουν δώσει μέτριες αυξήσεις στους μέσους πραγματικούς μισθούς τα τελευταία 30 χρόνια (34% και 31% αντίστοιχα).
Με λίγα λόγια, οι οικονομικές συνταγές της κυβέρνησης Μελόνι είναι ίδιες με εκείνες των τελευταίων δεκαετιών, σε βάρος της εργασίας.
Επίσης, προτείνει την προοδευτική περικοπή πέντε ποσοστιαίων μονάδων για εισοδήματα κάτω των 35 χιλιάδων, καταμερίζοντάς τα: Τα 2/3 από τους εργαζόμενους και το 1/3 από τις επιχειρήσεις, όπως ακριβώς προτείνει και η Confindustria (ΣΕΒ) τα τελευταία χρόνια.
Ελαφρύνσεις για τους πλούσιους
Έτσι, αν οι εργαζόμενοι λάβουν κάποια πενιχρή αύξηση στον μισθό τους με την κατάργηση της «φορολογικής σφήνας», στο άμεσο μέλλον, αυτές οι αυξήσεις θα απορροφηθούν σύντομα από τους εργοδότες.
Είναι σαφές ότι οι αυξήσεις μισθών δεν επιτυγχάνεται παρά μόνο με «καθαρή» αύξηση και χωρίς οικονομίστικες μανούβρες.
Αναμένεται, βέβαια, και συνέχεια στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, όπου σχεδιάζεται μια ουσιαστική φορολογική μείωση για τα υψηλότερα εισοδήματα, είτε υπό τη μορφή του ενιαίου φόρου, είτε υπό τη μορφή του αυξητικό ενιαίου φόρου. Πάντως, η ουσία παραμένει πάντα η ίδια: οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι.
Η κυβέρνηση της Μελόνι από την αρχή και πολύ εύκολα είναι προβλέψιμη. Αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο, πετώντας τη μάσκα της «κυβέρνησης της αλλαγής», και εμφανίζεται ως η καταλληλότερη για να διαχειριστεί, χωρίς να αλλάξει καθόλου οικονομική πολιτική, την οικονομική κρίση με ένα τέλειο συνδυασμό της λιτότητας και της καταστολής, όπως φαίνεται ξεκάθαρα και από τις επιθέσεις της εναντίον των φοιτητών.
Είναι πλέον σαφές ότι πρέπει να αντιστραφεί αυτή η κυβερνητική ατζέντα, ξεκινώντας από την επιστροφή των απωλειών με την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών. Οι ιταλοί εργαζόμενοι δεν μπορούν πλέον να αντέξουν περαιτέρω υποχωρήσεις όσον αφορά τους πραγματικούς μισθούς.
Και η Αριστερά;
Αυτή θα πρέπει να είναι η μοναδική προτεραιότητα της οποιασδήποτε αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση Μελόνι. Mια κυβέρνηση, της οποίας ο λόγος ύπαρξης δεν είναι άλλος από το να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους.
Ωστόσο, το σημερινό ιταλικό πανόραμα χαρακτηρίζεται, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από την παντελή απουσία της ιστορικής Αριστεράς και από τη σταδιακή περιστολή των δημοκρατικών θεσμών. Σε κοινωνικό επίπεδο, η Αριστερά έχει εξαφανιστεί, δεδομένης της «αδράνειας» των συνδικάτων και της αλλαγής της φύσης του συνεταιριστικού κινήματος.
Σε πολιτικό επίπεδο, δεν υπάρχει δομημένο κόμμα ικανό να επανασυνδέσει τα νήματα της ιταλικής παράδοσης του εικοστού αιώνα.
Ακόμη και το Κόμμα των 5 αστέρων έχει εγκαταλείψει την πλήρωση αυτού του πολιτικού χώρου και η απόσπαση του Κόντε από την κυβέρνηση Ντράγκι φαίνεται να ήταν εκτός χρόνου και χωρίς μια κοινωνική αποδοχή.
