Φωτο: Νικόλας Κοκοβλής
Ίσως έχετε ήδη στολίσει για τις γιορτές ή δεν προλάβατε ακόμα. Ίσως δεν έχετε διάθεση να στολίσετε ή δεν μπορείτε να διαθέσετε χρήματα για να στολίσετε. Το πιο πιθανό είναι πώς δεν σκεφτήκατε να στολίσετε το παραδοσιακό ελληνικό καραβάκι και ίσως εξίσου πιθανό είναι, εφόσον στολίζετε το σύνηθες πια χριστουγεννιάτικο δέντρο, να σας έχει απασχολήσει το οικολογικό αποτύπωμα της κάθε επιλογής: αληθινό ή ψεύτικο δέντρο; Το ερώτημα δεν έχει απασχολήσει πολλά ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα πραγματικά στοιχεία δεν είναι εύκολο να τα ξετρυπώσει κάποια σκάβοντας στον λάκκο του μάρκετιγκ και των καθοδηγούμενων «ειδήσεων».
Τα περισσότερα σχετικά άρθρα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο εκκινούν την επιχειρηματολογία τους υπολογίζοντας το ενεργειακό αποτύπωμα ενός δέντρου που καλλιεργείται μερικά χρόνια με σκοπό να καταναλωθεί ως «στολίδι» σε κάποιο σαλόνι και ενός πλαστικού (συνήθως από πλαστικό κατασκευασμένο με βάση το πετρέλαιο) που χρησιμοποιείται για μέγιστο χρονικό διάστημα έξι χρόνια. Το συμπέρασμα είναι ότι αν επιλέξεις ένα αληθινό δέντρο από κοντινή περιοχή, που καλλιεργήθηκε για αυτό τον σκοπό, συνεπώς δεν σπαταλήθηκαν πόροι για να μεταφερθεί ως το σπίτι σου και δεν έκοψες κάποιο δέντρο από κάποιο δάσος, έχεις καλύτερο οικολογικό αποτύπωμα από ό,τι αν επιλέξεις ένα πλαστικό δέντρο, που κατά πάσα πιθανότητα κατασκευάστηκε στην Κίνα, σε ρυπογόνες πετροχημικές εγκαταστάσεις, και μεταφέρθηκε από εκεί στη χώρα σου.
Αυτό το σκεπτικό, αν και παρουσιάζεται, σκόπιμα ή μη, ως ενδιαφερόμενο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, παρακάμπτει μερικές παραμέτρους που παίζουν ουσιώδη ρόλο στην αλλαγή της συμπεριφοράς της καθεμιάς μας, που μπορεί να αλλάξει τον ρου της κλιματικής κρίσης: Δεν δίνει έμφαση στη μείωση της κατανάλωσης, αφού δεν προτάσσει ως βασικό επιχείρημα τη διατήρηση του ψεύτικου δέντρου, ειδικά αν το έχουμε ήδη, για περισσότερα από δέκα χρόνια, παράμετρος που θα άλλαζε την ισορροπία του οικολογικού αποτυπώματος μεταξύ αληθινού και ψεύτικου. Δεν δίνει έμφαση στην ανακύκλωση του πλαστικού δέντρου, μετά τα δέκα και παραπάνω χρόνια, πράγμα που θα έπρεπε να προβάλλεται ως δεδομένο. Δεν συνυπολογίζει την ενέργεια, ανθρώπινη και φυσικών πόρων, που διοχετεύεται στην καλλιέργεια ενός δέντρου για να κοπεί, τη στιγμή που η ίδια ενέργεια θα μπορούσε να διοχετεύεται στην καλλιέργεια δέντρων για να μείνουν, σε έναν πλανήτη του οποίου τα δάση μειώνονται δραματικά. Τέλος, δεν προτάσσει με σθένος ως μέρος της επιλογής τον στολισμό ενός αληθινού δέντρου ζωντανού και όχι σκοτωμένου, δηλαδή ενός δέντρου σε γλάστρα, που το φροντίζουμε όλο τον χρόνο για να το στολίσουμε τις γιορτές και μετά συνεχίζουμε να το φροντίζουμε ως διαρκές αληθινό στολίδι σε εξωτερικό χώρο.
Μοιάζει πως αυτό που μάλλον χρειάζεται, έστω και τώρα, να καταλάβουμε όλες μας και να προτάξουμε όσες δημόσια τοποθετούμαστε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αν πραγματικά η έγνοια μας είναι η ανατροπή της κλιματικής κρίσης που έχουμε επιφέρει στον πλανήτη, είναι ότι τα διλήμματα που μας βάζει αυτή η φάση δεν είναι της μορφής: ψεύτικο ή αληθινό δέντρο; Αυτό απασχολεί τον άνθρωπο που θέλει να συνεχίσει να καταναλώνει με τον ίδιο τρόπο και να πάρει γρήγορες και αληθοφανείς απαντήσεις. Η φάση που διανύουμε απαιτεί αλλαγή προτύπου, να θέτουμε τα ερωτήματα πιο βαθιά από ό,τι τα θέτουν οι κυρίαρχες πηγές ενημέρωσης και να ανάγουμε τη συμπεριφορά μας ριζικότερα από το ενεργειακό αποτύπωμα της μιας ή της άλλης επιλογής μας. Να αναρωτηθούμε γιατί θεωρείται δεδομένο να μην χρησιμοποιούμε για πολλά χρόνια, μέχρι την πραγματική φθορά του, ένα αντικείμενο; Γιατί η επαναχρησιμοποίηση, ενοικίαση, ανταλλαγή δεν έχουν ενταχθεί στην κουλτούρα μας; Γιατί δεν θεωρείται δεδομένο, σήμερα πια, να ανακυκλώνουμε ό,τι ανακυκλώνεται χωρίς δεύτερη σκέψη; Γιατί δεν έχουμε μάθει να φροντίζουμε αληθινά δέντρα και φυτά; Γιατί τελικά είμαστε ικανοί να συνυπάρχουμε με ένα νεκρό δέντρο μέσα στο σπίτι μας;
Ό,τι κι αν διαλέξουμε να κάνουμε αυτές τις γιορτές, ό,τι επιλογές κι αν έχουμε, ας προσπαθήσουμε αυτό: να στολίσουμε τους εαυτούς μας με μια επιλογή που θα κάνει τη διαφορά: την αλλαγή της συμπεριφοράς μας. Να γίνουμε από καταναλωτές αντικειμένων και ειδήσεων, αυτοί που θα αλλάξουν τον κόσμο. Προς το καλύτερο…