Με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ SAFEable, στo πλαίσιo της Παγκόσμιας Ημέρας για την Εξάλειψη της Έμφυλης Βίας
Οι γυναίκες με αναπηρία αποτελούν το 25,7 του πληθυσμού της Ελλάδας, σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2018. Παρόλα αυτά, απουσιάζουν οι έρευνες, οι δράσεις και οι πολιτικές στοχευμένες στις πολλαπλές συνδέσεις της αναπηρίας με την έμφυλη βία, αλλά και την αντιμετώπισή της. Σαν αποτέλεσμα, οι επιζώσες έμφυλης βίας με αναπηρία περιθωριοποιούνται σε πολλά επίπεδα. Ταυτόχρονα, όμως, όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία διεθνώς, οι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο από το γενικό πληθυσμό να βιώσουν έμφυλη βία σε πιο σύνθετες μορφές, από περισσότερα άτομα και διαφορετικά περιβάλλοντα.
Στις 10 Δεκεμβρίου, στην κατάμεστη αίθουσα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, το Κέντρο για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα Διότιμα, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό Liminal που, από το 2016, προωθεί την ισότιμη συμμετοχή όλων στα αγαθά του πολιτισμού, με στόχο την ανάπτυξη μιας δημιουργικής βιομηχανίας βασισμένης στην πολυφωνία και τη διαφορετικότητα, παρουσίασαν το ντοκιμαντέρ «SAFEable/Προσβασιμότητα και Συμπερίληψη στην Ενημέρωση και Προστασία από την Έμφυλη Βία», που αφορά την έμφυλη βία στις γυναίκες με αναπηρία.
Αυτό που μας προκάλεσε μεγάλη απορία, παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ, ήταν ότι δεν είχαμε ποτέ αναλογιστεί τις επιπλέον δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες με αναπηρία όταν, για παράδειγμα, δεν είναι σε θέση να διαβάσουν ή να καλέσουν στο τηλέφωνο τους αριθμούς SOS. Οι περισσότερες καμπάνιες ενημέρωσης δεν είναι προσβάσιμες σε άτομα με αισθητηριακή αναπηρία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εξαιτίας της έλλειψης μέριμνας από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς, πολλά ανάπηρα άτομα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, ενημέρωση και ευκαιρίες απασχόλησης. To εξαιρετικό ντοκιμαντέρ συνοδεύεται από ανοιχτή ακουστική περιγραφή για άτομα με οπτική βλάβη και ενσωματωμένη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα καθώς και υπότιτλους για άτομα με ακουστική βλάβη.
Ψυχολογική βία
Η πρόσβαση και η συμπερίληψη είναι ανθρώπινα δικαιώματα και τα τελευταία χρόνια αναδεικνύονται με δράσεις που βοηθούν τη διεύρυνσή τους. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες έρευνες για την αναπηρία και ειδικότερα για την έμφυλη βία σε ανάπηρες γυναίκες, ώστε να καταγραφούν οι ανάγκες τους και να παραχθούν αντίστοιχες πολιτικές. Σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη ότι η αναπηρία των γυναικών αντιμετωπίζεται με ευγένεια, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Οι γυναίκες με αναπηρία που συμμετέχουν, μιλούν καταρχάς για την ψυχολογική βία που αντιμετωπίζουν. Συχνά χρησιμοποιείται η αναπηρία γιατί κάποιοι αισθάνονται πιο άνετα να πουν κάτι που είναι προσανατολισμένο προς την έμφυλη βία και προς το κομμάτι του μισαναπηρισμού, λέει η Χρυσέλλα Λαγαρία συνιδρύτρια της Black light, Κοιν.Σ.Επ., που βοηθά τις επιχειρήσεις να εκπαιδεύσουν τυφλούς πελάτες ή τυφλούς επισκέπτες σε χώρους πολιτισμού και κάνει μαθήματα σε μαθητές ενώ στη σχετική καμπάνια συμμετείχαν άτομα με αναπηρία. Η Διοτίμα και η Liminal θέλησαν να ακούσουν τις ίδιες τις γυναίκες με αισθητηριακές αναπηρίες και όχι να μιλήσουν εξ ονόματός τους. Έτσι, δημιουργήθηκαν πρώτα οι ομάδες συζήτησης των θεμάτων, τα focus groups, τρία τον αριθμό, με τη συμμετοχή δέκα γυναικών με αισθητηριακή αναπηρία και δύο διερμηνέων νοηματικής, ανταλλάσσοντας απόψεις με στόχο την ενημέρωση και τη διαμόρφωση της καμπάνιας.