Από την άλλη, το Δημοκρατικό Κόμμα είναι ένα «φιλελεύθερο» κόμμα, με σκοπό να οικοδομήσει ένα «φαντασιακό κέντρο», υπό τη σημαία της ατζέντας των ιδιωτικοποιήσεων και των περιστασιακών και κοινωνικά αδίστακτων νεοφιλελεύθερων συνταγών που επιβλήθηκαν στην Ιταλία, από την περίοδο του Μόντι. Τέλος, τα κόμματα στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος είτε δεν έχουν βάρος, είτε «αποδέχονται» τις ασαφείς κοινωνικές παρορμήσεις του φιλελευθερισμού.
ΙΤΑΛΙΑ
Κυβέρνηση πληθωρισμού και μισθολογικής επίθεσης
Δεν έχουν περάσει δύο μήνες από την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης στην Ιταλία και αρχίζει να φαίνεται ο αντιλαϊκός της χαρακτήρας, είτε πρόκειται για το συνταξιοδοτικό, είτε για το μισθολογικό.
Όπως φαίνεται από τις αλλεπάλληλες δηλώσεις του κυβερνητικού επιτελείου, η προσέγγισή είναι: ισχυροί με τους αδύναμους και αδύναμοι με τους ισχυρούς.
Βέβαια, η προεκλογική ρητορική της «κοινωνικής Δεξιάς» που ήδη κυβερνά, ήταν μόνο προπέτασμα καπνού για να κρύψει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που θα ακολουθούσαν.
Άλλωστε, αυτή η κυβέρνηση είναι η συνέχεια της κυβέρνησης Ντράγκι με κύριο χαρακτηριστικό κοινό σημείο τη «δουλική» αποδοχή των ευρωπαϊκών όρων και την επιστροφή στη λιτότητα.
Πτώση μισθών, αύξηση κερδών
Τα τελευταία στοιχεία της ISTAT για τους μισθούς των ιταλών εργαζομένων, δείχνουν γλαφυρά μια δραματική κατάσταση: πτώση μισθών περίπου τριών ποσοστιαίων μονάδων την τριετία 1990-2020, ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν περαιτέρω τη διετία 2021-2022.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η «πτώση των πραγματικών μισθών» δεν είναι κάτι αφηρημένο και καταδεικνύει ότι η αγοραστική δύναμη έχει μειωθεί, με αποτέλεσμα τη μείωση της αγοράς αγαθών.
Η πτώση των πραγματικών μισθών οφείλεται κύρια στη σχέση μισθών και κερδών, δηλαδή, οι μισθοί μειώνονται, ενώ τα κέρδη αυξάνονται και το αντίστροφο.
Σύμφωνα με τον δείκτη τιμών του καταναλωτή, στην Ιταλία σημειώθηκε μέση απώλεια αγοραστικής δύναμης ίση με 6,6%, επηρεάζοντας κατά μεγάλο ποσοστό τις συνθήκες διαβίωσης.
Έτσι, ο δείκτης του πληθωρισμού, σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις, παρουσιάζει αύξηση κατά 4% σε μηνιαία βάση και 12,8% σε ετήσια.
Αυτές οι εκτιμήσεις υποδεικνύουν πτώση των πραγματικών μισθών, που πιθανώς είναι περίπου 10% το πρώτο δεκάμηνο του έτους και θα μπορούσε να επιδεινωθεί τους τελευταίους δύο μήνες. Και είναι ένα εφιαλτικό σενάριο.
Από την άλλη, η δυναμική των συμβατικών μισθών είναι ιδιαίτερα στάσιμη στον τομέα των υπηρεσιών, λόγω της μη ανανέωσης των κύριων συμβάσεων στον κλάδο, αρχής γενομένης από τον εμπορικό, και αφορά σχεδόν τρία εκατομμύρια εργαζόμενους, των οποίων οι συμβάσεις έχουν πλέον λήξει από τον Δεκέμβριο του 2019.
