Διακόσια τριάντα δύο φάρμακα βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε έλλειψη στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη λίστα που δημοσίευσε ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΟΦ) για τον Δεκέμβριο. Ελλείψεις που είχαν ξεκινήσει να σημειώνονται εδώ και ένα χρόνο περίπου και που έφτασαν στο σημείο να αφορούν ακόμα και απλά σκευάσματα, όπως το ντεπόν, εξαιτίας της ολιγωρίας που επέδειξε όλο αυτό το διάστημα του υπουργείο Υγείας.
«Παρατηρούνται ελλείψεις σε φάρμακα ευρείας κυκλοφορίας, που ανήκουν στα μη συνταγογραφούμενα, όπως είναι τα αντιπυρετικά σιρόπια και δισκία, τα αντιβηχικά σιρόπια, τα αντισταμινικά κτλ. Ελλείψεις υπάρχουν ταυτόχρονα και στα συνταγογραφούμενα φάρμακα, κυρίως σε αυτά που αφορούν στην αντιμετώπιση αναπνευστικών προβλημάτων», περιγράφει στην «Εποχή» την τραγική κατάσταση ο γενικός γραμματέας του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Εμμανουήλ Κατσαράκης.
Το πιθανότερο, άλλωστε, είναι την κατάσταση αυτή να την έχουν διαπιστώσει ιδίοις όμμασι οι περισσότεροι πολίτες, αφού οι ιώσεις είναι σε ιδιαίτερη έξαρση αυτήν την εποχή, και ακόμα και για ένα εισπνεόμενο σκεύασμα ή σπρέι για τη μύτη πρέπει να ψάξουν σε τρία – τέσσερα φαρμακεία τουλάχιστον, και αν βρουν στο τέλος. Δεδομένου δε των δηλώσεων των επιστημόνων, όπως για παράδειγμα του καθηγητή Πνευμονολογίας, Νίκου Τζανάκη στον Σκάι, πως το επόμενο διάστημα τα κρούσματα της γρίπης θα φτάσουν ακόμα και τις 350.000 την εβδομάδα, η κατάσταση αναμένεται να γίνει πραγματικά εκρηκτική.
Μπροστά σε όλα αυτά, ο υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, έσπευσε σε συνέντευξή του στον Αντ1 από τη μία να αποδώσει τις ευθύνες στους διεθνείς παράγοντες, όπως συνηθίζει ούτως ή άλλως η κυβέρνηση, αλλά και στους ίδιους τους πολίτες, κατηγορώντας τους ότι στοκάρουν φάρμακα και γι’ αυτό υπάρχουν ελλείψεις (απ’ ό,τι φαίνεται το να έχεις ντεπόν στο σπίτι σου αποτελεί και αυτό πολυτέλεια χαβιαριού για την κυβέρνηση).
Οι αιτίες των ελλείψεων
Τα αίτια των ελλείψεων στα φάρμακα, βέβαια, είναι πιο πολύπλοκα απ’ αυτό. «Υπάρχουν διαφορετικά αίτια για τις ελλείψεις στα συνταγογραφούμενα φάρμακα και στα μη συνταγογραφούμενα. Όσον αφορά στα δεύτερα, στα ευρείας κυκλοφορίας, οι ελλείψεις οφείλονται στον συνδυασμό της αύξησης της ζήτησης λόγω της έξαρσης των ιώσεων, με τη μη επαρκή τροφοδοσία των φαρμακείων από τις εταιρείες, που επικαλούνται ανεπάρκεια των δραστικών ουσιών, τις οποίες προμηθεύονται κατά βάση από τα εργοστάσια της Ινδίας και της Κίνας και στα οποία έχει μειωθεί η παραγωγή. Πρόβλημα επικαλούνται δε ότι υπάρχει και στη βιομηχανία περιεκτών, εκεί δηλαδή που συσκευάζονται τα φάρμακα, καθώς διαπιστώνεται ανεπάρκεια και σ’ αυτές τις πρώτες ύλες. Όσον αφορά τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, τα αίτια εκεί είναι διαφορετικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα φάρμακα που βρίσκονται σε έλλειψη είναι κατά βάση πρωτότυπα, εισαγόμενα, και φάρμακα αιχμής, δηλαδή εξειδικευμένα φάρμακα για τη θεραπεία πολύ σημαντικών ασθενειών. Οι ελλείψεις σ’ αυτά οφείλονται κυρίως στις παράλληλες εξαγωγές. Δηλαδή τα εισαγόμενα αυτά φάρμακα στην Ελλάδα συγκεντρώνονται από τις φαρμακαποθήκες και επανεξάγονται στο εξωτερικό και γι’ αυτό τα στερούνται οι εδώ ασθενείς», εξηγεί ο γενικός γραμματέας του συλλόγου.
