Με αφορμή τον τελικό του Μουντιάλ του Κατάρ, μια τάση αναδείχθηκε στον μικρόκοσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της αιματοβαμμένης διοργάνωσης δεν είχαν σχολιάσει ούτε ένα στιγμιότυπο, ούτε μία εμφάνιση. Αλλά λόγω τόσο της ποιότητας του τελικού όσο και του γεγονότος πως ο Μέσι κατέκτησε για πρώτη φορά το παγκόσμιο κύπελλο (γεγονός που τον κατέστησε αυτόματα για πολλούς καλύτερο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών) έσπευσαν να γράψουν τη γνώμη τους εκφράζοντας τον ενθουσιασμό τους. Έναν ενθουσιασμό συχνά μαζεμένο, συγκρατημένο λόγω της γνώσης του τι σήμαινε το συγκεκριμένο μουντιάλ και τι αποτύπωμα αφήνει. Ταυτόχρονα δεν ήταν λίγοι αυτοί που θα τους εγκαλούσαν για αυτή ακριβώς τους τη στάση. Υπενθυμίζοντάς τους το μποϊκοτάρισμα, τους νεκρούς εργάτες, την όλη κοροϊδία από την πλευρά των θεσμών πίσω από το παγκόσμιο κύπελλο. Κατηγορίες εκτοξεύτηκαν ξεκινώντας συζητήσεις γύρω από την ορθή στάση, την υποχρέωση, την επιταγή απέναντι στα πράγματα. Δεν θέλω να σχολιάσω ούτε αυτούς που έγραψαν με ενθουσιασμό, ούτε αυτούς που τους εγκάλεσαν λόγω της στάσης τους αυτής. Αυτό που μου φαίνεται εδώ ενδιαφέρον εδώ είναι η αφορμή. Αφορμή για να περιγραφεί μια κουλτούρα που διαμορφώνεται γύρω από τη στάση σε μια σειρά από ζητήματα.
Ο ιδιωτικός μας χώρος, οι σκέψεις, οι θέσεις και οι πράξεις μας έχουν περάσει για πρώτη φορά στην σφαίρα του δημοσίου σε τέτοια έκταση. Και μάλιστα με δική μας επικύρωση. Και όταν ζεις δημόσια, ζεις διαρκώς υπό το βλέμμα του άλλου. Ενός άλλου που θα προβάλει στη στάση σου τις δικές του απαιτήσεις, τα κατηγορώ και τις διαφωνίες του με τρόπο απόλυτο αναζητώντας μια διευρυμένη συμφωνία που στην πραγματικότητα επικυρώνει τη δική του στάση. Κάθε μας επιλογή στον χώρο αυτό, κάθε χρήση λέξης ή διατύπωση άποψης τίθεται προς εξέταση. Και αυτό φέρνει στην επιφάνεια μια ηθική επιταγή. Διαρκώς πιο συγκεκριμένη και διαρκώς πιο αφηρημένη. Διαρκώς πιο απόλυτη και στενή και διαρκώς πιο επιτακτική. Διαρκώς εγκαλούμε και εγκαλούμαστε απέναντι σε μια θολή ηθική συμφωνία και μια απαίτηση που διατυπώνεται ως βιβλικός νόμος. Η δημόσια εικόνα μας οφείλει να είναι αρεστή, λεία και λειασμένη, ακέραιη και συμβατή με βάση όσους μας ακολουθούν και όσους ακολουθούμε στην μεγάλη διαδικτυακή φούσκα.
Ηθικολογούμε. Διαρκώς ηθικολογούμε. Εγκαλούμαστε και εγκαλούμε με βάση κάποια ανέξοδα συμπεράσματα και ηθικές συμφωνίες (και εδώ δεν εννοώ το μποϊκοτάρισμα του Μουντιάλ αλλά πολύ πιο ασαφείς συμφωνίες). Και διαρκώς καλούμαστε να πάρουμε θέση. Απέναντι στην επικαιρότητα, απέναντι σε ειδήσεις από όλο το εύρος του διαδικτυακού αχανούς, απέναντι σε πράγματα που δεν έχουνε σημασία. Πρέπει διαρκώς να διατυπώνουμε τη συμφωνία μας και ταυτόχρονα να τη αποδεικνύουμε. Σε κάθε φράση, σε κάθε μας κίνηση. Μια απαρέγκλιτη ηθική επιταγή γίνεται ο νόμος της συμπεριφοράς μας. Και οφείλουμε να είμαστε καθαροί, άψογοι και επαρκείς, εξωστρεφείς και μονίμως παρόντες.
Όλη αυτή η νεοπουριτανική συνθήκη, που λίγο πολύ δημιουργείται με τη συγκατάθεση και την συμμετοχή όλων μας, δομείται ως ένα δόγμα χωρίς θρησκεία. Κουβαλώντας μια αυστηρότητα που δεν έχει χώρο για αντιφατικότητα, δεν συγχωρεί το λάθος, δεν ζυγίζει το ανθρώπινο. Ο διάλογος έχει ως ορίζοντα την απόλυτη συμφωνία ή την απόλυτη διαφωνία. Και γι αυτό δεν είναι διάλογος. Είναι εξέταση προς επικύρωση ή απόρριψη και τίποτα άλλο.
Και μέσα στο ρευστό της μερικής μας γνώσης (πράγμα λογικό), της αδυναμίας μας (πράγμα λογικότερο), της περιστασιακής μας δυσθυμίας περιπλανόμαστε. Διαρκώς απόλυτοι δικαστές και απόλυτα καταδικασμένοι. Τιμητές και θύματα μιας νέας ενοχής που καλύπτει τις πράξεις και τις επιλογές μας, τους όρους συναναστροφής και ύπαρξής μας. Μια ενοχή που μας καταπιέζει αλλά ξεκινά και ταυτόχρονα από εμάς ώστε να καταπιέσει τους άλλους.
Έχω και γω τις συμφωνίες και τις διαφωνίες μου. Έχω εγκαλέσει και με έχουν εγκαλέσει. Αλλά αυτό που νοιώθω είναι πως όλη αυτή η κουλτούρα ορθότητας μέσα στο πλαίσιο μιας ασαφούς γεωμετρίας δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο. Είναι μια προβολή της επιθυμίας για το πώς τα πράγματα θα έπρεπε να είναι και άσχετα με το πώς όντως είναι. Μια προκρούστεια κλίνη σχεδιασμένη να φιλοξενήσει αποκλειστικά τον ίδιο τον Προκρούστη. Μια αδύνατη γεωμετρία σε μια εποχή γενικευμένης μουτζούρας. Ας μείνουμε με το ανθρώπινο και το αντιφατικό. Ας μάθουμε να είμαστε πιο αυστηροί στην αδικία και πιο ανεκτικοί στην ανθρωπίλα. Να συνδιαμορφώνουμε και να κουβεντιάζουμε χωρίς την προσπάθεια της προσωπικής επικύρωσης. Και τέλος να επαναδιατυπώσουμε το ιδιωτικό και το προσωπικό μακριά από την έρημο της Νέας Ενοχής.