Η ISTAT πάντως επισημαίνει ότι οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας που έληξαν στα τέλη Σεπτεμβρίου 2022, είναι 29 και αφορούν περίπου 6,3 εκατομμύρια εργαζόμενους (50,7% του συνόλου). Περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους που καλύπτονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις περιμένουν ανανέωση των συμβάσεών τους και μάλιστα σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός διογκώνεται και δυσκολεύει τις οικογενειακούς προϋπολογισμούς: τα ψώνια, οι λογαριασμοί, τα ενοίκια, οι πληρωμές στεγαστικών δανείων.
Μελόνι κατά των οικονομικά αδύναμων
Η ιταλίδα πρωθυπουργός Μελόνι ήταν σαφής κατά την παρουσίαση των προγραμματικών δηλώσεων στη Γερουσία. Αποδέχθηκε τον κατώτατο μισθό, στο πλαίσιο των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διατηρώντας όμως το «εισόδημα ιθαγένειας» και ταυτόχρονα περικόπτοντας τις κοινωνικές υπηρεσίες για τους οικονομικά αδύναμους.
Βέβαια στο προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματός της τάσσεται ρητά κατά του εισοδήματος της ιθαγένειας.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχειά, στην Ιταλία υπάρχουν έξι εκατομμύρια προλετάριοι σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας και άλλα οκτώ σε κατάσταση σχετικής φτώχειας. Σε αυτό το δραματικό πλαίσιο επινοήθηκε και εφαρμόστηκε το «εισόδημα της ιθαγένειας» από την πρώτη κυβέρνηση Conte. Ήταν ένα αποσπασματικό και ανεπαρκές μέτρο, υπό το πρίσμα της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία και οι υψηλοί οικογενειακοί λογαριασμοί σε συνδυασμό με τον καλπάζοντα πληθωρισμό σε είδη πρώτης ανάγκης, που συνδέονται με τον πόλεμο και τους κερδοσκοπικούς μηχανισμούς.
Η πραγματική «τρομοκρατική» εκστρατεία που είναι σε εξέλιξη κατά του εισοδήματος ιθαγένειας από τους εργοδότες, από μια απογοητευμένη μικροαστική τάξη και τους φοροφυγάδες, μετατρέπεται σε ταξικό μίσος της αστικής και μικροαστικής τάξης προς τους ανέργους και τους φτωχούς.
Εν τω μεταξύ, τις τελευταίες δεκαετίες στην Ιταλία, καταγράφεται μια εντυπωσιακή υποβάθμιση του πραγματικού μέσου μισθού. Ταυτόχρονα, καταργούνται οι Εθνικές Συλλογικές Συμβάσεις και πολλαπλασιάζονται οι επισφαλείς μερικής απασχόλησης. Εφαρμόζεται ολοένα και πιο συστηματικά εκμετάλλευση της αδήλωτης εργασίας στους τομείς της «άτυπης» οικονομίας, στην αλυσίδα εφοδιασμού, στο εμπόριο, στον τουρισμό, τις υπηρεσίες, στον αγροδιατροφικό τομέα, με την σύσταση ψεύτικων συνεταιρισμών.
Από την άλλη, «οργιάζει» η υπερεκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού των μεταναστών, που υπόκεινται διαρκώς στον εκβιασμό της ανάκλησης του άδεια παραμονής.
Η νέα κυβέρνηση της Δεξιάς επεκτείνει την παρέμβασή της, περικόπτοντας τη γνωστή «φορολογική σφήνα», υποστηρίζοντας ότι «οι μισθοί στην Ιταλία είναι χαμηλοί επειδή εφαρμόζεται η φορολόγηση της εργασίας κατά 46,5%». Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Αυστρία εφαρμόζουν παραδοσιακά υψηλότερη φορολόγηση από την Ιταλία, αλλά όμως έχουν δώσει μέτριες αυξήσεις στους μέσους πραγματικούς μισθούς τα τελευταία 30 χρόνια (34% και 31% αντίστοιχα).
Με λίγα λόγια, οι οικονομικές συνταγές της κυβέρνησης Μελόνι είναι ίδιες με εκείνες των τελευταίων δεκαετιών, σε βάρος της εργασίας.