Ο λόγος που επιλέγεται η επανεξαγωγή τους αντί η διάθεσή τους εδώ είναι καθαρά η κερδοσκοπία αυτών των εταιρειών, αφού σε κάποιες χώρες του εξωτερικού μπορούν να πετύχουν πολύ μεγαλύτερες τιμές για τα σκευάσματα σε σχέση με εδώ. Τις προηγούμενες μέρες ο υπουργός ανακοίνωσε το προσωρινό κλείσιμο δύο τέτοιων φαρμακοαποθηκών, που αρνήθηκαν τον έλεγχο του ΕΟΦ για τυχόν παράλληλες εξαγωγές (που μόλις τον Νοέμβρη απαγορεύτηκαν από το υπουργείο), αλλά υπάρχουν δεκάδες, τουλάχιστον, άλλες που δεν έχουν περάσει από αντίστοιχο έλεγχο.
Επιβράβευση της κερδοσκοπίας
Ακόμα χειρότερα, όμως, η λύση που βλέπει τελικά ο υπουργός για το πρόβλημα της κερδοσκοπίας των φαρμακαποθηκών, είναι να τη διευκολύνει! Έτσι, στη συνέντευξη Τύπου της Τετάρτης, έκανε λόγο για «διόρθωση τιμών» των πολύ φτηνών φαρμάκων, που είναι «κοστολογικά ασύμφορα και κινδυνεύουν να αποσυρθούν», όπως σημείωσε (αφορά το μέτρο «εξορθολογισμού τιμών», που είχε ανακοινωθεί τη Δευτέρα). Με τη λογική του υπουργείου, με την ανατίμηση οι αποθήκες δεν θα έχουν λόγο να κρύβουν τα φάρμακα για να προβούν σε παράλληλες εξαγωγές και τα σκευάσματα θα φτάνουν στα ράφια των φαρμακείων στη χώρα. Το αν θα φτάνουν, βέβαια, στους ασθενείς, αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα... Απ’ ό,τι δήλωσε ο υπουργός, το κόστος δεν θα περάσει στους πολίτες, αλλά το κατά πόσο αυτό θα συμβεί, μέλλεται να το μάθουμε με τον δύσκολο τρόπο και σε κάθε περίπτωση το μήνυμα που δίνεται, είναι πως ακόμα στο ζήτημα της υγείας το πρωταρχικό μέλημα της κυβέρνησης είναι το κέρδος των κάθε λογής επιχειρήσεων και όχι η ζωή των ασθενών.
Τα υπόλοιπα μέτρα του υπουργείου για το ζήτημα, όπως ανακοινώθηκαν μετά από τεράστια ολιγωρία, είναι τα εξής: Έλεγχος φαρμακαποθηκών για τη εξαγωγή των σκευασμάτων που έχουν μπει στη λίστα απαγόρευσης του Νοεμβρίου, έλεγχος των φαρμακευτικών εταιρειών για την επάρκεια φαρμάκων, αύξηση των εισαγωγών φαρμάκων από τον ΙΦΕΤ, ενημέρωση από τον ΕΟΦ για το ποια φάρμακα είναι σε έλλειψη και ποια έχουν αντίστοιχα γενόσημα, επέκταση της συνταγογράφησης γενοσήμων, συνεχής συνεργασία με τους φαρμακοποιούς, αύξησης της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα ελλειπτικά φάρμακα, ενημέρωση των γιατρών για τις ελλείψεις, απεύθυνση στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία για αύξηση της παραγωγής γενοσήμων.
Αργοπορημένα και «άσφαιρα» μέτρα
Πέραν της καθυστέρησης των μέτρων δηλαδή, πρόκειται κυρίως για ενημερωτικού τύπου προκειμένου να παρακαμφθούν οι ελλείψεις, παρά να αντιμετωπιστούν.
