Κάθε παρόν έχει την τάση να γίνεται αντιληπτό μεταμφιεσμένο σε σημαντικό γεγονός. Έχουμε την αίσθηση πως κάθε περίοδος που διανύουμε είναι μια μεταβατική περίοδος, μια περίοδος αλλαγής που μεταμορφώνει το παρελθόν μέσα από μια γραμμή παραγωγής σε μέλλον. Εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε πως κάτι τέτοιο συνήθως δεν ισχύει. Πως ο ιστορικός χρόνος απεχθάνεται τα εύκολα σχήματα, τις διαπιστώσεις και τις προσδοκίες και δρα αυτόνομα. Το 2022, όμως, υπήρξε μια τέτοια χρονιά. Μια χρονιά μετάβασης από τον ένα κόσμο προς τον κόσμο που ξημερώνει από αύριο. Μια χρονιά αλλαγής και εκ νέου οριοθέτησης. Μια χρονιά που θα θυμόμαστε ενώ βαδίζουμε στον νέο κόσμο.
Το 2022 υπήρξε η χρονιά μετάβασης από την έρημο της πανδημίας και του εγκλεισμού προς αυτό που πολλοί πίστεψαν ως μια επιστροφή στην κανονικότητα και άλλοι προέβλεψαν ως μια αλλαγή παραδείγματος. Πράγματι, η διευρυμένη χρήση των εμβολίων έκανε τον κορονοϊό όχι να εξαφανιστεί, αλλά να γίνει μέρος μιας νέας κανονικότητας. Και μαζί η χρονιά φάνηκε να επικυρώνει μια σειρά από μέτρα και αλλαγές ως κομμάτι της νέας καθημερινότητας. Η τηλεργασία, η αντίληψη ενός παγκόσμιου ανοσοποιητικού που κινδυνεύει από μια κοινή μόλυνση, η όλο και πιο διευρυμένη χρήση του διαδικτύου στην δουλειά και στην επικοινωνία, η επίβλεψη και η καταστολή με νέους όρους είναι συνθήκες που συνεχίστηκαν και μετά την άρση της πανδημίας ως φυσικό επακόλουθο.
Και ενώ μια τέτοια συνθήκη ήταν σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμη, το γεγονός που ουσιαστικά μεταμόρφωσε τις παγκόσμιες ισορροπίες ήταν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η επιστροφή του πολέμου σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία, ο αναθεωρητισμός της ιστορίας ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής, οι κυρώσεις της δύσης, τα ρωσικά ενεργειακά αντίποινα και οι επιπτώσεις τους δημιουργούν μέχρι και σήμερα ένα νέο ασταθές μείγμα πολλαπλασιάζοντας και επιταχύνοντας την ανασφάλεια, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή εκμετάλλευση. Οι γεωστρατηγικές ισορροπίες αλλάζουν, το εκκρεμές κινείται, ο κόσμος κρατάει την ανάσα του.
Μαζί όμως αλλάζει και το πρόσωπο της δικής μας μικρής κοινότητας. Η χώρα μεταμορφώνεται όλο και περισσότερο σε μια παιδική χαρά για τους τουρίστες. Το κέντρο των πόλεων μεταμορφώνεται σε διάδρομο υποδοχής ή αίθουσα διασκέδασης. Η υγεία, η παιδεία και ο πολιτισμός υποβαθμίζονται σε πρωτόγνωρο βαθμό και περιγράφονται όχι ως αγαθά αλλά ως κοστολογημένες πολυτέλειες. Ταυτόχρονα, το σκάνδαλο των υποκλοπών και η στάση της κυβέρνησης απέναντι στις αποκαλύψεις βγάζει στην επιφάνεια το πιο συγκεκριμένο και απειλητικό συμπέρασμα για το που οδεύουν τα πράγματα. Είναι η πλήρης παραδοχή της μεταδημοκρατίας, η επικύρωση της πολιτειακής μετατόπισης προς τον αυταρχισμό, το τέλος της δημοκρατικής ευθύνης και επιλογής. Ο συνδυασμός του γεγονότος αυτού με την μιντιακή μονοφωνία, την αστυνομική αυθαιρεσία και την εργαλειοποίηση της δικαιοσύνης περιγράφει το πρόσωπο του καθεστώτος που έχει ήδη παγιωθεί. Η Ελλάδα είναι πια ένα αυταρχικό κράτος αυξημένης παρακολούθησης και μηδενικής ευθύνης.
Και ανάμεσα σε όλες τις μεταβάσεις στην μικρή και στην μεγάλη κλίμακα, τις τελευταίες μέρες του έτους που ξεψυχά έρχεται να προστεθεί (για άλλη μια φορά) η διαπίστωση της σημαντικότερης αλλαγής. Οι πολικές συνθήκες στις ΗΠΑ, με την χειρότερη κακοκαιρία των τελευταίων 60 ετών, με τους δεκάδες νεκρούς και τους χιλιάδες εγκλωβισμένους, περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την κλιματική μετάβαση σε έναν νέο απρόβλεπτο κόσμο όπου ο υδράργυρος ζυγίζει πιο πολύ απ το χρυσάφι.
Δεν είναι λοιπόν αδόκιμο να πούμε πως το 2022 υπήρξε μια χρονιά πολλαπλής μετάβασης. Το που θα εκβάλει θα περιμένουμε να το δούμε. Ως τότε ας ευχηθούμε αισιόδοξα να έχουμε μια καλή χρονιά. Και ας χαμογελάσουμε. Έστω για όσο διαρκεί μια πρόποση.