Επίσης, προτείνει την προοδευτική περικοπή πέντε ποσοστιαίων μονάδων για εισοδήματα κάτω των 35 χιλιάδων, καταμερίζοντάς τα: Τα 2/3 από τους εργαζόμενους και το 1/3 από τις επιχειρήσεις, όπως ακριβώς προτείνει και η Confindustria (ΣΕΒ) τα τελευταία χρόνια.
Ελαφρύνσεις για τους πλούσιους
Έτσι, αν οι εργαζόμενοι λάβουν κάποια πενιχρή αύξηση στον μισθό τους με την κατάργηση της «φορολογικής σφήνας», στο άμεσο μέλλον, αυτές οι αυξήσεις θα απορροφηθούν σύντομα από τους εργοδότες.
Είναι σαφές ότι οι αυξήσεις μισθών δεν επιτυγχάνεται παρά μόνο με «καθαρή» αύξηση και χωρίς οικονομίστικες μανούβρες.
Αναμένεται, βέβαια, και συνέχεια στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, όπου σχεδιάζεται μια ουσιαστική φορολογική μείωση για τα υψηλότερα εισοδήματα, είτε υπό τη μορφή του ενιαίου φόρου, είτε υπό τη μορφή του αυξητικό ενιαίου φόρου. Πάντως, η ουσία παραμένει πάντα η ίδια: οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι.
Η κυβέρνηση της Μελόνι από την αρχή και πολύ εύκολα είναι προβλέψιμη. Αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο, πετώντας τη μάσκα της «κυβέρνησης της αλλαγής», και εμφανίζεται ως η καταλληλότερη για να διαχειριστεί, χωρίς να αλλάξει καθόλου οικονομική πολιτική, την οικονομική κρίση με ένα τέλειο συνδυασμό της λιτότητας και της καταστολής, όπως φαίνεται ξεκάθαρα και από τις επιθέσεις της εναντίον των φοιτητών.
Είναι πλέον σαφές ότι πρέπει να αντιστραφεί αυτή η κυβερνητική ατζέντα, ξεκινώντας από την επιστροφή των απωλειών με την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών. Οι ιταλοί εργαζόμενοι δεν μπορούν πλέον να αντέξουν περαιτέρω υποχωρήσεις όσον αφορά τους πραγματικούς μισθούς.
Και η Αριστερά;
Αυτή θα πρέπει να είναι η μοναδική προτεραιότητα της οποιασδήποτε αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση Μελόνι. Mια κυβέρνηση, της οποίας ο λόγος ύπαρξης δεν είναι άλλος από το να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους.
Ωστόσο, το σημερινό ιταλικό πανόραμα χαρακτηρίζεται, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από την παντελή απουσία της ιστορικής Αριστεράς και από τη σταδιακή περιστολή των δημοκρατικών θεσμών. Σε κοινωνικό επίπεδο, η Αριστερά έχει εξαφανιστεί, δεδομένης της «αδράνειας» των συνδικάτων και της αλλαγής της φύσης του συνεταιριστικού κινήματος.
Σε πολιτικό επίπεδο, δεν υπάρχει δομημένο κόμμα ικανό να επανασυνδέσει τα νήματα της ιταλικής παράδοσης του εικοστού αιώνα.
Ακόμη και το Κόμμα των 5 αστέρων έχει εγκαταλείψει την πλήρωση αυτού του πολιτικού χώρου και η απόσπαση του Κόντε από την κυβέρνηση Ντράγκι φαίνεται να ήταν εκτός χρόνου και χωρίς μια κοινωνική αποδοχή.
Από την άλλη, το Δημοκρατικό Κόμμα είναι ένα «φιλελεύθερο» κόμμα, με σκοπό να οικοδομήσει ένα «φαντασιακό κέντρο», υπό τη σημαία της ατζέντας των ιδιωτικοποιήσεων και των περιστασιακών και κοινωνικά αδίστακτων νεοφιλελεύθερων συνταγών που επιβλήθηκαν στην Ιταλία, από την περίοδο του Μόντι. Τέλος, τα κόμματα στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος είτε δεν έχουν βάρος, είτε «αποδέχονται» τις ασαφείς κοινωνικές παρορμήσεις του φιλελευθερισμού.