Όσον αφορά δε τους ελέγχους και την απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών, όπως σημειώνει ο Εμμανουήλ Κατσαράκης, «εμείς εδώ και ένα χρόνο εισηγούμαστε συνεχώς τη διεύρυνση της λίστας απαγόρευσης και τον πιο μόνιμο χαρακτήρα της, προκειμένου να σταλεί ένα σαφές μήνυμα στο χονδρεμπόριο φαρμάκου να μην προβαίνει σε αποθεματοποίηση των φαρμάκων αυτών με σκοπό την εξαγωγή τους ένα τρίμηνο μετά, αντί την άμεση διάθεσή τους εδώ. Ότι κάτι τέτοιο θα απέδιδε, έχει φανεί και από το παράδειγμα των ηπαρινών για τον Covid, που υπήρξε απαγόρευση εξαγωγών για έναν χρόνο και έτσι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ελλείψεις σ’ αυτά τα σκευάσματα. Ό,τι μπαίνει στη λίστα απαγόρευσης θα πρέπει να μένει εκεί για τουλάχιστον εννέα μήνες με έναν χρόνο, ώστε να μην μπαίνουν οι αποθήκες στη διαδικασία να τα αποθεματοποιούν».
Μία σημαντική προσθήκη στη λίστα, για παράδειγμα, όπως ζητά εδώ και μήνες ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φαρμακοποιών, είναι τα αναπνευστικά σκευάσματα, για τα οποία υπάρχει μεγάλη ζήτηση αυτό το διάστημα, αλλά και που αφορούν φαρμακευτικές αγωγές που πρέπει άμεσα να εφαρμόζουν οι ασθενείς, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις λοιμώξεις που έχουν.
Εν γένει, όπως επισημαίνει ο ίδιος, «τα μέτρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και τα χαιρετίζουμε, αλλά πολλά από αυτά θα χρειαστούν χρόνο και για να εφαρμοστούν και για να αποδώσουν. Για παράδειγμα τα μέτρα που αφορούν στις αλλαγές της συνταγογράφησης, απαιτούν μετατροπές στο ψηφιακό σύστημα που δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη, ενώ οι ελλείψεις θα συνεχίσουν να εξελίσσονται. Αντίστοιχα και η αύξηση των εισαγωγών από τον ΙΦΕΤ θα πάρει χρόνο για να γίνει, γιατί και άλλες χώρες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα».
Να γίνει προτεραιότητα η δημόσια υγεία
Σημαντικό, όμως, για τον Εμμανουήλ Κατσαράκη είναι και η ανάπτυξη κουλτούρας για χρήση των γενόσημων φαρμάκων. Αυτό προϋποθέτει τόσο την ενίσχυση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, όσο και την προώθηση της χρήσης τους από τους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς. «Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις ελλείψεις, τουλάχιστον στα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, η λύση είναι να υπάρξει η παραγωγή τους στην Ελλάδα. Θα πρέπει εν γένει να υπάρξει μεγαλύτερη διείσδυση των γενόσημων φαρμάκων στην αγορά, αλλά είναι ζήτημα παρότρυνσης, κινήτρων και ενίσχυσης από την πολιτεία, ώστε να μειώσουμε την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές φαρμάκων. Βάσει εμπειρίας, οι ασθενείς δεν έχουν ενδοιασμούς στην χρήση τους όταν συστήνονται από τους γιατρούς, παρά μόνο όταν αφορά την αντικατάσταση κάποιου σκευάσματος που παίρνουν επί χρόνια. Γιατροί και φαρμακοποιοί θα πρέπει να ενημερώσουμε τον κόσμο ότι τα γενόσημα έχουν το ίδιο φαρμακευτικό αποτέλεσμα με τα πρωτότυπα και μάλιστα η ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει πολύ καλά γενόσημα, που τα εξάγει σε μεγάλο βαθμό στις βαλκανικές και ευρωπαϊκές χώρες».
Καταλήγει δε πως το ζητούμενο αυτή τη στιγμή θα πρέπει να είναι «να δοθεί προτεραιότητα στη δημόσια υγεία και στους ασθενείς της χώρας, αποκλείοντας τα φαινόμενα κερδοσκοπίας των εταιρειών, που δημιουργούν τα προβλήματα και την αναστάτωση στην αγορά φαρμάκων».