Η ανθρωπολόγος Έλια Χαρίδη εξηγεί ότι για τη διαμόρφωση της καμπάνιας τρεις είναι οι λέξεις κλειδιά: Η διαθεματικότητα, δηλαδή η συνάντηση της κακοποίησης με την αναπηρία, η συμπερίληψη, δηλαδή η συνεργασία μεταξύ των δύο οργανώσεων μαζί με τις γυναίκες με αισθητηριακή αναπηρία, και τρίτη λέξη η προσβασιμότητα, δηλαδή η διευκόλυνση των γυναικών με αναπηρία να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες στήριξης σε περίπτωση κακοποίησης.
Η κοινωνία θέλει τις ανάπηρες γυναίκες εκτός της
Η κοινωνία, λένε οι ίδιες, θέλει τις ανάπηρες γυναίκες εκτός της. Όταν μια ανάπηρη γυναίκα θέλει να δημιουργήσει οικογένεια, θεωρείται δεδομένο ότι πρέπει να την δημιουργήσει μαζί με έναν ανάπηρο άνδρα. Αυτό οδηγεί σε σχέσεις εξάρτησης, σχέσεις καταναγκαστικές, όπως συμβαίνει συχνά και με γυναίκες χωρίς αναπηρία, όμως κάτι τέτοιο ισχύει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό για τις ανάπηρες γυναίκες. Σύμφωνα με τη Χρυσέλλα Λαγαρία, «ένα πρόβλημα που είναι απόρροια του προηγουμένου, είναι ότι οι γυναίκες με αναπηρία δέχονται αυτού του είδους τη βία, γιατί νιώθουν ενοχικά που δεν είναι αρτιμελείς». Τονίζεται, επίσης, ότι ο απεγκλωβισμός μιας γυναίκας από το κακοποιητικό περιβάλλον μπορεί να γίνει αν αυτή είναι οικονομικά ανεξάρτητη και αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τις γυναίκες με αναπηρία, που συχνά δεν έχουν εργασία, χωρίς να έχουν οι ίδιες την ευθύνη, αφού γι’ αυτό είναι υπεύθυνη η πολιτεία.
Μέσα από τις συζητήσεις, οι γυναίκες συνειδητοποιούν το πρόβλημα της έμφυλης βίας και, εν συνεχεία, μεταφέρουν την εμπειρία τους στην υπόλοιπη κοινότητα - όπως η Ευγενία Γαλάνη, παρουσιάστρια ειδήσεων νοηματικής γλώσσας, η οποία εξηγεί ότι άτομα κωφά, που η ίδια γνωρίζει, έχουν βιώσει την έμφυλη βία, χωρίς ωστόσο να το έχουν αντιληφθεί.
Πολλές φορές, η έμφυλη βία δεν καταγγέλλεται από τα κωφά άτομα γιατί δεν υπάρχει προσβασιμότητα σε φορείς που ασχολούνται με το θέμα, όπως η αστυνομία, διότι οι αστυνομικοί δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και είναι δύσκολο να βρεθεί διαθέσιμος διερμηνέας.
Στο ντοκιμαντέρ περιέχεται η μαρτυρία μιας κωφής γυναίκας που έχει βιώσει μακρόχρονη έμφυλη βία και εξηγεί το αίσθημα μείωσης, αδυναμίας και ταπείνωσης που κυριαρχούσε μέσα της για χρόνια, ενώ περιγράφει και τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωσε να απεγκλωβιστεί και να ξαναβρεί τον εαυτό της, να ξαναστήσει τη ζωή της από την αρχή, ελεύθερη, να πει «δεν είμαι θύμα, επέζησα μιας τέτοιας ιστορίας».
Σε μια κοινωνία συντηρητική, για να αποδειχτεί ότι έχει επέλθει η αλλαγή, «πρέπει να αποδείξουμε ότι σεβόμαστε και συμπεριλαμβάνουμε όλους τους ανθρώπους».
Πρέπει να πούμε ότι και εμείς, παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ Safeable και τη συζήτηση που ακολούθησε την προβολή, ζήσαμε μια συναρπαστική εμπειρία και νιώσαμε πραγματικά τι θα πει συμπερίληψη.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε το ντοκιμαντέρ στο:
diotima.org.gr/safeable/#documentaryVideo